Władysław Jabłonowski – polski lekarz w osmańskiej służbie. Znawca i badacz Wschodu

Słowa kluczowe: Władysław Jabłonowski – lekarz w armii osmańskiej, pamiętniki, publikacje medyczne, obraz dziewiętnastowiecznej Turcji

Abstrakt

W XIX w. wielu polskich emigrantów politycznych, uciekając przed represjami zaborców, znalazło schronienie w Turcji osmańskiej. Wśród nich byli wykształceni specjaliści, lekarze, wojskowi, inżynierowie. Ich umiejętności i wiedza okazały się niezwykle cenne i pomocne w potrzebującej głębokich reform zacofanej Turcji. Wśród Polaków pracujących w służbie Wysokiej Porty znalazł się również uczestnik powstania styczniowego, z wykształcenia lekarz – Władysław Jabłonowski. Przebywając w Turcji przez niemal trzydzieści lat, służył swej drugiej ojczyźnie, przemierzając jako lekarz rozległe tereny imperium osmańskiego, by nieść pomoc w walce ze śmiertelnymi chorobami, których epidemie wybuchały w owym czasie na tamtych terenach. Również jako członek Międzynarodowej Komisji Sanitarnej prowadził badania nad spotykanymi w Turcji jednostkami chorobowymi, których przypadki opisywał i publikował w krakowskich i warszawskich czasopismach medycznych. W trakcie swych licznych podróży po rozległych prowincjach państwa tureckiego sporządzał mapy, które były pomocne nie tylko w jego podróżach, ale także służyły lokalnym władzom i innym osobom przemierzającym tamte tereny. Zainteresowania Jabłonowskiego nie mieściły się jedynie w ramach jego zawodowych aktywności. W czasie swoich podróży napotykał rozmaite gatunki roślin, które szczegółowo opisywał, a niektóre z nich umieszczał w przygotowywanych zielnikach. Dzieje swojego życia Jabłonowski spisał w formie bardzo obszernych pamiętników, które nie tylko dostarczają bogatych informacji o nim samym, lecz przede wszystkim tworzą obraz dziewiętnastowiecznej Turcji wraz z zamieszkującymi ją narodami, ich kulturami i obyczajami.

Biogram autora

Ewa Siemieniec-Gołaś, Uniwersytet Jagielloński

Profesor zwyczajny w Katedrze Turkologii Instytutu Orientalistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zagadnienia naukowe: językoznawstwo tureckie ze szczególnym uwzględnieniem tematyki leksykologicznej w aspekcie zarówno synchronicznym, jak i diachronicznym. Domenę badań stanowią przede wszystkim język osmańsko-turecki, polsko-tureckie kontakty językowe, a także inne języki turkijskie. Ważniejsze publikacje: The Formation of Substantives in XVIIth Century Ottoman-Turkish (Kraków, 1997), Karachay-Balkar Vocabulary of Proto-Turkic Origin (Kraków, 2000), Anonymous Italian-Turkish Dictionary from the Marsigli Collection in Bologna (Kraków, 2015), Obraz osiemnastowiecznej Turcji w „Obserwacjach politycznych państwa tureckiego” Józefa Mikoszy (1787) (Kraków, 2018).

Bibliografia

Fijałek, J. (1962–1964). Władysław Jabłonowski. W Polski Słownik Biograficzny, t. 10. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 246–247.

Fijałek, J. (oprac.). (1967). Władysław Jabłonowski. Pamiętniki z lat 1851–1893. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Gałczyńska-Kilańska, K. (1974). Polacy w Kraju Półksiężyca. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Grabowski, K. (1887). Spis prac zawartych w 25 rocznikach Przeglądu Lekarskiego 1862–1886 wydany ku uczczeniu 25-letniego jubileuszu tegoż pisma na mocy uchwały Komisyi Redakcyjnej I Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego a ułożony przez Doc. Dra Kazimierza Grabowskiego. Kraków: Nakładem Tow. Lek.

https://jbc.bj.edu.pl/dlibra/publication/258332/edition/246399/content (dostęp: 29.06.2021).

Hensel, W. (1986). Stambuł i okolice. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.

Jędraszko, C. (1988). Łacina na co dzień. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Kośmiński, S. (1885). Słownik lekarzów polskich obejmujący oprócz krótkich życiorysów lekarzy Polaków oraz cudzoziemców w Polsce osiadłych, dokładną bibliografią lekarską polską od czasów najdawniejszych aż do 1885 r. Warszawa. Nakład autora. 1883– [1885]. Pozyskano z: www.sbc.org.pl/dlibra/ publication/12165/edition/11855 (dostęp: 28.06.2021).

Kozłowska, M. (2006). Słownik turecko-polski. Türkçe-Lehçe sözlük. Warszawa: Maria Kozłowska „eMKa”.

Lewis, B. (1972). Narodziny nowoczesnej Turcji. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Łątka, J.S. (2005). Słownik Polaków w Imperium osmańskim i Republice Turcji. Kraków: Księgarnia Akademicka.

Materiały do flory Konstantynopola i jego okolic. Biblioteka PAN w Krakowie, rkps 1496.

Materiały ikonograficzne, fotografie. Biblioteka PAN w Krakowie, rkps 2181 t. I, t. II.

Pamiętniki Władysława Jabłonowskiego. Biblioteka PAN w Krakowie, rkps 2180, t. I–V.

Przegląd Lekarski, nr 1883: 18, 20, 22, 33, 34, 38, 40, 42, 44, 45, 46, 49, 51. Pozyskano z: https://www.jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/264215/edition/252206/content (dostęp: 30.09.2021).

Reychman, J. (1972). Podróżnicy polscy na Bliskim Wschodzie w XIX w. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.

Siemieniec-Gołaś, E. (2013). The 19th century Istanbul in the eye of two Polish travelers. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 5, 9, 101–106.

Słabczyński, T. (2017). Słownik polskich podróżników i odkrywców. Warszawa: Wydawnictwo Globograf.

Zieliński, S. (1932). Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich. Podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci – pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni. Warszawa: Nakładem Instytutu Wydawniczego Ligii Morskiej i Kolonialnej.

Władysław Jabłonowski (lekarz). Pozyskano z: https://pl/wikipedia.org/wiki/ W%C5%82adys%C5%82aw_Jab%C… (dostęp: 28.09.2021).

Opublikowane
2021-12-30
Jak cytować
[1]
Siemieniec-Gołaś, E. 2021. Władysław Jabłonowski – polski lekarz w osmańskiej służbie. Znawca i badacz Wschodu. Perspektywy Kultury. 35, 4 (grudz. 2021), 117-134. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2021.3504.08.
Dział
Podróż orientalna