Rozpoznać, przełamać, przekraczać… Koncepcja STEAM a stereotypy płciowe w preorientacji zawodowej na poziomie edukacji przedszkolnej
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest identyfikacja potencjału koncepcji STEAM wdrażanej w ramach przedszkolnej preorientacji zawodowej. Szczególnym kontekstem dla podjętych analiz są stereotypy płci. Sposoby nadawania znaczeń kategorii płci łączą się w tym artykule z analizą źródeł wtórnych, w ramach których uznaje się złożoność współczesnego świata i niemożność ucieczki od podejść edukacyjnych koncentrujących się na rozwoju otwartości intelektualnej, krytycznego i twórczego myślenia czy innowacjach. W te kwestie idealnie wpisuje się koncepcja STEAM. Stosowanie jej w edukacji przedszkolnej powinno być współtworzone przez społeczność osób znaczących, określone treści, elementarne i efektywne procesy czy aktywnych sojuszników. Częścią kompleksowego modelu łączącego koncepcję STEAM z działaniami destereotypizującymi może się stać analiza trajektorii edukacyjnych uczniów oraz uczennic i przede wszystkim uwzględnienie wymiarów: kulturowego, praktycznego i politycznego, zaproponowanych przez Bootha i Ainscowa (2002). Tak szerokie ujęcie koncepcji STEAM jest ukierunkowane na włączenie grup społecznych znajdujących się w niekorzystnej sytuacji i niedostatecznie reprezentowanych oraz konsekwentne kształtowanie społeczeństwa indywidualnego i globalnego dobrobytu, jednak jako takie wymaga (r)ewolucji w dotychczasowym systemie myślenia i kształcenia.
Bibliografia
Abett de la Torre Díaz, P. (2014). Educación y Género: Una reflexión sobre los principios de igualdad y diversidad en la educación chilena en el escenario de la reforma educativa actual [Education and Gender: a reflection on the principles of equality and diversity in Chilean education in the context of current educational reform]. Paulo Freire: Revista de Pedagogía Crítica, 13(16), 35–47. http://dx.doi.org/10.25074/07195532.16.289
Adams, M., Walker, C. i O’Connell, P. (2011). Invisible or involved fathers? A content analysis of representations of parenting in young children’s picturebooks in the UK. Sex Roles, 65(3–4), 259–270. https://doi.org/10.1007/s11199-011-0011-8
Allina, B. (2018). The development of STEAM educational policy to promote student creativity and social empowerment. Arts Education Policy Review, 119(2), 77–87. https://doi.org/10.1080/10632913.2017.1296392
Archer, L., DeWitt, J., Osborne, J., Dillon, J., Willis, B. i Wong, B. (2012). ‘Balancing acts’: Elementary school girls’ negotiations of femininity, achievement, and science. Science Education, 96(6), 967–989. https://doi.org/10.1002/sce.21031
Areljung, S. i Günther-Hanssen, A. (2021). STEAM education: An opportunity to transcend gender and disciplinary norms in early childhood? Contemporary Issues in Early Childhood, 23(4), 500–503. https://doi.org/10.1177/14639491211051434
Barak, A., Feldman, S. i Noy, A. (1991). Traditionality of children's interests as related to their parents' gender stereotypes and traditionality of occupations. Sex Roles, 24(7–8), 511–524. https://doi.org/10.1007/BF00289336
Blikstein, P. (2013). Digital fabrication and ‘making’ in education: The democratization of invention. W: J. Walter-Herrmann i C. Büching (red.), FabLab: Of machines, makers and inventors (s. 203–222). Transcript Verlag.
Booth, T. i Ainscow, M. (2002). Index for inclusion: developing learning and participation in schools. Centre for Studies in Inclusive Education (CSIE). https://www.eenet.org.uk/resources/docs/Index%20English.pdf
Cabello, V., Martinez, M., Armijo, S. i Maldonado, L. (2021). Promoting STEAM learning in the early years: “Pequeños Científicos” program. LUMAT: International Journal on Math, Science and Technology Education, 9(2), 33–62. https://doi.org/10.31129/LUMAT.9.2.1401
Cartensen, T. (2013). Gendered FabLabs? W: J. Walter-Herrmann i C. Büching (red.), FabLab: Of machines, makers and inventors (s. 53–64). Transcript Verlag.
Casey, K., Novick, K., Lourenco, S. F. (2021). Sixty years of gender representation in children’s books: Conditions associated with overrepresentation of male versus female protagonists. PLoS ONE, 16(12), e0260566. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0260566
Charles, M. i Bradley, K. (2009). Indulging our gendered selves? Sex segregation by field of study in 44 countries. American Journal of Sociology, 114(4), 924–976. https://doi.org/10.1086/595942
Clements, D.H., Vinh, M., Lim, C.I. i Sarama, J. (2021). STEM for inclusive excellence and equity. Early Education and Development, 32(1), 148–171. https://doi.org/10.1080/10409289.2020.1755776
Crabb, P.B., Marciano, D.L. (2011). Representations of material culture and gender in award-winning children’s books: A 20-year follow-up. Journal of Research in Childhood Education, 25(4), 390–398. https://doi.org/10.1080/02568543.2011.605209
Deaux, K. i LaFrance, M. (1998). Gender. W: D. T. Gilbert, S. T. Fiske, i G. Lindzey (red.), The Handbook of Social Psychology (s. 788–827). Mc Graw-Hill.
DeJarnette, N. K. (2018). Implementing STEAM in the early childhood classroom. European Journal of STEM Education, 3(3), 18. https://doi.org/10.20897/ejsteme/3878
Eagly, A. H. i Wood, W. (2012). Social role theory. W: P. van Lange, A. Kruglanski i E. T. Higgins (red.), Handbook of theories in social psychology (pp. 458–476). Sage Publications. http://dx.doi.org/10.4135/9781446249222.n49
Epstein, M. i Ward, L.M. (2011). Exploring parent-adolescent communication about gender: Results from adolescent and emerging adult samples. Sex Roles, 65(1–2), 108–118. https://doi.org/10.1007/s11199-011-9975-7
Fab Foundation. (b.d.). Bridging the digital divide. https://fabfoundation.org
FabLab Małopolska. (b.d.a). Co to jest FabLab? https://www.fablabmalopolska.pl
FabLab Małopolska. (b.d.b). Warsztaty dla przedszkoli. https://www.fablabmalopolska.pl/wp-content/uploads/2024/04/OFERTA_DLA_PRZEDSZKOLI_FABLAB.pdf
Fleer, M. (2021). When preschool girls engineer: Future imaginings of being and becoming an engineer. Learning, Culture and Social Interaction, 30(B), 100372. https://doi.org/10.1016/j.lcsi.2019.100372
Fredricks, J. A. i Eccles, J. S. (2004). Parental influences on youth involvement in sports. W: M. R. Weiss (red.), Developmental sport and exercise psychology: A lifespan perspective (s. 145–164). Fitness Information Technology.
Friedman, T. L. (2005). The world is flat. A brief history of the twenty-first century. Farrar, Straus and Giroux. https://psycnet.apa.org/record/2005-13366-000
Fulcher, M. (2010). Individual differences in children’s occupational aspirations as a function of parental traditionality. Sex Roles, 64(1), 117–131. https://doi.org/10.1007/s11199-010-9854-7
Gottfredson, L.S. (2002). Gottfredson’s theory of circumscription, compromise, and self-creation. W: D. Brown (red.), Career choice and development (s. 85–148). Jossey-Bass. https://www1.udel.edu/educ/gottfredson/reprints/2002CCtheory.pdf
Greenfield, D. B., Alexander, A. i Frechette, E. (2017). Unleashing the power of science in early childhood: A foundation for high-quality interactions and learning. Zero Three, 37(5), 13–21.
Günther-Hanssen, A, Danielsson, A. T. i Andersson, K. (2020). How does gendering matter in preschool science. Gender and Education, 32(5), 608–625. https://doi.org/10.1080/09540253.2019.1632809
Halpern, H. P. i Perry-Jenkins, M. (2016). Parents’ gender ideology and gendered behavior as predictors of children’s gender-role attitudes: A longitudinal exploration. Sex Roles, 74(11), 527–542. https://doi.org/10.1007/s11199-015-0539-0
Hamilton, M.C., Anderson, D., Broaddus, M. i Young, K. (2006). Gender stereotyping and under-representation of female characters in popular children’s picture books: A twenty-first century update. Sex Roles, 55(11), 757–765. https://doi.org/10.1007/s11199-006-9128-6
Hartley, S. (2017). The fuzzy and the techie: Why the liberal arts will rule the digital world. Houghton Mifflin Harcourt.
Hunter-Doniger, T. (2021). Early childhood STEAM education: The joy of creativity, autonomy, and play. Art Education, 74(4), 22–27. https://doi.org/10.1080/00043125.2021.1905419
Iivari, N., Molin-Juustila, T. i Kinnula, M. (2016). The future digital innovators: Empowering the young generation with digital fabrication and making. ICIS 2016 Proceedings. 2. https://mariannekinnula.net/wp-content/uploads/2016/12/iivari-et-al-icis-2016.pdf
Ingold, T. (2019). What knowledge do we need for future-making education? W: P. Burnard i L. Colucci-Gray (red.), Why science and art creativities matter: STEAM (re)configurings for future-making education (s. 432–439). Brill Sense.
Jodl, K. M., Michael, A., Malanchuk, O., Eccles, J. S. i Sameroff, A. (2001). Parents’ roles in shaping early adolescents’ occupational aspirations. Child Development, 72(4), 1247–1265. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00345
Johnston, K., Kervin, L. i Wyeth, P. (2022). STEM, STEAM and makerspaces in early childhood: A scoping review. Sustainability, 14(20), 13533. https://doi.org/10.3390/su142013533
Jones, D. E., Greenberg, M. i Crowley, M. (2015). Early social-emotional functioning and public health: The relationship between kindergarten social competence and future wellness. American Journal of Public Health, 105(11), 22832290. https://ajph.aphapublications.org/doi/full/10.2105/AJPH.2015.302630
Kane, E. W. (1998). Men’s and women’s beliefs about gender inequality: Family ties, dependence, and agreement. Sociological Forum, 13(4), 611–637.
Killen, M., Rutland, A., Abrams, D., Mulvey, K. L. i Hitti, A. (2013). Development of intra‐ and intergroup judgments in the context of moral and social‐conventional norms. Child Development, 84(3), 1063–1080. https://doi.org/10.1111/cdev.12011
King, R. A., Scott, K. A., Renno, M. P. i Shutts, K. (2020). Counterstereotyping can change children’s thinking about boys’ and girls’ toy preferences. Journal of Experimental Child Psychology, 191, 104753. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2019.104753
Koenig, A. M. i Eagly, A. H. (2014). Evidence for the social role theory of stereotype content: Observations of groups’ roles shape stereotypes. Journal of Personality and Social Psychology, 107(3), 371–392. https://doi.org/10.1037/a0037215
Kohtala, C. (2016). Making sustainability: How Fab Labs address environmental issues. Aalto University. https://aaltodoc.aalto.fi/items/fc916b99-63a8-4c91-b095-fb6a51f486eb
Krawczyk, A. (b.d.). STEAM w przedszkolu. Cyfrowy Dialog. https://nodn.cyfrowydialog.pl/wp-content/uploads/2024/04/STEAM-w-przedszkolu-5-zabaw-PDF.pdf
Linder, S.M. i Eckhoff, A. (2020). Breaking down STEAM for young children. Teaching Young Children, 13(3). https://www.naeyc.org/resources/pubs/tyc/feb2020/breaking-down-steam
Linder, S.M. i Eckhoff, A. (2020b). Breaking down STEAM for young children. Part 3: Questioning. Asking questions and being problem solvers. Teaching Young Children, 13(5). https://www.naeyc.org/resources/pubs/tyc/aug2020/breaking-down-steam
Lipowska, K. i Łada-Maśko, A. B. (2021). When parents go shopping: Perspectives on gender-typed toys among Polish mothers and fathers from big cities. Children, 8(9), 744. https://doi.org/10.3390/children8090744
Makarova, E., Aeschlimann, B. i Herzog, W. (2019). The gender gap in STEM fields: The impact of the gender stereotype of math and science on secondary students’ career aspirations. Frontiers in Education, 4, 60. https://doi.org/10.3389/feduc.2019.00060
Mądrowska, W. (2024, 27 sierpnia). Preorientacja zawodowa w przedszkolu w ramach perspektywy uczenia się przez całe życie. Monitor Dyrektora Przedszkola. https://monitorprzedszkola.pl/artykul/preorientacja-zawodowa-w-przedszkolu-w-ramach-perspektywy-uczenia-sie-przez-cale-zycie
McGuire, L., Mulvey, L., Goff, E., Irvin, M. J., Winterbottom, M., Fields, G. E., Hartstone-Rose, A. i Rutland, A., (2020). STEM gender stereotypes from early childhood through adolescence at informal science centers. Journal of Applied Developmental Psychology, 67, 101109. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2020.101109
Morgan, H. i Forest, D. E. (2016). What educators need to do with biased children’s books on religion, gender and race. Journal of International Social Studies, 6(1), 74–83. https://typeset.io/pdf/what-educators-need-to-do-with-biased-children-s-books-on-3l4xt5peu3.pdf
Van Mechelen, M., Musaeus, L. H., Iversen, O. S., Dindler, C. i Hjorth, A. (2021). A systematic review of empowerment in child-computer interaction research. W: IDC ‘21: Proceedings of the 20th Annual ACM Interaction Design and Children Conference (s. 119–130). Association for Computing Machinery. https://doi.org/10.1145/3459990.3460701
Michalski, J. (2023, 17 marca). Przewodnik STEAM dla edukacji przedszkolnej. Kidsview. https://kidsview.pl/steam-w-przedszkolu-przewodnik
Miller, C. F., Lurye, L. E., Zosuls, K. M. i Ruble, D. N. (2009). Accessibility of gender stereotype domains: Developmental and gender differences in children. Sex Roles: A Journal of Research, 60(11–12), 870–881. https://doi.org/10.1007/s11199-009-9584-x
Mulvey, K. L. i Irvin, M. J. (2018). Judgments and reasoning about exclusion from counter-stereotypic STEM career choices in early childhood. Early Childhood Research Quarterly, 44, 220–230. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2018.03.016
Norouzi, B., Iivari, N., Kinnula, M. i Milara, I. (2024). Challenges in starting to design and make together: Examining family engagement in Fab Labs: A nexus-analytical inquiry. International Journal of Human-Computer Studies, 183, 103185. https://doi.org/10.1016/j.ijhcs.2023.103185
Peng, D. i Su, H. (2024). The impact of project-based STEAM exploring on first-year preschooler’s imagination. Creative Education, 15(8), 1705–1717. https://doi.org/10.4236/ce.2024.158103
Raag, T. i Rackliff, C. L. (1998). Preschoolers’ awareness of social expectations of gender: Relationships to toy choices. Sex Roles, 38, 685–700. https://doi.org/10.1023/A:1018890728636
Renfrow, D. G. i Howard, J. A. (2013). Social psychology of gender and race. W: J. DeLamater i A. Ward (red.), Handbook of social psychology (s. 491–531). Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-007-6772-0_17
Ridgeway, C. L. i Balkwell, J. W. (1997). Group processes and the diffusion of status beliefs. Social Psychology Quarterly, 60(1), 14–31. https://doi.org/10.2307/2787009
Risner, D. (2007). Rehearsing masculinity: Challenging the ‘boy code’ in dance education. Research in Dance Education, 8(2): 139–153. https://doi.org/10.1080/14647890701706107
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 16 sierpnia 2018 r. w sprawie doradztwa zawodowego. (2018). Dz. U. 2018 poz. 1675. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001675/O/D20181675.pdf
Rubacha, K. (2016). Metodologia badań nad edukacją. Wydawnictwo Editions Spotkania.
Soto, P., López, V., Bravo, P., Urbina, C., Báez, T., Acum, F., Ipinza, R., Venegas, J., Jeldes, J. C., González, C., Lepe, S. i González, J. (2024). Towards a gendered STEAM education approach: Building a comprehensive model to strengthen girls’ and students with non-conforming gender identities’ STEAM trajectories in Chilean public schools. London Review of Education, 22(1), 6. https://doi.org/10.14324/LRE.22.1.06
Stephenson, T., Fleer, M. i Fragkiadaki, G. (2021). Increasing girls’ STEM engagement in early childhood: Conditions created by the conceptual play world model. Research in Science Education, 52, 1243–1260. https://doi.org/10.1007/s11165-021-10003-z
Sutfin, E. L., Fulcher, M., Bowles, R. P. i Patterson, C. J. (2008). How lesbian and heterosexual parents convey attitudes about gender to their children: The role of gendered environments. Sex Roles, 58(7–8), 501–513. https://doi.org/10.1007/s11199-007-9368-0
Theimer, C. E. , Killen, M. i Stangor, C. (2001). Young children’s evaluations of exclusion in gender-stereotypic peer contexts. Developmental Psychology, 37(1), 18–27. https://doi.org/10.1037/0012-1649.37.1.18
Tognoli, J., Pullen, J. i Lieber, J. (1994). The privilege of place: Domestic and work locations of characters in children’s books. Children’s Environments, 11(4), 272–280.
Tuchman, G. (2000). The symbolic annihilation of women by the mass media. W: L. Crothers i Ch. Lockhart (red.), Culture and politics (s. 150–174). Springer.
Urban Lab. (2021, 15 marca). Fablaby – laboratoria wytwórcze. https://urbanlab.net/projekt/fablaby-laboratoria-wytworcze/
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe. (2017). Dz. U. 2017 poz. 59.
Videla, R. i Aguayo, C. (2022). Pedagogy of uncertainty: Laying down a path in walking with STEAM. Pacific Journal of Technology Enhanced Learning, 4(1), 29–30. https://doi.org/10.24135/pjtel.v4i1.147
Weisgram, E. S. i Bruun, S. T. (2018). Predictors of gender-typed toy purchases by prospective parents and mothers: The roles of childhood experiences and gender attitudes. Sex Roles, 79, 342–357. https://doi.org/10.1007/s11199-018-0928-2
Wong, W. I. i VanderLaan, D. P. (2020). Sex differences in early life. W: F. M. Cheung i D. F. Halpern (red.), The Cambridge handbook of the international psychology of women (s. 83–95). Cambridge University Press.
Worell, J. (2001). Encyclopedia of women and gender: Sex similarities and differences and the impact of society on gender. Academic Press.
Copyright (c) 2024 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych: