The Activities of Jan Sacranus of Oświęcim Sacrae Theologiae Professoris (1443–1527) as a Parish Priest in Proszowice
Abstract
The article is devoted to the little known activities of Jan of Oświęcim (1443–1527), an outstanding scholar and professor of theology, as a parish priest in the town of Proszowice. Sakran assumed this function at the beginning of the 16th century and held it for over twenty years. He among those clergymen who accumulated various benefices. The analysis is based mainly on the town records of Proszowice, sources that have not yet been used for research on the activities of Jan Sacranus. What emerges from these records is a picture of Sakran as a caring guardian of the Proszowice parish, and, most importantly, the founder of a hospital for the poor. The new source records shed new light on this hospital founding.
References
Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie (AKMK): Acta Episcopalia (AEp.), t. 1, 5, 6, 7
Archiwum Narodowe w Krakowie (ANK):
Variae civitatis et villae, Księga sądu ławniczego miasta Proszowic 1474 – 1511, sygn. 29/121/0/-/160 (Proszowice 160)
Variae civitatis et villae, Księga sądu wójtowsko-ławniczego miasta Proszowic, 1513 – 1533, sygn. 29/121/0/-/161 (Proszowice 161)
Variae civitatis et villae, Księga radziecka miasta Proszowic, 1418-1454, sygn. 29/121/0/-/166 (Proszowice 166)
Variae civitatis et villae, Księga radziecka miasta Proszowic 1451 – 1512, s. 29/121/0/-/167 (Proszowice 167)
Variae civitatis et villae – zbiór szczątków zespołów, sygn. 29/121/281 (Proszowice 281)
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD): Metryka Koronna (MK), t. 20, 21, 23
(1880, Codex). Codex diplomaticus Universitatis studii generalis Cracoviensis. Continet privilegia et documenta quae Res Gestas Academiae eiusque beneficia illustrant. T. 3. Cracoviae: Sumptibus et typis Universitatis.
(1864. LB 2). Przeździecki, A. (ed.) Joannis Długosz senioris canonici cracoviensis liber beneficiorum dioecesis cracoviensis. T. 2. Cracoviae.
Barycz, H. (1962-1964). Jan z Oświęcimia zwany Sakranem (1443-1527). W: Polski Słownik Biograficzny, t. 10. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 467 – 468.
Czarciński, I. (1993). Bractwa w wielkich miastach państwa krzyżackiego w średniowieczu. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Czarciński, I. Przeracki, J. (1981). Społeczne funkcje bractwa Najświętszej Marii Panny w Nowym Mieście Toruniu. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia, nr 17 (117), 109 – 149.
Fijałek, J.N. (1899). Studya do dziejów Uniwersytetu krakowskiego i jego wydziału teologicznego w XV w., Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny. XIV. Kraków: Wydawnictwo Akademii Umiejętności.
Kiryk, F. (1967). Dzieje Proszowic w epoce piastowskiej i jagiellońskiej. Rocznik naukowo-dydaktyczny WSP w Krakowie, nr 26, 21 – 50.
Kiryk, F. (2000). Miasto średniowieczne. W: F. Kiryk (red.), Proszowice. Zarys dziejów do 1939 roku. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia Secesja, 47 - 100.
Kowalczyk, J. (2014). Szpitale w Polsce przedrozbiorowej – na czym polegały różnice między szpitalem prepozyturalnym a parafialnym? Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno – Historyczne, nr 13/ 1 (24), 35 – 39.
Leśniak, F. (2000). W okresie Polski szlacheckiej. W: F. Kiryk (red.), Proszowice. Zarys dziejów do 1939 roku. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia Secesja, 101 – 251.
Litak, S. (1997). Bractwa religijne w Polsce przedrozbiorowej XIII—XVIII wiek. Rozwój i problematyka. Przegląd Historyczny, nr 88 (3-4), 499 – 523.
Michalewicz, J. Michalewiczowa, M. (1991). Beneficia Universitatis Iagellonicae saec. XV-XVIII. P. 1. Kraków: Universitas Iagellonica.
Morawski, K. (1900). Historya Uniwersytetu Jagiellońskiego: średnie wieki i odrodzenie: z wstępem o uniwersytecie Kazimierza Wielkiego. T. 2. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Nabiałek, K. (2021). Księgi korporacji rzemieślniczych Proszowic z XV wieku: przyczynek do badań nad piśmiennictwem miejskim w średniowieczu. Średniowiecze Polskie i Powszechne, nr 13, 101 – 132. DOI: https://doi.org/10.31261/SPiP.2021.17.06
Pátková, Hana. (2000). Bratrstvie ke cti bozie. Poznámky ke kultovni cinnosti bratrstev e cechu ve stredovekych Cechách. Praha: KLP-Koniasch Latin Press.
Radzimiński, A. (1993). Prałaci i kanonicy kapituły katedralnej płockiej w XIV i I poł. XV w.: studium prozopograficzne. T.2. Kanonicy. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Reitemeier, A. (2013). Die Pfarrgemeinde im späten Mittelalte. W: E. Bünz, G. Fouquet (ed.), Vorträge und Forschungen: Die Pfarrei in späten Mittelalter. Bd. 77. Ostfildern : Jan Thorbecke Verlag der Schwabenverlag AG, 341 – 375. DOI: https://doi.org/10.11588/vuf.2013.0.18001
Skierska, I. (2003). Obowiązek mszalny w średniowiecznej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii PAN
Skierska, I. (2004). Pleban w późnośredniowiecznej Polsce. W: W. Fałkowski (red.), Kolory i struktury średniowiecza. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 155 – 180.
Sołtyszewski, S. (1960). Zarząd majątkiem kościelnym w kanonicznym ustawodawstwie powszechnym. Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny, nr 3(3-4), 335 – 346.
Sumowski, M. (2018). „Pastor et oves” – Parish Priest in Late-Medieval Prussian Town. Quaestiones Medii Aevii Novae, nr 23, s. 343-377.
Surdacki, M. (2015). Sieć szpitali łacińskich w Rzeczypospolitej w XVI – XVIII w. Nasza Przeszłość, nr 123, 133 – 184.
Szkaradnik, P. (2001 ). Mistrzowie Uniwersytetu Krakowskiego z Oświęcimia w XV i na początku XVI w. Krakowski Rocznik Archiwalny, nr 7, 62 – 78.
Tandecki, J. (2001). Struktury administracyjne i społeczne oraz formy życia w wielkich miastach Prus Krzyżackich i Królewskich w średniowieczu i na progu czasów nowożytnych. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Wiśniowski, E. (1969). Bractwa religijne na ziemiach polskich w średniowieczu. Roczniki Humanistyczne, nr 17 (2), 51 – 81.
Wiśniowski, E. (2004). Parafie w średniowiecznej Polsce. Struktura i funkcje społeczne. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Wünsch, T. (2008). Das romische Modell einer Kirchenunion mit der Orthodoxie und sein Architekt, Johannes Sacranus von Auschwitz/Oświęcim (1443-1527). Roczniki Historyczne, nr 74, s. 83 – 112.
Zaremska, H. (1977). Bractwa w średniowiecznym Krakowie: studium form społecznych życia religijnego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Zdanek, M. (2015). Jan Amicinus (Przyjaciel) z Krakowa (zm. 16 X 1526 r.). W: W. Uruszczak (red.), Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. T.1. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 109 – 110.
Sikora, F. Klimontów. W: Słownik historyczno – geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. II, 543 – 546. Pozyskano z: [http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=7563&q=klimont%C3%B3w&d=0&t=1, dostęp: 6.12.2022]
Bukowski, W. Łaganów. W: Słownik historyczno – geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. III, 778 – 795. Pozyskano z: [http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?q=%C5%82agan%C3%B3w&d=3&t=1; dostęp: 09.12.2022]
Copyright (c) 2023 Perspectives on Culture
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
