Dramat w rodzinie. Ostatnie lata życia Hürrem zwanej Roksolaną
Abstrakt
Hürrem (ur. ok. 1505, zm. 1558), zwana w zachodnich źródłach Roksolaną (lub Roksaną), należy do najbardziej barwnych postaci związanych z Turcją. Historia branki i niewolnicy, która w czasie swego pobytu w haremie sułtańskim (prawdopodobnie w latach 1521–1558) awansowała do roli żony sułtana i jednej z najbardziej wpływowych osób w imperium Osmanów, wywoływała żywe zainteresowanie już u jej współczesnych. Z czasem stała się inspiracją dla licznych artystów, pisarzy i twórców, wchodząc na trwałe do europejskiej kultury.
W rzeczywistości wiarygodnych informacji na jej temat jest niewiele. Wynika to z faktu, iż harem był miejscem izolowanym, a kronikarze osmańscy niechętnie pisali o kobietach. Pewniejsze informacje pochodzą od ludzi z Zachodu, ale oni mieli trudny dostęp do dworu sułtana. Dyplomaci weneccy i francuscy, często działający jak szpiedzy, gromadzili jednak starannie wiadomości z dworu, na marginesie donosząc o żonie sułtana. Głównie na podstawie ich relacji w artykule dokonano próby naszkicowania sytuacji Roksolany w ostatnich latach jej życia. Autor dochodzi do konkluzji, że choć udało się jej zdobyć i do końca życia utrzymać niezwykle silną, jak na kobietę, pozycję na dworze, jednak wprowadzone zmiany nieuchronnie prowadziły do rodzinnego dramatu, jakim było zamordowanie na rozkaz syna Selima jej drugiego syna Bajezyda wraz z wnukami.
Bibliografia
Alberi, E. (1840). Relazioni degli Ambasciatori Veneti al Senato ser. 3, vol. 1. Firenze: Tipografia e calcografia all’ insegna di Clio.
Alberi, E. (1855). Relazioni degli Ambasciatori Veneti al Senato ser. 3, vol. 3. Firenze: Tipografia e calcografia all’ insegna di Clio.
Charrière, E. (1850). Négociations de la France dans le Levant ou correspondances mémoires etactes diplomatiques des ambassadeurs de France à Constantinople, vol. 2. Paris: Imprimerie Nationale.
Peçevi, İ. (1981). Peçevi Tarihi, hazırlayan B.S. Baykal, vol. 1. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Qutb al-din al-Nahrawali (2005). Journey to the Sublime Porte, The Arabic Memoir of a Sharifian Agent’s Diplomatic Mission to the Ottoman Imperial Court in the era of Suleyman the Magnificent, transl. by R. Blackburn, Beiruter Texte und Studien 109. Würzburg: Ergon Verlag Würzburg.
Sathas, N.C. (1890). Documents inédits relatifs à l’histoire de la Grèce au moyen àge. T. 9. Paris: Maisonneueve et Cie Éditours.
Thornton, Ch. (1881). The Live and Letters of Ogier Ghiselin de Busbecq, vol. 1–2. London: C. Kegan Paul & Co.
Abrahamowicz, Z. (1988). Roksolana. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 31. Kraków: PAN, PAU.
Akçil Harmankaya, N.Ç. (2019). Osmanli’nın Hayırsever Kadın Banisi: Hürrem Sultan. W: Düşünce-Edebiyat ve Tarih Araştırmaları. Istanbul: Hyperyayın.
Allouche, A. (1983). The Origins and Development of the Ottoman-Safavid Conflict 906–962 (1500–1555). Berlin: Klaus Schwartz Verlag.
Atçıl, M.Z. (2015). State and government in the mid-sixteenth century Ottoman Empire: The grand vizierates of Rustem Pasha (1544–1561). Ann Arbor: ProQuest Dissertations & Theses.
Atçıl, Z. (2016). Why did sultan Süleyman the Magnificent execute his son şehzade Mustafa in 1553? Osmanlı Araştırmaları/ The Journal of Ottoman Studies, 46, 67 –103.
Barthe, P. (2016). French Encounters with the Ottomans 1510–1560. London– New York: Routledge.
Bisaha, N. (2004). Creating East and West. Renaissance Humanists and the Ottoman Turks. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Bouquet, O. (2015). The Sultan’s Sons-In-Law. Analysing Ottoman Imperial Damads. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 58 (3), 327–361.
Clot, A. (2017). Sulejman Wspaniały i jego wspaniałe stulecie. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Czamańska, I. (2013). Chrześcijańskie małżonki sułtanów tureckich. Małżeństwa polityczne w Imperium Osmańskim w XIV i XV wieku. Balcanica Posnaniensia. Acta et studia, 20, 47–63.
Dumas, J. (2013a). Conscience dynastique et familiale dans le patronage architectural des princesses ottomanes à la époque modern. W: S. Frommel i J. Dumas (red.), Batir au féminin? Traditions et stratégies en Europe et dans l’Empire Ottoman. Paris: Editions Picard, 171–186.
Dumas, J. (2013b). Les perles de nacre du sultanat. Les princesses ottomanes (miXVe– mi-XVIIIe siècle) [Thèse dirigée par Gilles Veinstein Professeur au Collège de France, Directeur d’Études à l’EHESS] [Soutenue le 19 juin 2013]. Paris: École des Hautes Études en Sciences Sociales.
Ekinci, E.B. (2018). Fratricide in Ottoman Law. Belleten, 82 (295), 1013–1046.
Freely, J. (2017). Prywatne życie sułtanów. Sekrety władców imperium osmańskiego. Kraków: Znak Litera Nova.
Goodwin, G. (2008). Prywatny świat kobiet otomańskich. Warszawa: Bellona.
Grosrichard, A. (1998). The Sultans Court. European Fantasies of the East. London–New York: Verso.
Gün, D. (2019). Bir saraylı hanım sultan: Hürrem. Tarih Araştırmaları Dergisi, 38 (65), 135–168.
Gürkan, E.S. (2018). Laying Hands on Arcana Imperii. Venetian Baili as Spymasters in Sixteenth-Century Istanbul. W: P. Maddrell, Ch. Moran, I. Iordanau i M. Stout (red.), Spy Chiefs. Intelligence Leaders in Europe, the Middle East and Asia. Washington: Georgetown University Press, 67–96.
Imber, C. (2018). Imperium Osmańskie 1300–1650. Kraków: Wydawnictwo Astra.
Inalcik, H. (2006). Imperium osmańskie, Epoka klasyczna. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Ingram, A. (2015). Writing the Ottomans. Turkish History in Early Modern England. New York–London: Palgrave Macmillan.
Iorga, N. (1909). Geschichte des Osmanischen Reiches, 2. Gotha: Friedrich Andreas Perthes.
Iorga, N. (1910). Geschichte des Osmanischen Reiches, 3. Gotha: Friedrich Andreas Perthes.
Isom-Verhaaren, Ch. (2011). Süleyman and Mihrimah: The Favorite’s Daughter. Journal of Persianate Studies, 4.
Jenkins, H.J. (2015). Ibrahim Pasza wielki wezyr Sulejmana Wspaniałego. Oświęcim: Napoleon V.
Lybyer, A.H. (2015). Władanie imperium osmańskim w czasach Sulejmana Wspaniałego. Oświęcim: Napoleon V.
Merriman, R.B. (2016). Sulejman Wspaniały. Oświęcim: Napoleon V.
Moutaftchieva, V. (1981). Le vakif – un aspect de la structure socio-economique de l’empire Ottoman (XVe–XVIIe s). Sofia: Jusautor Sofia.
Peirce, L. (2013). The Imperial Harem. Women and souvereignty in the Ottoman Empire. New York–Oxford: Oxford University Press.
Peirce, L. (2018). Roksolana władczyni wschodu. Kraków: Wydawnictwo Astra.
Shaw, S.J. (2016). Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, 1, 1280–1808. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Shefer-Mossensohn, M. (2011). A Sick Sultana in the Ottoman Imperial Palac: Male Doctors, Female Healers and Female Patients in the Early Modern Period. Journal of Women of the Middle East and Islamic Worlds, 9, 281–312.
Soykut, M. (2001). Image of the „Turk” in Italy. A History of the ‘other’ in Early Modern Europe: 1453–1683. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
Sümertaş, F.M. (2008). Women and Power: Female Patrons of Architecture in 16th and 17th Century Istanbul. Edinburgh Architecture Research, 31, 83–89.
Wróbel, P. (2021). Elity w Imperium Osmańskim w XVI w. w świetle traktatu Teodora Spandounesa pt. O pochodzeniu Cesarzy Osmańskich. Perspektywy Kultury, 2 (33), 9–29.
Copyright (c) 2022 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Akademii Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
