Przedmowa Leona Kiszki do supraskiego druku Sobraniye prypadkov (1722) w tradycji nauk dla kapłanów

Abstrakt

Sobraniye prypadkov – dialog gatunkowo zbliżony do katechizmu, opublikowany w supraskiej typografii w 1722 r., powstał pod redakcyjną opieką Leona Kiszki – metropolity kijowskiego, intelektualisty, nauczyciela, tłumacza, redaktora i autora wielu dzieł, hierarchy – reformatora związanego z synodem zamojskim (1720), tak ważnym dla Kościoła zjednoczonego z Rzymem. Trudno określić, w jakim stopniu Kiszka był zaangażowany w przygotowanie Sobraniya adresowanego do konsekrowanych odbiorców, ale nie ulega wątpliwości, że był autorem siedmiostronicowej przedmowy do tego wydania.

Ten otwierający ramę wydawniczą księgi paratekst został potraktowany przez biskupa jako skuteczny kanał przekazu nauk dla duchowieństwa. Z funkcjonalnego punktu widzenia przedmowa jest nie tylko wprowadzeniem do pracy, ale okazuje się formacyjnym pouczeniem dla duchowieństwa. Twórczo nawiązuje do dawnych i nowszych nauk dla kapłanów. Metropolita wybrał z nich znane wątki, argumenty i motywy, ale pogłębił swój wywód, który nie przybrał postaci prostych zaleceń, towarzyszyły mu bowiem nieco bardziej wyrafinowane pod względem treści i wyrazu komentarze. Podobieństwo do nauk zauważalne jest także w retoryce wypowiedzi, a nawet na poziomie kompozycji. Musiało to nastąpić w pewnym stopniu w sposób naturalny, siłą tradycji, ale być może Kiszka celowo kształtował przedmowę. Dodając ją do Sobraniya, chciał wykorzystać kolejną okazję do formowania księży, jednocześnie uczynić przesłanie czytelnym dla duchowieństwa, które było przyzwyczajone do pewnej przyjętej konwencji w nauczaniu.

Publikacja omawianego źródła wraz z przedmową – nauką wpisywała się w szerszą działalność edukacyjną Leona Kiszki, który dążył do wzmocnienia Kościoła unickiego poprzez podniesienie poziomu przygotowania duchowieństwa parafialnego do posługi.