Elity w Imperium Osmańskim w XVI w. w świetle traktatu Teodora Spandounesa pt. O pochodzeniu Cesarzy Osmańskich

Słowa kluczowe: Turcja, Osmanowie w XVI w., elity, Teodor Spandounes

Abstrakt

Teodor Spandounes urodził się w połowie XV w. w rodzinie greckich emi­grantów, która po upadku Konstantynopola znalazła schronienie we Wło­szech. Ród Spandounesów nie odegrał znaczącej roli w historii Cesarstwa Bizantyjskiego, ale matka Todora, Eudoksja, pochodziła ze znanej rodziny Kantakuzenów. Teodor nawiązał bliskie stosunki z papieżami Klemen­sem VII i Pawłem III, którym doradzał w sprawach osmańskich. Prawdopo­dobnie około 1515 r. Spandounes napisał pierwszą wersję traktatu: O pocho­dzeniu Cesarzy Osmańskich. W 1538 r. zadedykował ostateczną wersję delfinowi Francji Henrykowi. Jak sugeruje tytuł, głównym celem traktatu Spandounesa było wyjaśnienie, w jaki sposób Turcy, w stosunkowo krótkim czasie, rozbu­dowali swe państwo od skromnych początków do obecnego, potężnego stanu. W artykule dokonano analizy przydatności traktatu Spandounesa jako źródła do badań nad elitami w Imperium Osmańskim. Autor doszedł do następu­jących konkluzji: 1) Traktat jest obfitym źródłem wiadomości na temat sze­roko pojętych elit w Imperium Tureckim. 2) Autor jest dobrze poinformowany i jednocześnie krytycznie podchodzi do informacji, jakie uzyskał. Przed­stawiając dzieje sułtanów, opiera się nie tylko na wiadomościach ze źródeł zachodnich, ale zdaje się znać (przynajmniej w jakimś stopniu) historyczną tradycję turecką. 3) Dzieło Spandounesa dostarcza szczególnie cennych wia­domości na temat organizacji dworu sułtańskiego, struktury, kompetencji urzędników dworskich i państwowych oraz organizacji wojskowej. 4) Bardzo cenne są spostrzeżenia Teodora na temat życia codziennego elit w państwie sułtańskim (wystrój wnętrz, ubiór, posiłki itp.).

Biogram autora

Piotr Wróbel, Uniwersytet Jagielloński

Dr hab., prof. UJ, mediewista, zajmujący się dziejami Bał­kanów i państw basenu Morza Śródziemnego w późnym średniowieczu. Od 1991 r. zatrudniony w Instytucie Historii UJ, najpierw w Pracowni Dydaktyki Historii, a od 1993 r. w Zakładzie Historii Średniowiecznej Powszechnej. W 1997 r. obronił pracę doktorską, a w 2010 r. pracę habilita­cyjną na Wydziale Historycznym UJ. W latach 2008–2011 kierownik stu­diów licencjackich mediteraneistyka; od 2012 r. kierownik Zakładu Histo­rii Średniowiecznej Powszechnej; w latach 2012–2020 zastępca dyrektora, a od 2020 r. dyrektor Instytutu Historii UJ. Autor monografii: Krzyż i Pół­księżyc. Zachodnie Bałkany w latach 1444–1463 (Kraków 2000); Dubrownik w latach 1358–1526. Organizacja przestrzeni (Kraków 2010). Współautor przekładów (wraz z J. Bonarkiem) Filip de Diversis, Opis Dubrownika (Kraków 2004); Benedykt Cotruglio, Księga o sztuce handlu (Kraków 2007); Ludwik Tuberon de Crieva, Pamiętniki o czasach moich (Kraków 2016).

Bibliografia

Petit traicté de l’origine des Turcqz par Théodore Spandouyn Cantacasin (1896). Publié et annoté par Charles Schefer. Paris: Ernest Leroux Editeur.

Sathas, C.N. (1890). Documents inédits relatifs à l’histoire de la Grèce au moyen àge, IX. Paris: Maisonneuve et Cie Éditeurs.

Spandounes, T. (1997). On the origin of the Ottoman Emperors. Translated and edited by Donald M. Nicol. Cambridge: Cambridge University Press.

Agoston, G. (2005). Guns for the Sultan. Military Power and the Weapons Indu­stry in the Ottoman Empire. Cambridge: Cambridge University Press.

Agoston, G. i Masters, B. (red.). (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. New York: Fact on File, Inc.

Allouche, A. (1983). The Origins and Development of the Ottoman‑Safavid Conflict 906–962 and 1500–1555. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.

Babinger, F. (1962). Witwensitz und Sterbeplatz der Sultanin Mara. In Aufsätze und Ahandlungen zur Geschichte Südosteuropas und der Levante. Vol. I. Münich: Dr. Dr. Rudolf Trofenik.

Babinger, F. (1977). Sułtan Mehmed Zdobywca i jego czasy. Warszawa: Pań­stwowy Instytut Wydawniczy.

Barkey, K. (1994). Bandits and Bureaucrats. The Ottoman Route to State Centra­lization. Ithaca–London: Cornell University Press.

Brummett, P. (1994). Ottoman Seapower and Levantine Diplomacy in the Age of Discovery. New York: State University of New York Press.

Casale, G. (2010). The Ottoman Age of Exploration. Oxford: Oxford Univer­sity Press.

Clot, A. (2017). Sulejman Wspaniały i jego wspaniałe stulecie. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.

Ćuk, R. (1978). Carica Mara. Istoriski ćasopis, knj. XXV. Beograd: Prosveta.

Çipa, H.E. (2017). The Making of Selim. Succesion Legitimacy and Memory in the Early Modern Ottoman World. Bloomington Indianapolis: Indiana University Press.

Establet, C. i Pascual, J.P. (2003). Cups, plates and kitchenware in late sevente­enth and early eighteenth century Damascus. W: S. Faroqhi i Ch.K. Neu­mann (red.), The iluminated table, the prosperous house. Food and shelter in Ottoman material culture. Wurzburg: Ergon Verlag.

Freely, J. (2004). Jem Sultan. The adventures of a captive Turkish prince in Rena­issance Europe. London: Harpers Collins Publishers.

Freely, J. (2017). Prywatne życie sułtanów. Sekrety władców imperium osmań­skiego. Kraków: Znak Literanova.

Ganchou, T. (review) (1998). Donald M. Nicol (ed. trad.). Theodore Span­dounes. On the origin of the Ottoman Emperors. Revue des Études Byzan­tines, 56.

Goodwin, G. (2008). Prywatny świat kobiet ottomańskich. Warszawa: Bellona.

Hathaway, J. (1997). The Politics of Households in Ottoman Egypt The Rise of the Qazdağlis. Cambridge: Cambridge University Press.

Hathaway, J. (2013). The Arab Lands under the Ottomans Rule 1516–1800. London–New York: Routledge.

Hathaway, J. (2018). The Chief Eunuch of the Ottoman Harem From African Slave to Power‑Broker. Cambridge: Cambridge University Press.

Imber, C. (2018). Imperium Osmańskie 1300–1650. Kraków: Wydawnictwo Astra.

Inalcik, H. (2006). Imperium osmańskie. Epoka klasyczna 1300–1600. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Inalcik, H. i Quataert, D. (2008). Dzieje gospodarcze i społeczne imperium osmań­skiego 1300–1914. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Jenkins, H.D. (2015). Ibrahim Pasza. Wielki wezyr Sulejmana Wspaniałego. Oświęcim: Napoleon V.

Junne, G. (2016). Black eunuchs of the Ottoman Empire. Networks of power in the court of the sułtan. London–New York: I.B. Tauris.

Kermeli, E. (2009). Orhan Ghazi. W: D. Agoston i B. Masters (red.), Encyclo­pedia of the Ottoman Empire. New York: Fact on File, Inc.

Kazhdan, A.P. (red.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Vol 2. New York–Oxford: The Oxford University Press.

Lewis, R. (1984). Życie codzienne w Turcji Osmańskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Lowry, H.W. (2003). The Nature of the Early Ottoman State. New York: State University of New York Press.

Lybyer, A.H. (2015). Władanie imperium osmańskim w czasach Sulejmana Wspaniałego. Oświęcim: Napoleon V.

Łątka, J.S. (2004). Sulejman Wspaniały. Warszawa: Bellona.

Mantran, R. (2014). Stambuł w czasach Sulejmana Wspaniałego. Warszawa: Świat Książki.

Merriman, (2016). Sulejman Wspaniały 1520–1566. Oświęcim: Napoleon V.

Murphey, R. (2001). Ottoman Warfare 1500–1700. London: UCL Press.

Necipoglu, N. (2009). Byzantium between the Ottomans and the Latins. Politics and Society in the Late Empire. Cambridge: Cambridge University Press.

Nicol, D.M. (1968). The Byzantine Family Kantakouzenos (Cantacuzenus) ca. 1100–1460. A Genealogical nad Prosopographical Study. Dumburton Oaks Studies XI. Washington D.C: Harvard University Press.

Peirce, L.P. (1993). The Imperial Harem. Women and Sovereignty in the Otto­man Empire. Oxford: Oxford University Press.

Peirce, L. (2018). Roksolana. Władczyni Wschodu. Kraków: Wydawnictwo Astra.

Schwartz Lausten, P. (2014). Teodoro Spandugino. W: D. Thomas i J. Che­sworth, Christian‑muslim relations. Bibliographical history. Vol. VI, 1500– 1600. Leiden–Boston: Brill, 420–438.

Setton, K. (1984). The Papacy and the Levant 1204–1571. Vol. III, The sixteenth century to the reign of Julius III. Philadelphia: The American Philosophi­cal Society.

Shaw, S. (2016). Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej. T. 1, 1280–1808. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.

Soykut, M. (2001). Image of the Turk in Italy 1453–1683. A History of the „Oher” in Early Moder Europe 1453–1683. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.

Streusand, D.E. (2011). Islamic Gunpowder Empires, Ottomans Safavids and Mughals. Philadelphia: Westview Press.

Thomas, D. i Chesworth, J. (red.) (2014). Christian‑Muslim relations. A biblio­graphical history. Vol. 6, Western Europe (1500–1600). Leiden–Boston: Brill.

Villain‑Gandossi, C. (1979). La cronaca italiana di Teodoro Spandugino. Il Veltro. Rivista della Civilta Italiana, 2–4, 151–171.

Winter, M. (1992). Egyptian Society Under Ottoman Rule 1517–1798. Lon­don–New York: Routledge.

Opublikowane
2021-07-01
Jak cytować
[1]
Wróbel, P. 2021. Elity w Imperium Osmańskim w XVI w. w świetle traktatu Teodora Spandounesa pt. O pochodzeniu Cesarzy Osmańskich. Perspektywy Kultury. 33, 2 (lip. 2021), 9-30. DOI:https://doi.org/10.35765/pk.2021.3302.03.
Dział
Literatura. Media. Propaganda