Substrat jako fundament konwencjonalizacji wtórnej sielanki staropolskiej

Słowa kluczowe: konwencjonalizacja, sielanka, substrat gatunkowy, dwupłaszczyznowa kompozycja, literatura staropolska

Abstrakt

Artykuł pt. Substrat jako fundament konwencjonalizacji wtórnej staropolskiej sielanki jest analizą najważniejszej zasady tworzącej konwencję tego gatunku, a mianowicie reguły dwupłaszczyznowości kompozycyjnej. Autorka na przykładach utworów takich poetów, jak: Szymon Szymonowicz, Szymon Zimorowicz, Jan Gawiński, Samuel Twardowski czy Adrian Wieszczycki omawia etap kształtowania się konwencji gatunku sielankowego. Następnie ukazuje zależność pomiędzy zmianami w warunkach literackich i kulturowych oraz tych, które zaszły w percepcji czytelników, a ich wpływem na ewolucję ustalonej konwencji. Obserwowane zmiany w obrębie konwencji zostały opracowane w odniesieniu do koncepcji substratu gatunkowego jako podstawy źródłowej powstania konwencji wtórnej gatunku idyllicznego.

Biogram autora

Roksana Rał-Niemeczek, Uniwersytet Opolski

Doktor nauk humanistycznych, absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 2020 r. na Uniwersytecie Opolskim otrzymała stopień doktora literaturoznawstwa po obronie pracy doktorskiej pt. Sielanka polska od XVI do XVIII wieku w perspektywie przemian genologicznych, literackich i kulturowych. Autorka m.in. takich artykułów, jak: Rola kobiet w dramacie „Pentesilea” Szymona Szymonowica; Rozkosz w kontekście technik deskrypcji kobiecego dekoltu. Rozważania wokół dawnej poezji erotycznej; „Sielanki albo Pieśni” Adriana Wieszczyckiego w perspektywie miłości neoplatońskiej i in. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół literatury staropolskiej, genologii tekstów i szeroko pojętej metodologii badań humanistycznych. Na co dzień łączy pracę naukowo-dydaktyczną jako adiunkt w Instytucie Nauk o Literaturze UO z pracą nauczyciela języka polskiego w szkole podstawowej.

Bibliografia

Gawiński, J. (2007). Sielanki z gajem zielonym. E. Rot (wyd.). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.

Szymonowicz, S. (1914). Sielanki i inne wiersze polskie. J. Łoś (wyd.). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Twardowski, S. (1976). Dafnis drzewem bobkowym. J. Okoń (oprac.). Wrocław: Ossolineum.

Wieszczycki, A. (2001). Sielanki albo pieśni. A. Gurowska (oprac.). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.

Zimorowicz, J.B. (1994). Sielanki nowe ruskie (Wybór). K. Płachcińska (oprac.). Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe Societas Scientiarum Lodziensis.

Zimorowicz, S. (2003). Roksolanki to jest Ruskie Panny na wesele B.Z z K.D. A. Brückner (oprac.). Kraków: Universitas.

Adamczewski, S. (1928). Oblicze poetyckie Bartłomieja Zimorowicza. Warszawa: Wydawnictwo Kasy Imienia Mianowskiego.

Brzeziński, J. (1986). Zagadnienia badania języka i stylu pisarza: na materiale polskiej poezji sentymentalnej. Język Artystyczny, nr 4, 56–72.

Bubak, J. i Wilkoń, A. (red.). (1977). Z zagadnień języka artystycznego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Burzyńska, A. i Markowski, M.P. (2007). Teorie literatury XX wieku. Kraków: Znak.

Czabanowska-Wróbel, A. (2009). Takich ogrodów nie znajdziesz na świecie. Teksty Drugie, nr 3, 140–146.

Dąbrowska-Kujko, J. i Krauze-Karpińska, J. (2010). Staropolskie Arkadie. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.

Dobakówna, A. (1968). O sielance staropolskiej. Szkic problematyki. Pamiętnik Literacki, nr 3(59), 3–28.

Durkheim, É. (1960). De la division du travail social. Paris: Presses Universitaires de France.

Hernas, C. (1998). Barok. Warszawa: PWN.

Kaiser, G.R. (1989). O dynamice gatunków literackich. Pamiętnik Literacki, nr 2(80), 283–306.

Kostkiewiczowa, T. (1977). Słownik literatury polskiego Oświecenia. Wrocław: Ossolineum.

Królikowski, J.F. (1828). Rys poetyki wedle przepisów teorii w szczegółach z najznakomitszych autorów czerpanej. Poznań: Deker Wilhelm i Spółka.

Markiewicz, H. (red.). (1987). Problemy teorii literatury. Wrocław: Ossolineum.

Michałowska, T. (1975). Gatunek staropolski – obiekt i narzędzie poznania historycznoliterackiego. Pamiętnik Literacki, nr 2(66), 99–124.

Morelowski, J. (2013). Prawidła wierszopiskie i kaznodziejskie. M. Nalepa i G. Trościński (oprac.). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Collegium Columbinum.

Niewiadomski, A. (2010). Światy z jawnych słów i kwiatów ukrytych. O refleksji metapoetyckiej w nowoczesnej poezji polskiej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Rot, W. (2003). Klęska awanturnicy w „Mowie ostatniej…” Jana Gawińskiego. Historia a tradycja literacka. Napis, 9, 93–107.

Starnawski, J. (red.). (1986). Literatura polska w perspektywie europejskiej. Studia i rozprawy. Warszawa: PIW.

Stępień, P. (1996). „Amarant” znaczy „nie więdnący”: tajemnice neoplatońskiej architektury „Roksolanek” Szymona Zimorowicza. Pamiętnik Literacki, nr 1(87), 19–38.

Szczęsna, E. (2013). Piśmienne bycie w przestrzeni cyfrowej. Współczesne ślady tożsamości. Zagadnienia Rodzajów Literackich, nr 56/112, z. 2, 17–32.

Tabaczyński, S., Marciniak, A., Cyngot, D. i Zalewska, A. (red.). (2012). Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Walińska, M. (2002). O Janie Gawińskim jako autorze cyklu sielankowego. Pamiętnik Literacki, nr 1(93), 155–161.

Zimek, K. (2013). Reinterpretacje „Metamorfoz” w poezji polskiego baroku. Narcyz – Akteon – Dafne. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.

Ziomek, J. (2012). Renesans. Warszawa: PWN.

Opublikowane
2022-06-29
Jak cytować
[1]
Rał-Niemeczek, R. 2022. Substrat jako fundament konwencjonalizacji wtórnej sielanki staropolskiej. Perspektywy Kultury. 37, 2 (cze. 2022), 131-150. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2022.3702.10.