Dress, Clothing, Costume as Cultural Symbols
Abstract
Over the centuries, clothing – generally speaking of all kinds of outfits or costumes – has gained many functions, becoming one of the most representative determinants of culture. Clothes, dresses, costumes in all their diachronic and synchronous complexity – apart from their strictly pragmatic and utilitarian dimension – act as specific symbolic markers clearly and unambiguously defining the social role played by someone at a given moment, as well as reflecting approval or opposition to the existing hierarchy of values and dominant cultural patterns. Clothing, especially costume, understood as an integral whole or as its individual elements, despite their materiality, is saturated with something intangible – aesthetic values in addition symbolic meanings, communicating (more or less directly) identity, views, system of belonging to a specific cultural circle, social stratum, professional or subcultural group. Clothing can hierarchize or egalitarianize: it can distinguish someone from others or allow them to disguise themselves, it can unify, blur differences, indicate social prestige or an inferior function performed in a given community, reveal desires, longings, dreams and aspirations, as well as fit into the discourse between model-creating cultural centers and satellite peripheries with their complexes or rebellion against what is not own and native, which sometimes results in a turn towards ethnic sources of perception of oneself and the surrounding world.
References
Baldwin, E., Longhurst, B., McCracken, S., Ogborn, M. i Smith, G. (2007). Wstęp do kulturoznawstwa, przeł. M. Kaczyński, J. Łoziński i T. Rosiński. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Barthes, R. (2005). System mody, przeł. M. Falski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bogatyriew, P. (1979). Semiotyka kultury ludowej, wstęp, wybór i oprac. M.R. Mayenowa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Boucher, F. (2006). Historia mody, dzieje ubiorów od czasów prehistorycznych do końca XX wieku, przeł. P. Wrzosek i A. Sieradzka. Warszawa: Arkady.
Braudel, F. (1992). Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm, XV–XVIII wiek, przeł. E.D. Żółkiewska, t. 1–3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Cassirer, E. (1971). Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury, przeł. A. Staniewska. Warszawa: Czytelnik.
Czerwińska, K. (2018). Przepakować dziedzictwo. Przeszłość jako projekcja rzeczywistości – przypadki śląskie. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Frye, N. (1998). Wielki Kod. Biblia i literatura, przeł. A. Fulińska, wstęp M.P. Markowski. Bydgoszcz: „Homini”.
Grabowski, M. (2003). Wstyd i nagość. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Gruchoła, M. (2018). Ubiór, strój i kostium w kontekście ubieralnej elektroniki (wearable electronic), Zeszyty Naukowe KUL, nr 61(4), 375–392.
Grzejszczak, Ł. (2021). „Być dobrze zasznurowaną”. Gorset w modzie damskiej, czyli o reinterpretacji przeszłości. Techne.Texnhn, nr 7, 91–106.
Hadnagy, C. (2021). Socjotechnika. Metody manipulacji i ludzki aspekt bezpieczeństwa, przedm. P. Ekman, przeł. J. Sugiero. Gliwice: Wydawnictwo Onepress.
Hańderek, J. (2019). Wstęp. Filozofia mody – moda jako system kultury. Maska, nr 2(42), 5–14.
Huizinga, J. (1992). Jesień średniowiecza, przeł. T. Brzostowski, wstępem opatrzył H. Barycz, posłowie S. Herbst. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Jaspers, K. (1998). Wiara filozoficzna wobec objawienia, przeł. G. Sowinski. Kraków: Znak.
Kantor, R. (1982). Ubiór, strój, kostium. Funkcje odzienia w tradycyjnej społeczności wiejskiej w XIX wieku i w początkach XX wieku na obszarze Polski. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Kowalski, A.P. (1999). Symbol w kulturze archaicznej. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii.
Księga Rodzaju. W: Biblia Tysiąclecia, wyd. IV. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum. Pozyskano z: https://biblia.deon.pl/ (dostęp: 10.11.2023).
Kuczyńska, A. (1983). Wzory modne w życiu codziennym. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Łotman, J. (2010). Rosja i znaki. Kultura szlachecka w wieku XVIII i na początku XIX, przeł. B. Żyłko. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
Muller, A. (2018). (Nie)widowiskowe ciała (nie) idą na wojnę. Uniformy i dyscyplina. Er(r)go. Teoria – Literatura – Kultura, nr 2(37). Pozyskano z: https://journals.us.edu.pl/index.php/ERRGO/article/view/6408 (dostęp: 10.11.2023).
Nadolski, A. (1979). Broń i strój rycerstwa polskiego w średniowieczu. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Obtułowicz, B. (2007). Bunt długich peleryn i kapeluszy z szerokim rondem – znamienny symptom upadku ancien régime’u w Hiszpanii w połowie XVIII wieku. Res Gestae. Czasopismo Historyczne, 6, 77–110.
Oesterreicher-Mollwo, M. (1992). Leksykon symboli, przeł. J. Prokopiuk. Warszawa: ROK Corporation.
Ogonowska, A. (2012). Ubiór jednostki jako przedmiot interpretacji i badań interdyscyplinarnych. W: P. Francuz (red.), Komunikacja wizualna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Peterson, E. (2010). Teologia odzienia. Za: G. Agamben, Nagość. Warszawa: W.A.B.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych (1971). Poznań–Warszawa: Wydawnictwo Pallotinum.
Roćko, A. (2015). Kontusz i frak. O symbolice stroju w XVIII-wiecznej literaturze polskiej. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
Rotter, L. (2016). Funkcja semantyczna stroju na przykładzie portretów i fotografii ziemian polskich. W: J. Marecki i L. Rotter (red.), Krajobraz semantyczny wsi i miast. Kraków: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II.
Salwa, K. (2011). Jak rozróżnić kobiety należące do różnych klas społecznych? Ubiór jako jeden z wyznaczników przynależności klasowej. Maska, nr 10(10), 83–99.
Samecka, A. (2016). Modoterapia, czyli po co ci tyle ubrań. Bielsko Biała: Wydawnictwo Pascal.
Simmel, G. (2007). Filozofia mody, przeł. S. Magala. W: P. Sztompka i M. Kucia (red.), Socjologia. Lektury. Kraków: Znak.
Szymczak, A. (2017). Ubiór jako narzędzie buntu, czyli zmiany kobiecego stroju w XX wieku. W: I. Desperak i I. Kuźma (red.), Kobiety niepokorne. Reformatorki – buntowniczki – rewolucjonistki. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Toussaint-Samat, M. (2002). Historia stroju, przeł. K. Szerzyńska-Maćkowiak, Warszawa: W.A.B.
Ubiór (1985). W: A. Brückner (red.), Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Ubiór (1991). W: W. Kopaliński, Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Wyszyńska, A. (2014). Symbol czy tradycja? Kilka uwag o archaizacji stroju w sztuce XV i XVI wieku. W: R. Eysymontt i R. Kaczmarek (red.), Procesy przemian w sztuce średniowiecznej. Przełom – regres – innowacja – tradycja. Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 331–340.
Żygulski, Z. jun. (1994). Strój jako forma symboliczna. W: Ubiory w Polsce. Materiały z III Sesji Klubu Kostiumologii i Tkaniny Artystycznej przy Oddziale Warszawskim Historyków Sztuki, październik 1992 (red. nauk. A. Sieradzka, K. Turska). Warszawa: „Kopia”.
Copyright (c) 2023 University Ignatianum in Cracow
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
