Czas wolny w (dla) edukacji kulturalnej dzieci
Abstrakt
Współcześnie pojęcie czasu wolnego jest przedmiotem badań specjalistów wielu dziedzin nauki: ekonomii, psychologii, filozofii, socjologii, pedagogiki. Pedagogika czasu wolnego, czy edukacja do czasu wolnego jest szczególnie istotnym obszarem badań w kontekście rozwijanych teorii społeczeństwa czasu wolnego. Obecnie czas wolny definiowany jest częściej poprzez wzrost egzystencjalnej przyjemności, dokonywania własnych, wolnych wyborów, związanych z autosterownością, samodzielnym zarządzaniem dowolnie i dobrowolnie wybranymi zajęciami, przekłada się tym samym na wybór i realizacje wolicjonalnie wyznaczanych celów i zadań. Czas pracy i czas wolny przeplatają się i warunkują wzajemnie. W niniejszym artykule przedstawiono koncepcje rozumienia i definiowania czasu wolnego w ujęciu historycznym, wskazując na szczególne znaczenie w jego planowaniu i wykorzystaniu działań podejmowanych przez dzieci w edukacji kulturalnej, rozumianej jako aktywność kulturalna w szerokim rozumieniu rozwoju kompetencji kulturowych. Wyzwania przyszłości stawiają współczesnej edukacji wymagania, w której upatruje się antidotum na problemy człowieka XXI wieku. Twórczość, innowacyjność to terminy często wymieniane w kontekście rozwoju społeczeństwa i potrzebnych kompetencji w mierzeniu się z wyzwaniami współczesności. Autorka podkreśla wartość edukacji artystycznej, wychowania przez sztukę, partycypacji kulturalnej w planowaniu, organizowaniu i przeżywaniu czasu wolnego dzieci, który to w istotnej mierze zależy od kultury czasu wolnego dorosłych. Ważnym aspektem edukacji kulturalnej są działania podejmowane przez instytucje kultury. Szczególnie dynamiczne działania w zakresie edukacji kulturalnej, artystycznej podejmują muzea, przygotowując programy i kierując docelowe działania, dla zróżnicowanych grup odbiorców, w tym dzieci i młodzieży. Czas wolny jest w tych instytucjach spędzany i przeżywany w sposób szczególny, gdyż ma za każdym razem wymiar poznawczy i w pewnym stopniu wychowawczy. Odwołując się do programów i statystyk muzealnych autorka wskazuje na istotne zmiany, jakie dokonują się współcześnie poprzez podejmowane działania instytucjonalne w obszarze kreowania kultury czasu wolnego. Autorka analizując badania i prace dotyczące czasu wolnego, wskazuje na konieczność edukacji i wychowania najmłodszych do kultury czasu wolnego. Podkreśla potrzebę przygotowania do partycypacji w kulturze czasu wolnego. Umiejętność organizacji i odpowiedzialnego zarządzania czasem wolnym na każdym etapie życia ma kluczowe znaczenie dla „jakości życia” rozumianej tutaj jako ars vivendi.
Bibliografia
Bockhorst H., Reinwand V. I., Zacharias W., Handbuch Kulturelle
Bildung, Schriftenreihe Kulturelle Bildung 30, München 2012.
Desmurget M., Teleogłupianie. O zgubnych skutkach oglądania telewizji (nie tylko przez dzieci), przekł. E. Kaniowska, Wyd. Czarna Owca, Warszawa 2012.
Dudzikowa M., Czerpaniak-Walczak M. (red.), Wychowanie. Pojęcia. Procesy. Konteksty, Tom 2, GWP, Gdańsk 2007.
Dumazedier J., Loisir et Pedagogie, „International Review of Education” 1(1955)2.
Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, Tom I A-F, Warszawa 2003.
Fratyga B., „Czas wolny” Raport o stanie i zróżnicowaniach kultury miejskiej w Polsce. Raport opracowano na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, red. M. Duchowski, B. Fatyga, J. Nowiński, M. Pęczak, E. A. Sekuła, T. Szlendak, W. Burszta, A. Hupa, Warszawa 2009.
Ingarden R., Książeczka i człowiek, Wyd. Literackie, Kraków 1998.
Jankowski D., Edukacja kulturalna w życiu człowieka, Instytut Pedagogiczno-Artystyczny UAM, Kalisz 1999.
Jedlewska B., Pedagogika czasu wolnego – utopia czy konieczność? [w:] Dziecko w kręgu wychowania, red. B. Jedlewska, Impuls, Kraków 2002.
Kamiński A., Czas wolny i jego problematyka społeczno-wychowawcza, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
Kargul J. (red.), Upowszechnianie, animacja, komercjalizacja kultury, PWN, Warszawa 2012.
Migdał K., Psychologia czasu wolnego, Wyd. AlmaMer, Warszawa 2011.
Milerski B., Śliwerski B. (red.), Pedagogika Leksykon, Impuls, Warszawa 2000.
Mroczkowska D. (red.), Czas wolny. Refleksje, dylematy, perspektywy, Wyd. Difin, Warszawa 2011.
Mroczkowska D. Czas wolny jako kategoria społecznie i kulturowo zmienna. Przeobrażenia w czasowej organizacji oraz doświadczaniu czasu, [w:] „Czas ukoi nas” Jakość życia i czas wolny we współczesnym społeczeństwie, red. W. Muszyński, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2011.
Muszyński W. (red.), Rodzina w świecie wartości. Religia, praca i czas wolny, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2011.
Pater R., Wychowanie estetyczne w edukacji muzealnej, [w:] Sztuka i wychowanie, red. K. Pankowska, „Żak”, Warszawa 2010.
Pater R., Muzea dla dzieci i młodzieży – współczesne przestrzenie edukacji, [w:] Kierunki rozwoju edukacji, red. A. Cudowska, Wyd. Trans Humana, Białystok 2011.
Pater R., Edukacja estetyczno-artystyczna w środowisku lokalnym „życia szkoły”. Miedzy przeszłością a przyszłością, [w:] Szkoła XXI wieku szkołą edukacji estetycznej, red. M. Zalewska-Pawlak, A. Pikała, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2011.
Pięta J., Pedagogika czasu wolnego, Wyd. Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2004.
Read R., Wychowanie przez sztukę, przekł. A. Trojanowska-Kaczmarska, Wstęp: I. Wojnar, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
Schiller F., Listy o estetycznym wychowaniu człowieka i inne rozprawy, przekł. I. Krońska, J. Prokopiuk, Wstęp J. Prokopiuk, Czytelnik, Warszawa 1972.
Słowińska S., Idee (koncepcje) edukacji kulturalnej, [w:] Upowszechnianie, animacja, komercjalizacja kultury, red. J. Kargul, PWN, Warszawa 2012.
Surma B., Teoretyczne założenia kształtowania postawy twórczej dzieci w wieku przedszkolnym, [w:] „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” 26(2012)4.
Torowska J., Aktualność koncepcji wychowania przez sztukę Herberta Reada, [w:] Sztuka i wychowanie. Współczesne problemy edukacji estetycznej, red. K. Pankowska, „Żak”, Warszawa 2010.
Truszkowska-Wojtkowiak M., Fenomen czasu wolnego, Wyd. Harmonia Universalis, Gdańsk 2012.
Winiarski R. (red.), Rekreacja i czas wolny. Studia humanistyczne, „Łośgraf”, Warszawa 2011.
Copyright (c) 2015 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
