Elity w Imperium Osmańskim w XVI w. w świetle traktatu Teodora Spandounesa pt. O pochodzeniu Cesarzy Osmańskich
Abstrakt
Teodor Spandounes urodził się w połowie XV w. w rodzinie greckich emigrantów, która po upadku Konstantynopola znalazła schronienie we Włoszech. Ród Spandounesów nie odegrał znaczącej roli w historii Cesarstwa Bizantyjskiego, ale matka Todora, Eudoksja, pochodziła ze znanej rodziny Kantakuzenów. Teodor nawiązał bliskie stosunki z papieżami Klemensem VII i Pawłem III, którym doradzał w sprawach osmańskich. Prawdopodobnie około 1515 r. Spandounes napisał pierwszą wersję traktatu: O pochodzeniu Cesarzy Osmańskich. W 1538 r. zadedykował ostateczną wersję delfinowi Francji Henrykowi. Jak sugeruje tytuł, głównym celem traktatu Spandounesa było wyjaśnienie, w jaki sposób Turcy, w stosunkowo krótkim czasie, rozbudowali swe państwo od skromnych początków do obecnego, potężnego stanu. W artykule dokonano analizy przydatności traktatu Spandounesa jako źródła do badań nad elitami w Imperium Osmańskim. Autor doszedł do następujących konkluzji: 1) Traktat jest obfitym źródłem wiadomości na temat szeroko pojętych elit w Imperium Tureckim. 2) Autor jest dobrze poinformowany i jednocześnie krytycznie podchodzi do informacji, jakie uzyskał. Przedstawiając dzieje sułtanów, opiera się nie tylko na wiadomościach ze źródeł zachodnich, ale zdaje się znać (przynajmniej w jakimś stopniu) historyczną tradycję turecką. 3) Dzieło Spandounesa dostarcza szczególnie cennych wiadomości na temat organizacji dworu sułtańskiego, struktury, kompetencji urzędników dworskich i państwowych oraz organizacji wojskowej. 4) Bardzo cenne są spostrzeżenia Teodora na temat życia codziennego elit w państwie sułtańskim (wystrój wnętrz, ubiór, posiłki itp.).
Bibliografia
Petit traicté de l’origine des Turcqz par Théodore Spandouyn Cantacasin (1896). Publié et annoté par Charles Schefer. Paris: Ernest Leroux Editeur.
Sathas, C.N. (1890). Documents inédits relatifs à l’histoire de la Grèce au moyen àge, IX. Paris: Maisonneuve et Cie Éditeurs.
Spandounes, T. (1997). On the origin of the Ottoman Emperors. Translated and edited by Donald M. Nicol. Cambridge: Cambridge University Press.
Agoston, G. (2005). Guns for the Sultan. Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire. Cambridge: Cambridge University Press.
Agoston, G. i Masters, B. (red.). (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. New York: Fact on File, Inc.
Allouche, A. (1983). The Origins and Development of the Ottoman‑Safavid Conflict 906–962 and 1500–1555. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
Babinger, F. (1962). Witwensitz und Sterbeplatz der Sultanin Mara. In Aufsätze und Ahandlungen zur Geschichte Südosteuropas und der Levante. Vol. I. Münich: Dr. Dr. Rudolf Trofenik.
Babinger, F. (1977). Sułtan Mehmed Zdobywca i jego czasy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Barkey, K. (1994). Bandits and Bureaucrats. The Ottoman Route to State Centralization. Ithaca–London: Cornell University Press.
Brummett, P. (1994). Ottoman Seapower and Levantine Diplomacy in the Age of Discovery. New York: State University of New York Press.
Casale, G. (2010). The Ottoman Age of Exploration. Oxford: Oxford University Press.
Clot, A. (2017). Sulejman Wspaniały i jego wspaniałe stulecie. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Ćuk, R. (1978). Carica Mara. Istoriski ćasopis, knj. XXV. Beograd: Prosveta.
Çipa, H.E. (2017). The Making of Selim. Succesion Legitimacy and Memory in the Early Modern Ottoman World. Bloomington Indianapolis: Indiana University Press.
Establet, C. i Pascual, J.P. (2003). Cups, plates and kitchenware in late seventeenth and early eighteenth century Damascus. W: S. Faroqhi i Ch.K. Neumann (red.), The iluminated table, the prosperous house. Food and shelter in Ottoman material culture. Wurzburg: Ergon Verlag.
Freely, J. (2004). Jem Sultan. The adventures of a captive Turkish prince in Renaissance Europe. London: Harpers Collins Publishers.
Freely, J. (2017). Prywatne życie sułtanów. Sekrety władców imperium osmańskiego. Kraków: Znak Literanova.
Ganchou, T. (review) (1998). Donald M. Nicol (ed. trad.). Theodore Spandounes. On the origin of the Ottoman Emperors. Revue des Études Byzantines, 56.
Goodwin, G. (2008). Prywatny świat kobiet ottomańskich. Warszawa: Bellona.
Hathaway, J. (1997). The Politics of Households in Ottoman Egypt The Rise of the Qazdağlis. Cambridge: Cambridge University Press.
Hathaway, J. (2013). The Arab Lands under the Ottomans Rule 1516–1800. London–New York: Routledge.
Hathaway, J. (2018). The Chief Eunuch of the Ottoman Harem From African Slave to Power‑Broker. Cambridge: Cambridge University Press.
Imber, C. (2018). Imperium Osmańskie 1300–1650. Kraków: Wydawnictwo Astra.
Inalcik, H. (2006). Imperium osmańskie. Epoka klasyczna 1300–1600. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Inalcik, H. i Quataert, D. (2008). Dzieje gospodarcze i społeczne imperium osmańskiego 1300–1914. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Jenkins, H.D. (2015). Ibrahim Pasza. Wielki wezyr Sulejmana Wspaniałego. Oświęcim: Napoleon V.
Junne, G. (2016). Black eunuchs of the Ottoman Empire. Networks of power in the court of the sułtan. London–New York: I.B. Tauris.
Kermeli, E. (2009). Orhan Ghazi. W: D. Agoston i B. Masters (red.), Encyclopedia of the Ottoman Empire. New York: Fact on File, Inc.
Kazhdan, A.P. (red.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Vol 2. New York–Oxford: The Oxford University Press.
Lewis, R. (1984). Życie codzienne w Turcji Osmańskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Lowry, H.W. (2003). The Nature of the Early Ottoman State. New York: State University of New York Press.
Lybyer, A.H. (2015). Władanie imperium osmańskim w czasach Sulejmana Wspaniałego. Oświęcim: Napoleon V.
Łątka, J.S. (2004). Sulejman Wspaniały. Warszawa: Bellona.
Mantran, R. (2014). Stambuł w czasach Sulejmana Wspaniałego. Warszawa: Świat Książki.
Merriman, (2016). Sulejman Wspaniały 1520–1566. Oświęcim: Napoleon V.
Murphey, R. (2001). Ottoman Warfare 1500–1700. London: UCL Press.
Necipoglu, N. (2009). Byzantium between the Ottomans and the Latins. Politics and Society in the Late Empire. Cambridge: Cambridge University Press.
Nicol, D.M. (1968). The Byzantine Family Kantakouzenos (Cantacuzenus) ca. 1100–1460. A Genealogical nad Prosopographical Study. Dumburton Oaks Studies XI. Washington D.C: Harvard University Press.
Peirce, L.P. (1993). The Imperial Harem. Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford: Oxford University Press.
Peirce, L. (2018). Roksolana. Władczyni Wschodu. Kraków: Wydawnictwo Astra.
Schwartz Lausten, P. (2014). Teodoro Spandugino. W: D. Thomas i J. Chesworth, Christian‑muslim relations. Bibliographical history. Vol. VI, 1500– 1600. Leiden–Boston: Brill, 420–438.
Setton, K. (1984). The Papacy and the Levant 1204–1571. Vol. III, The sixteenth century to the reign of Julius III. Philadelphia: The American Philosophical Society.
Shaw, S. (2016). Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej. T. 1, 1280–1808. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Soykut, M. (2001). Image of the Turk in Italy 1453–1683. A History of the „Oher” in Early Moder Europe 1453–1683. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
Streusand, D.E. (2011). Islamic Gunpowder Empires, Ottomans Safavids and Mughals. Philadelphia: Westview Press.
Thomas, D. i Chesworth, J. (red.) (2014). Christian‑Muslim relations. A bibliographical history. Vol. 6, Western Europe (1500–1600). Leiden–Boston: Brill.
Villain‑Gandossi, C. (1979). La cronaca italiana di Teodoro Spandugino. Il Veltro. Rivista della Civilta Italiana, 2–4, 151–171.
Winter, M. (1992). Egyptian Society Under Ottoman Rule 1517–1798. London–New York: Routledge.
Copyright (c) 2021 Akademia Ignatianum w Krakowie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor, zgłaszając swój artykuł, wyraża zgodę na korzystanie przez Wydawnictwo Uniwersystet Ignatianum z utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Wydawca zobowiązuje się szanować osobiste prawa autorskie do utworu.
