Metafizyczno-kulturotwórczy charakter ofiary na przykładzie życia i śmierci E. Stein i S. Weil

Abstrakt

W artykule objaśniamy, na czym polega metafizyczny i kulturotwór­czy sens aktu ofiary dokonanego z własnego życia w imię wyższych wartości. Na początku omówiliśmy przyczyny współczesnego kryzy­su kultury i zaniku postaw metafizycznych. Sformułowaliśmy tezę, że odrodzenie metafizyki we współczesnej kulturze może być ugrun­towane w doświadczeniu jakości metafizycznych, które uobecniają się w czynach heroicznych polegających na złożeniu ofiary z włas­nego życia za drugiego człowieka. Następnym krokiem w naszych analizach było określenie koniecznych i wystarczających warun­ków do bycia ofiarą, a dalej na przykładzie E. Stein oraz S. Weil po­kazaliśmy, czym jest ofiara absolutna z własnego życia. Przy pomocy metody interpretacji humanistycznej zrekonstruowaliśmy przesłan­ki opisowe i normatywne, które zmotywowały owe kobiety do pod­jęcia czynu ofiarniczego. I choć ofiary Weil i Stein nie spełniają po­danych kryteriów umożliwiających zaliczenie ich czynu do kategorii ofiary, to jednak uznaliśmy, że są to ofiary absolutne ze względu na to, że były skierowane na realizację najwyższych ideałów moralnych i religijnych. Wykorzystując opracowaną przez polskiego fenomeno­loga Romana Ingardena kategorię „jakości metafizycznych”, zapro­ponowaliśmy interpretację, w której czyn ofiarny został zinterpreto­wany jako czyn supererogacyjny; fenomenologicznie uobecniają się w nim jakości metafizyczne, takie jak świętość, wzniosłość itp. Taki czyn ma również wymiar kulturotwórczy, polega na budowaniu kultu­ry i cywilizacji życia, w których wartość istnienia drugiego człowieka jest korelatem pragnienia metafizycznego, a nie potrzeb o charakterze biologicznym i psychologicznym. W artykule wykazano, że aksjologia i metafizyka mają do odegrania ważną rolę w przezwyciężeniu współ­czesnego kryzysu kulturowego.