„Nieuchronna zmienność świata” albo przebieranki w literaturze tureckiej epoki tanzimatu

DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2024.4401.35
Słowa kluczowe: literatura okresu tanzimatu, Şemsettin Sami, Namık Kemal, motyw ubioru

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest analiza roli ubioru we wczesnych utworach literatury tureckiej epoki tanzimatu. Szczególną uwagę zwrócono na motyw przebierania się kobiety za mężczyznę i odwrotnie. Przykłady takiego motywu można znaleźć w dwóch dziełach wybitnych literatów tej epoki: w powieści Şemsettina Samiego Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat i w dramacie Namıka Kemala Vatan yahut Silistre. W części wprowadzającej przedstawiono epokę reform (II połowa XIX w.), następnie scharakteryzowano literaturę tego okresu, podkreślając istotną rolę ubiorów w fabule utworów. Kolejna część zawiera krótkie biogramy, a w następnej omówione zostały wątki związane z przebieraniem się. W powieści Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (Miłość Talata i Fitnat) tytułowy bohater Talat, ryzykując swoje dobre imię, przebiera się za kobietę, aby móc wejść do domu ukochanej dziewczyny. W dramacie Vatan yahut Silistre (Ojczyzna albo Silistra) Zekiye zakłada męski strój, aby pójść za ukochanym, który wyruszył na wojnę. Akcja toczy się w czasie wojny krymskiej. Obydwa utwory są wołaniem o większą swobodę kontaktów między kochającymi się ludźmi.

Biogramy autorów

Sylwia Filipowska, Uniwersytet Jagielloński

Orientalista-turkolog. Bada współczesną literaturę turecką, a szczególnie literaturę dokumentu osobistego oraz polsko-tureckie związki literackie w perspektywie komparatystycznej. Ważniejsze publikacje: Obraz dziewiętnastowiecznego Stambułu w polskiej i tureckiej literaturze wspomnieniowej (2017); The Reception of Orhan Pamuk’s Literary Output in Poland (2022); Radiowy reportaż z podróży profesora Tadeusza Kowalskiego do Turcji w 1927 roku (2021).

Grażyna Zając, Uniwersytet Jagielloński

Orientalista-turkolog, doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalizuje się w badaniach nad literaturą turecką XIX i XX w., ze szczególnym uwzględnieniem autobiografii oraz literatury Turków cypryjskich. Tłumaczy literaturę turecką, współpracuje z redakcjami czasopism polskich Tatarów „Przegląd Tatarski” i „Rocznik Tatarów Polskich”. Ważniejsze publikacje: Smutna ojczyzna i ja smutny… Kręgi literackie epoki Abdülhamita II w świetle tureckiej autobiografii (2008); Ciało twoje, kości moje. Rodzina i szkoła epoki Abdülhamita II w świetle tureckiej autobiografii (2013); Halit Ziya Uşaklıgil – turecki wychowanek katolickiej szkoły ojców mechitarystów (2020).

Bibliografia

Atalay, E. (2021). 19. Yüzyıl Osmanlı İstanbul’unda Kadın Kıyafetinin Evrimi. ETÜT, sayı 2, 131-161. DOI: 10.52003/etut.2021.12.

Barthes, R. (2005). System mody. Tłum. M. Falski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Borkowska, G. (2007). Życie codzienne jako kategoria literacka i badawcza (rekonesans). W: G. Borkowska i A. Mazur (red.), Codzienność w literaturze XIX (i XX) wieku. Od Adalberta Stiftera do współczesności. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 27-38.

Kanter, F. (2021). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Hikâyesi (1860-1923). W: Ö. Emiroğlu (ed.), Türk Edebiyatı Tarihi, c.1, 819-844.

Morawski, S. (1976). Estetyka a semiotyka. Pamiętnik Literacki, tom 67, nr 3, 359-402.

Namık Kemal. (2022). Vatan yahut Silistre. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Pogonowska, E. (2018). Semiotyka ubioru mieszkańców czerwonej Rosji na podstawie polskich relacji podróżniczych z lat 30. XX wieku. Napis, XXIV, 155-178. DOI: 10.18318/napis.2018.1.10.

Şemsettin Sami. (2011). Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat. İstanbul: Akvaryum Yayınevi.

Tan, M. (2016). Başlangıcından Cumhuriyete Romanımızda Yanlış Batılılaşan Tipin Kılık Kıyafeti Üzerinde Bazı Dikkatler. W: Uluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu, Bartın: BÜ Yayınları, s. 445-458.

Yılmaz, D. (1990). Roman Kavramı ve Türk Romanının Doğuşu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Opublikowane
2024-02-02
Jak cytować
[1]
Filipowska, S. i Zając, G. 2024. „Nieuchronna zmienność świata” albo przebieranki w literaturze tureckiej epoki tanzimatu. Perspektywy Kultury. 44, 1 (luty 2024), 531-544. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2024.4401.35.
Numer
Tom 44 Nr 1 (2024): Kultura w mediach, media w kulturze
Dział
Varia

Copyright (c) 2024 Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:

  1. utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
  2. zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
  3. rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
  4. wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
  5. rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
  6. publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 

Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.