„Inde insulam Cyprum inter graecos et sarraticos (sarracenos) (…)”.
Cypr w roku 724 w oczach angielskiego mnicha Willibalda
Abstrakt
Tekst niniejszego artykułu przybliża fragmenty relacji z podróży do Ziemi Świętej odbytej w latach 20. VII w. przez angielskiego mnicha Willibalda (700–787/789), późniejszego biskupa bawarskiego miasta Eichstätt, współpracownika arcybiskupa Germanii św. Bonifacego oraz świętego Kościoła katolickiego. Opis swojej peregrynacji Willibald podyktował wiele lat po odbytej pielgrzymce spokrewnionej z nim zakonnicy Hygeburdze z Heidenheimu, która następnie spisała jego żywot oraz opisy odbytych przez niego podróży w dziele zatytułowanym Hodoeporicon Sancti Willibaldi. Przedmiotem szczegółowej analizy stały się fragmenty wspomnianej relacji z podróży dotyczące specyficznej politycznej, społecznej i kulturowej sytuacji na Cyprze na przestrzeni VII–IX wieku. W tym okresie, a dokładnie w roku 724, na wyspę dotarł wspomniany Willibald. Ówczesny Cypr pełnił funkcję quasi‑kondominium arabsko‑bizantyńskiego, będąc przedmiotem zabiegów tych dwóch potęg, które z jednej strony oficjalnie starały się zachować jego neutralny charakter, z drugiej zaś próbowały pomniejszyć na nim wpływy swojego konkurenta. Ta swoista sytuacja miała swój wpływ na relację pomiędzy muzułmanami (Arabami) a chrześcijanami (Cypryjczykami i Bizantyńczykami) na wyspie.
Bibliografia
Adamczyk, A. (2011). Problem cypryjski – stanowisko Greków cypryjskich. In A. Szymański (ed.), Turcja i Europa. Wyzwania i szanse. Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 125–152.
Aist, R. (2009). The Christian Topography of Early Islamic Jerusalem. The Evidence of Willibald of Eichstätt (700–787 CE). Turnhout: Brepols.
Aist, R. (2011). Images of Jerusalem: The Religious Imagination of Willibald of Eichstätt. In H. Sauer & J.E. Story (eds.), Anglo‑Saxon England and the continent (Medieval and Renaissance Texts and Studies, 394). Tempe AZ: Arizona Center for Medieval and Renaissance Studies, 179–198.
Angenendt, A. (1990). Willibald zwischen Mönchtum und Bischofsamt. In H. Dickerhof, E. Reiter, & S. Weinfurter (eds.), Der hl. Willibald. Klosterbischof oder Bistumsgründer? Regensburg: Pustet (Eichstätter Studien, NF, 30), 143–169.
Bammesberger, A. (2006). Der Name der Heidenheimer Nonne, Beiträge zur Namenforschung. Neue Folge, 41, 417–423.
Beihammer, A. (2004). The first naval campaigns of the Arabs against Cyprus (649, 653): reexamination of the Oriental source material. Graeco‑Arabica, 9/10, 47–68.
Bischoff, B. (1931). Wer ist die Nonne von Heidenheim?. Studien und Mitteilungen zur Geschichte des Benediktiner‑Ordens, 49, 387–397.
Borowicz, S. (2014). Cypr w okresie klasycznym. In M. Borowska, P. Kordos, & D. Maliszewski (eds.), Cypr: dzieje, literatura, kultura, 1. Warszawa: Wydawnictwo Sub Lupa, 81–131.
Borowska, M., Kordos, P., & Maliszewski, D. (eds.). (2014). Cypr: dzieje, literatura, kultura. 1–2. Warszawa: Wydawnictwo Sub Lupa.
Bulas, R. (2012). Chrześcijańskie itineraria do miejsc świętych od II do VIII wieku. Vox Patrum, 32/57, 77–91.
Burkiewicz, Ł. (2013). Polityczna rola Królestwa Cypru w czternastym wieku. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum w Krakowie.
Burkiewicz, Ł. (2017a). The beginnings of Christianity in Cyprus. Religious and cultural aspects. Folia Historica Cracoviensia, 23(1), 13–36.
Burkiewicz, Ł. (2017b). Strach i lęk oraz ich obecność we współczesnej cypryjskiej kulturze ludowej. In B. Bodzioch‑Bryła & L. Dorak‑Wojakowska (eds.), Anatomia strachu. Strach, lęk i ich oblicza we współczesnej kulturze. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum w Krakowie, Wydawnictwo WAM, 481–497.
Burkiewicz, Ł. (2017c). An outline of Latin culture in Cyprus in the period of Franco‑Venetian dominance on the island (1191–1571). Perspektywy Kultury, 17(2), 137–160.
Cecota, B. (2015). Ekspansja arabska na tereny bizantyńskie (632–718) i początki organizacji kalifatu. In T. Wolińska & P. Filipczak (eds.), Bizancjum i Arabowie. Spotkanie cywilizacji VI–VIII wiek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 298–345.
Cobham, C.D. (1897). The Story of Umm Haram. The Journal of the Royal Asiatic Society. New Series, 24, 81–101.
Dawson, Ch. (1961). Tworzenie się Europy. Transl. J.W. Zielińska. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Dziekan, M.M. (2015). Arabowie przed islamem. Narodziny nowej religii. In T. Wolińska & P. Filipczak (eds.), Bizancjum i Arabowie. Spotkanie cywilizacji VI–VIII wiek. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 47–63.
Dziewit, J., Pacukiewicz, M., & Pisarek, A. (eds.) (2020). Kulturowe historie podróżowania. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Engels, O. (1990). Die Vita Willibalds und die Anfänge des Bistums Eichstätt. In H. Dickerhof, E. Reiter, & S. Weinfurter (eds.). Der hl. Willibald. Klosterbischof oder Bistumsgründer? Regensburg: Pustet (Eichstätter Studien, NF, 30), 171–198.
Englezakis, B. (1995). Barnabas and Epiphanius the two pillars of the Church of Cyprus. In S. Ioannou & M. Ioannou (eds.), Studies on the History of the Church in Cyprus, 4th–20th Centuries. Aldershot: Variorum, 40–61.
Gottschaller, E. (1973). Hugeburc von Heidenheim. Philologische Untersuchungen zu den Heiligenbiographien einer Nonne des achten Jahrhunderts. Munich: Arbeo‑Gesellschaft.
Guth, K. (1982). Die Pilgerfahrt Willibalds ins Heilige Land (723–727/29). Analyse eines frühmittelalterlichen Reiseberichts. Sammelblatt des historischen Vereins Eichstätt, 75, 13–28.
Hackett, J. (1972). A history of the orthodox church of Cyprus from the coming of the apostles Paul and Barnabas to the commencement of the British occupation (A.D. 45 – A.D. 1878); together with some account of the Latin and other churches existing in the island. New York: Franklin (reprint: London 1901).
Hagen, D. (1987). Die Pilgerreise des heiligen Willibald. In B. Appel (ed.), Hl. Willibald 787–1987. Künder des Glaubens, Pilger, Mönch, Bischof. Ausstellung der Diözese Eichstätt zum 1200. Todestag, 21. Juni bis 25. Oktober 1987. Eichstätt: Bischöftliches Ordinariat, 63–70.
Head, P. (2002). Who is the nun from Heidenheim? A study of Hugeburc’s Vita Willibaldi. Medium Aevum, 71, 28–46.
Hill, G. (1948). A History of Cyprus. 1. Cambridge: Cambridge University Press.
Howard, D.R. (1980). Writers and Pilgrims: Medieval Pilgrimage Narratives and their Posterity. Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.
Iadanza, M. (2007). Il vescovo Willibald e la monaca Hugeburc: La scrittura a quattro mani di un’esperienza odeporica dell’VIII secolo. In B. Borghi (ed.), Vie e mete dei pellegrini nel Medioevo Euromediterraneo. Atto del Convegno. Bologna: Pàtron, 121–140.
Iadanza, M. (2014). Willibald e Hugeburch: un rapporto di auctoritas? In E. D’Angelo & J.M. Ziółkowski (eds.), Auctor et auctoritas in Latinis Medii Aevi litteris. Proceedings of the VIth Congress of the International Medieval Latin Committee (Benevento‑Naples, November 9–13, 2010). Firenze: SISMEL, Edizioni del Galluzzo, 501–520.
Iwaszkiewicz, P. (1990). Wczesnochrześcijańskie opisy podróży do Ziemi Świętej. Meander, 45, 13–19.
Iwaszkiewicz, P. (1995). Wczesnochrześcijańskie i późnoantyczne łacińskie opisy podróży do Ziemi Świętej (przed wyprawami krzyżowymi). In H. Manikowska i H. Zaremska (eds.), Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 98–101.
Iwaszkiewicz, P. (tłum. wstęp i oprac.) (1996). Do Ziemi Świętej. Najstarsze opisy pielgrzymek do Ziemi Świętej (IV–VIII w.). Przedmowa M. Starowieyski. Seria Ojcowie Żywi 13. Kraków: Wydawnictwo WAM – Księża Jezuici.
Jenkins, R.J.H. (1970). Cyprus between Byzantium and Islam, AD 688–965. In R.J.H. Jenkins (ed.), Studies on the Byzantine History of the 9th and 10th Centuries. London: Variorum Reprints, 1006–1014.
Kaegi, W.E. (1988). The Disputed Muslim Negotiations with Cyprus in 649. Fourteenth Annual Byzantine Studies Conference. Abstract of Papers. Houston: Byzantine Studies Conference – 5–6.
Kapera, Z.J. (2009). [Quintus] Sergius Paul [l] us proconsul Cypru (Dz 13,7). In W. Chrostowski (ed.), Jak śmierć potężna jest miłość. Księga pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Juliana Warzechy SAC (1944–2009). Ząbki: Apostolicum, 166–197.
Kapera, Z.J. (2014). Cypr w okresie rzymskim (30 p.n.e. – 330 n.e). In M. Borowska, P. Kordos, & D. Maliszewski (eds.), Cypr: dzieje, literatura, kultura, 1. Warszawa: Wydawnictwo Sub Lupa,187–226.
Karageorghis, V. (1969). Salamis in Cyprus, Homeric, Hellenistic and Roman. London: Thames and Hudson.
Kordos, P. (2014). Współczesne społeczeństwo cypryjskie. In M. Borowska, P. Kordos, & D. Maliszewski (eds.), Cypr: dzieje, literatura, kultura, 1. Warszawa: Wydawnictwo Sub Lupa, 257–280.
Kuczara, K. (2014). Kościół prawosławny na Cyprze. In M. Borowska, P. Kordos, & D. Maliszewski (eds.), Cypr: dzieje, literatura, kultura, 2. Warszawa: Wydawnictwo Sub Lupa, 317–330.
Kyrris, C.P. (1984). The Nature of the Arab‑Byzantine Relations in Cyprus from the middle of the 7 to the middle of the 10 century A.D. Graeco‑Arabica, 3, 149–175.
Larrington, C. (2004). Hugeburc [Huneburc] (fl. 760–780). In Oxford Dictionary of National Biography (online ed.). Oxford University Press. Retrieved from: https://doi.org/10.1093/ref:odnb/49413 (access: 02.04.2021).
Leszka, M.B & Leszka, M.J. (2018). Konstantyn Wielki i założenie Miasta. In M.J. Leszka & T. Wolińska (eds.), Konstantynopol. Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyńskim. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 29–37.
Limor, O. (2004). Pilgrims and Authors: Adomnán’s De locis sanctis and Hugeburc’s Hodoeporicon Sancti Willibaldi. Revue Bénédictine, 114(2), 253–275.
Limor, O. (2019). Willibald in the Holy Places. In S. Esders, Y. Fox, Y. Hen, & L. Sarti (eds.), East and West in the Early Middle Ages. The Merovingian Kingdoms in Mediterranean Perspective. New York: Cambridge University Press, 230–244.
McCormick, M. (2000). Les pèlerins occidentaux à Jérusalem, VIIIe‑IXe siècles. In A. Dierkens & J.‑M. Sansterre (eds.), Voyages et voyageurs à Byzance et en Occident du VIe au XIe siècle: actes du colloque international organisé par la Section d’histoire de l’Université libre de Bruxelles en collaboration avec le Département des sciences historiques de l’Université de Liège (5–7 mai 1994). Genève: Droz, Bibliothèque de la Faculté de Philosophie et Lettres de l’Université de Liège, 289–306.
Metcalf, D.M. (2009). Byzantine Cyprus: 491–1191. Nicosia: Cyprus Research Centre.
Misztal, M. (2013). Historia Cypru. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Misztal, M. (2018). Geneza i początki konfliktów etnicznych na Cyprze do roku 1912. Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne PAU, 27, 55–74.
Neal, D.S. (2010). The Basilica at Soli, Cyprus: A Survey of the Buildings and Mosaics. Nicosia: SAVE, International Resources Group.
Panteli, S. (2004). Place Of Refuge: A History Of The Jews In Cyprus. London: Elliot & Thompson Ltd.
Pille, U. (1997). Die Pilgerreise des Heiligen Willibald – Ansätze für eine Unterschiedung von Volks‑ und Elitenkultur? In G. Jaritz (ed.), Volkskultur und Elitekultur im Frühen Mittelalter: Das Beispiel der Heiligenviten (Medium Aevum Quotidianum, 36). Krems: Universität Hamburg. Fakultät für Geisteswissenschaften, 59–79.
Quirini‑Popławska, D. i Burkiewicz, Ł. (eds.) (2014). Itinera clericorum: kulturotwórcze i religijne aspekty podroży duchownych. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie.
Raszewski, J. (2014). Cypr w okresie bizantyńskim. In M. Borowska, P. Kordos, & D. Maliszewski (eds.), Cypr: dzieje, literatura, kultura, 1. Warszawa: Wydawnictwo Sub Lupa, 227–242.
Romane, J. (2019). Bizancjum Tryumfujące. Historia militarna Bizantyńczyków 959–1025. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V.
Schieffer, R. (1983). Hugeburc von Heidenheim. In K. Langosch, K. Ruh, & W. Stammler (eds.), Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon, 4. Berlin: Verlag: Walter de Gruyter, 221–222.
Shepard, J. (2015). Bizancjum 1024–1492. Transl. J. Kozłowska & R. Piotrowski, 2. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Soczyńska, M. i Wółkiewicz, E. (eds.). (2012). Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i w czasach nowożytnych. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.
Stanchi, R. (1987). Die Willibald – Vita der Nonne Hugeburc von Heidenheim. In B. Appel (ed.), Hl. Willibald 787–1987. Künder des Glaubens, Pilger, Mönch, Bischof. Ausstellung der Diözese Eichstätt zum 1200. Todestag, 21. Juni bis 25. Oktober 1987. Eichstätt: Bischöftliches Ordinariat, 115–119.
Starowieyski, M. (1993). Pielgrzymki do Ziemi Świętej w wiekach II–IV a Biblia. Bobolanum, 4, 146–159.
Strzelczyk, J. (1995). Społeczne aspekty iroszkockiej peregrinatio. In H. Manikowska i H. Zaremska (eds.). Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 39–50.
Vitone, F. (1994). Hugeburc di Heidenheim e le Vitae Willibaldi et Wynnebaldi. Hagiographica. Firenze, 1, 43–79.
Watt, D. (2020). Women, writing and religion in England and beyond, 650– 1100. London: Bloomsbury Academic.
Weinfurter, S. (1987). Die Willibald‑Vita und ihre mittelalterlichen Überarbeitungen. In B. Appel (ed.), Hl. Willibald 787–1987. Künder des Glaubens, Pilger, Mönch, Bischof. Ausstellung der Diözese Eichstätt zum 1200. Todestag, 21. Juni bis 25. Oktober 1987. Eichstätt: Bischöftliches Ordinariat, 103–113.
Wiesiołowski, J. (ed.) (1993). Pielgrzymki w kulturze średniowiecznej Europy. Materiały z Seminarium Mediewistycznego. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Wilkinson, J. (1977). Jerusalem Pilgrims before the Crusades. Warminster: Aris & Phillips.
Willibald, von Eichstätt (2006). In N. Kruppa (ed.), Germania Sacra: Historisch‑statistische Beschreibung der Kirche des Alten Reiches. 45: Die Bistümer der Kirchenprovinz Mainz. Das Bistum Eichstätt 1: Die Bischofsreihe Bis 1535 (Neue Folge). Berlin–New York: Walter de Gruyer. Max‑Planck Institut für Geschichte, 24–32.
Wipszycka, E. (1995). Pielgrzymki starożytne: problemy definicji i cezur. In H. Manikowska i H. Zaremska (eds.), Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 17–28.
Witkowska, A. (1995). Peregrinatio religiosa w średniowiecznej Europie. In H. Manikowska i H. Zaremska (eds.), Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 9–16.
Wolińska, T. & Filipczak, P. (2015). Bizancjum i Arabowie. Spotkanie cywilizacji VI–VIII wiek. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Zakrzewski, K. (1995). Bizancjum w średniowieczu. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Copyright (c) 2021 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
