Zarys kultury łacińskiej na Cyprze w okresie frankijsko-weneckiej dominacji na wyspie (1191-1571)
Abstrakt
Cypr, stanowiący część Cesarstwa Bizantyńskiego, został podbity w maju 1191 r. przez udającego się z krucjatą do Ziemi Świętej króla Anglii Ryszarda Lwie Serce. Dzięki temu krzyżowcy uzyskali kontro- lę nad istotnym strategicznie punktem w lewantyńskiej części Morza Śródziemnego. Krzyżowcy, którzy dotarli na wyspę razem z władcą Anglii, przynieśli tradycje i zwyczaje łacińskie, które stanęły w obliczu ugruntowanej w poprzednich stuleciach, poprzez język grecki oraz wyznanie prawosławne, kultury greckiej. Latynizacja Cypru i jego społeczeństwa miała być elementem wspierającym legitymizację pa- nowania Łacinników, którzy zastąpili bizantyńską administrację funk- cjonującą na wyspie od kilku wieków.
Bibliografia
ALASTOS Doros. 1955. Cyprus in History: A Survey of 5,000 Years, Nicosia: Zeno Publishers.
AMMERMAN Albert, NOLLET Jay S. 2005. New Light on Aetokremnos, World Archaeology 37: 533-543.
ANDREWS Justine M. 1999. Santa Sophia in Nicosia: The Sculpture of the Western Portals and Its Reception, Comitatus: A Journal of Medieval and Renaissance Studies 30 (1): 63-90.
ARBEL Benjamin. 1996. The economy of Cyprus during the Venetian period (1473-1571), in The development of the Cypriot economy: from the prehistor- ic period to the present day, V. Karageorghis, D. Michaelides (eds.), 185-192. Nicosia: University of Cyprus and Bank of Cyprus.
ARBEL Benjamin. 2001. Jews in International Trade: The Emergence of the Levantines and Ponentines, in The Jews of Early Modern Venice, R. Davis, B. Ravid (eds.), 73-96. Baltimore-London: John Hopkins University Press. ARISTIDOU Ekaterini. 1983. Kolossi Castle through the Centuries, Nicosia:Aristidou.
BALARD Michel. 2010. Łaciński Wschód XI-XV wiek, Kraków: Wydawni- ctwo WAM.
BEIHAMMER Alexander Daniel, SCHABEL Christopher. 2008. Two Small Texts on the Wider Context of the Martyrdom of the Thirteen Monks of Kan- tara In Cyprus 1231, in POLYPTYCHON/ΠΟΛΥΠΤΥΧΟΝ: Homenaje a Ioannis Hassiotis, E. Motos Guirao, M. Morfakidis Filactós (eds.), 69-82. Granada: Centro de Estudios Bizantinos, Neogriegos y Chipriotas.
BEUGNOT Arthur, LANGLOIS Arthur (publ.). 1859. L’Estoire de Eracles em- pereur et la conqueste de la Terre d’Outre mer, in Recueil des historiens des croisades. Historiens occidentaux, t. 2, 1-828. Paris: Imprimerie Impériale.
BOUSTRONIOS George. 2005. A Narrative of the Chronicle of Cyprus, 1458- 1489, N. Coureas (ed.), H. Pohlsander (transl.), Nicosia: Cyprus Research Centre and Greece and Cyprus Research Centre, University of Albany.
BULST Marie Luise. 1966. Zur Geschichte der Ritterorden und des Königs- reichs Jerusalem im 13. Jahrhundert bis zur Schlacht bei La Forbie am 17. Okt. 1244, Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters 22: 197-226. BURKIEWICZ Łukasz. 2006. Polityka Wschodnia Fryderyka II Hohenstaufa ze szczególnym uwzględnieniem jego stosunku do Królestwa Cypru (w świetle kroniki Filipa z Novary), Prace Historyczne Uniwersytetu Jagiellońskie- go 133: 7-29.
BURKIEWICZ Łukasz. 2007. Podróż króla Cypru Piotra I z Lusignan po Eu- ropie w latach 1362-1365 i jego plany krucjatowe, Studia Historyczne 50 (197): 3-29.
BURKIEWICZ Łukasz. 2008. Na styku chrześcijaństwa i islamu. Krucjaty i Cypr w latach 1191-1291, Kraków: Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagiellonica.
BURKIEWICZ Łukasz. 2008. The Cypriot Jews under the Venetian Rule (1489- 1571), Scripta Judaica Cracoviensia 6: 49-61.
BURKIEWICZ Łukasz. 2009. Templariusze i ich wpływ na politykę wewnętrz- ną Królestwa Cypru w przededniu kasaty zakonu, Studia Historyczne 52 (205): 3-18.
BURKIEWICZ Łukasz. 2010. Królestwo Cypru jako obiekt zainteresowań państw śródziemnomorskich w latach 1192-1489. Próba zarysowania proble- mu, Prace Historyczne Uniwersytetu Jagiellońskiego 137: 27-42.
BURKIEWICZ Łukasz. 2010. Two Cypriot royal missions to Poland in 1364 and 1432, Επετηρίς της Κυπριακής Εταιρείας Iστoρικώv Σπoυδώv 9: 21-40.
BURKIEWICZ Łukasz. 2011. A Cypriot royal mission to the Kingdom of Po- land in 1432, Crusades 10: 103-112.
BURKIEWICZ Łukasz. 2011. Polityka egipskiego sułtanatu mameluków wobec łacińskiego Królestwa Cypru w XV wieku, Studia Bliskowschodnie 1 (5): 97-109.
BURKIEWICZ Łukasz. 2011. Σχέσεις ΚύπρουΠολωνίας κατά το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση (ΙΔ’ – ΙΣΤ’ αι.), in: Πολωνία-Κύπρος: Από τη χώρα του Σοπέν στο νησί της Αφροδίτης. Σχέσεις ιστορίας και πολιτισμού, G. Georgis, G. Ka- zamias (eds.), 18-47. Nicosia: En Typois Publishing.
BURKIEWICZ Łukasz. 2013. Kilka uwag o przyszłości zarządzania kulturą w kontekście Prezydencji Republiki Cypru w Radzie Unii Europejskiej (VII-XII 2012), Perspektywy Kultury 9: 83-96.
BURKIEWICZ Łukasz. 2013. Polityczna rola Królestwa Cypru w czternastym wieku, Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum w Krakowie.
BURKIEWICZ Łukasz. 2013. Sztuka dla wychowania. Architektura gotycka w średniowiecznym Cyprze jako element latynizacji, Cywilizacja 46: 175-181. BURKIEWICZ Łukasz. 2014. Cypr pod panowaniem dynastii Lusignanów i Republiki Wenecji (1192-1571), in Cypr: dzieje, literatura, kultura, M. Bo- rowska, P. Kordos, D. Maliszewski (eds.), t. 1, 243-264. Warszawa: Wydawnictwo Sub Lupa.
BURKIEWICZ Łukasz. 2016. Kilka uwag do dyskusji nad przyszłością kultury cypryjskiej, in Infiltracja kultur w dobie postępującej globalizacji, A. Jagiełło- wicz, A. Drohomirecki (eds.), 63-89. Wrocław: Wydawnictwo Akademia Pióra.
BURKIEWICZ Łukasz. 2016. The Hospitallers and their sugar refinery in Kolossi in the context of cane sugar processing in Cyprus (13th-15th cen- turies), in Sacrum w mieście – średniowiecze i wczesna epoka nowożytna. Wymiar religijny, kulturalny i społeczny, D. Quirini-Popławska, Ł. Burkie- wicz (eds.), t. 1, 111-130. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum w Krakowie.
BUSTRON Florio. 1998. Historia overo Commentarii de Cipro, G. Grivaud (introduzione), Nicosia: Politistikon Hidryma Trapezēs Kyprou.
COBHAM Claude D. (tr. and transc.). 1908. Excerpta Cypria, Excerpta Cypria: Materials for a history of Cyprus, Cambridge: University Press.
COLDSTREAM Nicola. 1998. Gothic Architecture in the Lusignan Kingdom, in Byzantine Medieval Cyprus, D. Papanikola-Bakirtzis, M. Iacovou (eds.), 51-60. Nicosia: Bank of Cyprus Cultural Foundation.
COUREAS Nicholas. 1997. The Latin Church in Cyprus, 1195-1312, Alder- shot: Ashgate.
COUREAS Nicholas. 2002. The Place to be: Cyprus as a Place of Settlement and Refuge, Κυπριακαί Σπουδαί 66: 125-145.
DĄBROWSKA Małgorzata. 1994. Peter of Cyprus and Casimir the Great in Cracow, Byzantiaka 14: 257-267.
DĄBROWSKA Małgorzata. 1996. Łacinniczki nad Bosforem. Małżeństwa bi- zantyńsko-łacińskie w cesarskiej rodzinie Paleologów (XIII-XV w.), Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
DĄBROWSKA Małgorzata. 2014. A Cypriot Story about Love and Hatred, Text Matters. A Journal of Literature, Theory and Culture 4 (4): 197-203. DAWKINS Richard McGillivrary (ed. and trans.). 1964. The Chronicle of George Boustronios, 1456-1489, Melbourne: University Press.
EDBURY Peter W. 1975-1977. Latin Diocese and Peristerona: A Constribu- tion to the topography of Lusignan Cyprus, Επετηρίς Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών 8: 45-51.
EDBURY Peter W. 1991. The Kingdom of Cyprus and the Crusades, 1191-1374, Cambridge-New York-Port Chester-Melbourne-Sydney: University Press. EDBURY Peter W. 1994. The Templars in Cyprus, in The Military Orders. Fight- ing for the Faith and Caring for the Sick, M. Barber (ed.), 189-195. Aldershot: Variorum.
EDBURY Peter W. 1995. Le régime des Lusignans en Chypre et la population locale, in Coloniser au Moyen Age, A. Ducellier, M. Balard (eds.), 354-358, 364-365. Paris: Armand Colin.
EDBURY Peter W. 2001. Phillip of Novara and the Livre de forme de plait, in Praktika tou tritou diethnous kyprologikou sunedriou, A. Papageorgiou (ed.), 555-569. Nicosia: Etaireia Kupriakon Spoudon.
EDBURY Peter W. 2005. Franks, in Cyprus. Society and Culture 1191-1374, A. Nicolaou-Konnari, Ch. Schabel (eds.), 63-101. Leiden-Boston: Brill. ENGLEZAKIS Benedict. 1995. Cyprus as a Stepping-Stone between East and
West in the Age of the Crusades: The Two Churches, in Studies on the History of the Church of Cyprus, 4th–20th Centuries, B. Englezakis (ed.), N. Russell (transl.), Aldershot: Variorum.
ENLART Camille. 1899. L’art gothique et la Renaissance en Chypre, t. 1, Paris: E. Leroux.
FOREY Alan. 1977. The Military Order of St Thomas of Acre, English Histori- cal Review 92: 481-503.
GILMOUR-BRYSON Anne. 1998. The Trial of the Templars in Cyprus, Leiden-Boston-Köln: Brill.
GIVEN Michael. 1998. Inventing the Eteocypriots: Imperialist Archaeology and the Manipulation of Ethnic Identity, Journal of Mediterranean Archaeol- ogy 11 (1): 3-29.
GŁODEK Marzena. 1997. Utopia Europy zjednoczonej. Życie i idee Filipa de Mézières (1327-1405), Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku.
GRIVAUD Gilles, SCHABEL Christopher. 2006. La ville de Nicosie, in L’art gothique en Chypre, J.-B. de Vaivre, P. Plagnieux (eds.), 90-108. Paris: Mé- moires de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres.
GRIVAUD Gilles. 2001. Peut-on parler d’une politique économique des Lusi- gnan?, in Πρακτικά του Τρίτου Διεθνούς Κυπρολογικού Συνεδρίου, A. Papa- georghiou (ed.), vol. 2, 361-368. Nicosie: University of Cyprus and Bank of Cyprus.
GRODECKI Roman. 1995. Kongres krakowski w r. 1364, Kraków: Towarzy- stwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
HACKETT John. 1901. History of the Orthodox Church in Cyprus, London: Methuen & Co.
HAUZIŃSKI Jerzy. 1978. Polityka orientalna Fryderyka II Hohenstaufa, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
HAUZIŃSKI Jerzy. 2000. Imperator „końca świata”: Fryderyk II Hohenstauf (1194-1250), Gdańsk: Marpress.
HAUZIŃSKI Jerzy. 2002. Cypr, in Encyklopedia Historyczna Świata, M.M. Dziekan (ed.), t. 10, 169-175. Kraków: Opres.
HILL George. 1948. A History of Cyprus, vol. 1, Cambridge: University Press. HUBATSCH Walther. 1955. Der Deutsche Orden und der Reichslenschaft über Zypern, Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Göttingen. Philologisch-Historische Klasse 8: 245-306.
İNALCIK H., Imperium Osmańskie. Epoka klasyczna 1300-1600, Kraków 2006: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
JEFFREY George. 1918. A Description of the Historic Monuments of Cyprus, Nicosia: Printed at the G.P.O.
KARAGEORGHIS Vassos. 1982. Cyprus: from the Stone Age to the Romans, London: Thames and Hudson.
LA MONTE John L. 1929-1930. A Register of the Cartulary of the Cathedral of Santa Sophia of Nicosia, Byzantion 5: 439-522.
LOREDANO Jean François. 1647. Historie de’ re’ Lusignani, pubblicate da Henrico Giblet Cavalier, per Giacomo Monti, libri undeci, Bologna.
LOREDANO Jean François. 1732. Histoire des Rois de Chypre de la Maison de Lusignan... traduit de l’Italien du Cavalier Henri Giblet Cipri, 2 t., Paris: Im- primerie Impériale.
LUSIGNANO Steffano. 1573. Chorograffia et breve Historia Universale dell’I- sola di Cipro Principiando al Tempo di Noè per in fino al 1572 per il R. P. Let- tore Fr. Steffano Lusignano di Cipro dell’Ordine de Predicatori, Bologna: Alessandro Benaccio in Lusignan’s Chorography and Brief General History of the Island of Cyprus (A.D. 1573), O. Pelosi (transl.), in WALLACE Paul, ORPHANIDES Andreas G. (eds.). 2001. Sources for the History of Cyprus, vol. 10, Altamont: Greece and Cyprus Research Center.
MACHAIRAS Leontios. 1932. Recital concerning the Sweet Land of Cyprus en- titled „Chronicle”, R.M. Dawkins (ed. and trans.), vol. 1, 1-1018. Oxford: Clarendon.
MAGOULIAS Harry J. 1964. A Study in Roman Catholic and Greek Ortho- dox Relations on the Island of Cyprus between the Years A.D. 1196 and 1360, Greek Orthodox Theological Review 10: 75-106.
MAIER Franz Georg. 1968. Cyprus from Earliest Times to the Present Day, Ann Arbor: Elek Books.
MAS LATRIE de Louis (ed.). 1852-1861. Histoire de l’ Île de Chypre sous le règne de la Maison de Lusignan, t. 2, Paris: Imprimerie nationale.
MAS LATRIE de Réne (ed.). 1886. Chronique de l’île de Chypre par Florio Bustron, in Mélanges historiques, t. 5, 1-531. Paris: Imprimerie nationale.
MAS LATRIE de Réne (ed.). 1891-1893. Chronique d’Amadi [Cronaca di Francesco Amadi], in Chroniques d’Amadi et de Strambaldi, t. 1, Paris: Im- primerie nationale.
MAS LATRIE de Réne (ed.). 1891-1893. Cronicha del Regno di Cypro di Dio- mede Strambaldi Ciprioto, in Chroniques d’Amadi et de Strambaldi, t. 2, 1-340. Paris: Imprimerie nationale.
MELANI Silvio. 1994. Filippo di Novara. Guerra di Federico II in Oriente (1223-1242), Napoli: Liguori.
METCALF David Michael. 2009. Byzantine Cyprus, 491-1191, Nicosia: Cy- prus Research Centre.
MILLER Emmanuel, SATHAS Constantin (tradut.). 1882. Chronique de Chypre par Léonce Machéras, Paris: Leroux.
MINERVINI Laura (éd.). 2000. Cronaca del Templare di Tiro, Napoli: Colla- na: Nuovo Medioevo.
MINERVINI Laura. 2004. Les Gestes des Chiprois et la tradition historiogra- phique de l’Orient latin, Le Moyen Age 110 (2): 315-325.
MISZTAL Mariusz. 2013. Historia Cypru, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
NICOLAOU Kyriakos. 1973. The First Mycenaeans in Cyprus, in The Myce- naeans in the Eastern Mediterranean, V. Karageorghis (ed.), 51-61. Nicosia: Department of Antiquities.
NICOLAOU-KONNARI Angel. 2005, Greeks, in Cyprus. Society and Culture 1191-1374, A. Nicolaou-Konnari, Ch. Schabel (eds.), 13-62. Leiden: Brill. NOVARE de Philippe, MONRÉAL de Gérard. 1887. Les Gestes des Chiprois. Recueil de chroniques françaises écrites en Orient aux XIIIe et XIVe siècles, G. Raynaud (éd.), Genève: Société de l’Orient Latin.
NOVARE de Philippe. 1913. Mémoires 1218-1243, Ch. Kohler (éd.), Paris: Li- brairie Ancienne Honoré Champion.
NOVARE de Philippe. 1936. The Wars of Frederick II against the Ibelins in Syria and Cyprus, J.L. La Monte (transl.), M.J. Hubert (transl.), New York: Co- lumbia University Press.
PACHOŃSKI Henryk. 1914. Dwa zjazdy krakowskie za Kazimierza Wielkie- go, Kraków: nakładem Funduszu Naukowego.
PAPACOSTAS Tassos. 1999. Secular Landholding and Venetians in 12th-Century Cyprus, Byzantinische Zeitschrift 92: 479-501.
PELTENBURG Edgar. 2003. Conclusions: Mylouthkia I and the Early Colo- nists of Cyprus, in The Colonisation and Settlement of Cyprus. Investigations at Kissonerga-Mylouthkia, 1976-1996, E.J. Peltenburg (ed.), 83-103. Save- dalen: Åström Verlag.
PERBELLINI Gianni. 1994. The Fortress of Nicosia, Prototype of European Renaissance Military Architecture, Nicosia: Zavallis Litho Ltd.
PERNOUD Regine. 1994. Ryszard Lwie Serce, Warszawa: Państwowy Insty- tut Wydawniczy.
PIERIS Michalis. 2003. Cronaca e poesia popolare: Arodafnusa e Zuzana l’Ale- man. Interrogativi e problemi, in La presenza femminile nella letteratura neo- greca, A. Proìou, A. Armati (ed.), 49-62. Roma:
PURCELL Hugh Dominic. 1969. Cyprus, New York: Frederick A. Praeger. QUIRINI-POPŁAWSKA Danuta. 1997. Urbs populosissima, opulentissima, liberalissima. Mit czy rzeczywistość późnośredniowiecznej Wenecji?, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
RASZEWSKI Jerzy. 2014. Cypr w okresie bizantyńskim (330-1191), in Cypr: dzieje, literatura, kultura, M. Borowska, P. Kordos, D. Maliszewski (eds.), t. 1, 227-242. Warszawa: Sub Lupa. REYES Andres T. 1994. Archaic Cyprus. A Study of the Textual and Archaeological Evidence, Oxford: Clarendon.
RICHARD Jean. 1977. À propos la Bulla Cypria de 1260, Byzantinische For- schungen 5: 19-31.
RICHARD Jean. 1979. The Latin Kingdom of Jerusalem, Amsterdam: North- Holland Pub. Co.
RICHARD Jean. 1997. Les révoltes chypriotes de 1191-1192 et les inféodations de Guy de Lusignan, in Montjoie. Studies in crusade history in honour of Hans Eberhard Mayer, B.Z. Kedar, J. Riley-Smith, R. Hiestand (eds.), 123-128. Aldershot: Variorum.
RICHTER Peter. 1892. Das Geschichtswerk des Philippe de Nevaire. Beiträge zur Historiographie in den Kreuzfahrerstaaten vornehmlich für die Geschich- te Kaiser Friedrichs II, Mitteilungen des Instituts für Österreichische Ge- schichtsforschung 13: 253-310.
ROSSEBASTIANO-BART Alda. 1972. Sul disperso ms. di Cérines delle Ge- stes des Chiprois ora Varia 433 della Biblioteca Reale di Torino, Studi france- si 67: 76-78.
RUDT DE COLLENBERG Wipertus Hugo. 1980. Les Lusignans de Chypre, Επετηρίς Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών 10: 85-319.
SCHABEL Christopher. 2000-2001. The Greek Bishops of Cyprus, 1260-1340, and the Synodikon Kyprion, Επετηρίς Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών 64- 65: 217-234.
SCHABEL Christopher. 2005. Religion, in Cyprus. Society and Culture 1191- 1374, A. Nicolaou-Konnari, Ch. Schabel (eds.), 157-218. Leiden: Brill.
SCHABEL Christopher. 2006. The Status of Greek Clergy in Early Frank- ish Cyprus, in „Sweet Land…” Lectures on the History and Culture of Cy- prus, J. Chrysostomides, C. Dendrinos (eds.), 165-207. Camberley: Porphyrogenitus.
STEELE Louise. 2004. Cyprus before History. From the Earliest Settlers to the End of the Bronze Age, London: Duckworth.
TYL-LABORY Gillette. 1992. Gestes des Chiprois, Dictionnaire des lettres fran- çaises: le Moyen Âge, G. Hasenohr, M. Zink (éds.), Paris: Fayard.
VARELLA Stavroula. 2006. Language Contact and the Lexicon In the History of Cypriot Greek, Bern: Taschenbuch.
WARTBURG von Marie Louise. 1995. Production du Sucre de Canne à Chy- pre: un Chapitre de Technologie médiévale, in Coloniser au Moyen Age,M. Balard, A. Ducellier (eds.), 126-130, 151-153. Paris: Armand Colin.
Copyright (c) 2017 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
