Skuteczność komponentów refleksyjności nauczycieli w redukcji syndromu wypalenia społecznego u dzieci edukacji wczesnoszkolnej
Abstrakt
Artykuł prezentuje wyniki badań dotyczących skuteczności rozwijania refleksyjności pedagogicznej nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej w redukcji syndromu wypalenia szkolnego u dzieci. Badaniami objęto 40 nauczycieli oraz 300 uczniów klas I–III z całej Polski. W zastosowanym quasi-eksperymentalnym planie badawczym uwzględniono grupę eksperymentalną i kontrolną. Pomiar wypalenia uczniowskiego przeprowadzono za pomocą Skali ESSBS autorstwa A. Aypaya, zaadaptowanej na warunki polskie przez K. Tomaszek i A. Muchacką-Cymerman. Interwencja trwała pięć miesięcy i obejmowała warsztaty refleksyjne, sesje superwizji pedagogicznej oraz prowadzenie dzienników refleksyjnych przez nauczycieli. Wyniki analiz ilościowych wskazały na istotne statystycznie obniżenie poziomu wypalenia szkolnego u uczniów grupy eksperymentalnej, szczególnie w zakresie wyczerpania emocjonalnego. Dodatkowo, analiza jakościowa dzienników nauczycielskich ujawniła mechanizmy psychologiczne odpowiedzialne za uzyskane efekty, w tym wzrost świadomości potrzeb emocjonalnych uczniów, poprawę regulacji własnych emocji oraz większą empatię pedagogiczną. Uzyskane rezultaty potwierdzają, że rozwijanie refleksyjności nauczycieli jest skutecznym narzędziem prewencji wypalenia szkolnego u dzieci.
Bibliografia
Aypay, A. (2012). Elementary School Student Burnout Scale for grades 6–8: A study of validity and reliability. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(3), 782–787.
Braun, V. i Clarke, V. (2023). Is thematic analysis used well in health psychology? A critical review of published research, with recommendations for quality practice and reporting. Health Psychology Review, 17, 695–718.
Day, C. (2008). Rozwój zawodowy nauczyciela (J. Michalak, tłum.). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Gołębniak, B.D. (2003). Uczenie metodą projektów. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Hatton, N. i Smith, D. (1995). Reflection in teacher education: Towards definition and implementation. Teaching and Teacher Education, 11(1), 33–49. https://doi.org/10.1016/0742-051X(94)00012-U
Jennings, P.A. i Greenberg, M.T. (2009). The prosocial classroom: Teacher social and emotional competence in relation to student and classroom outcomes. Review of Educational Research, 79(1), 491–525. https://doi.org/10.3102/0034654308325693
Juczyński, Z. i Ogińska-Bulik, N. (2009). Narzędzia pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem. Pracownia Testów Psychologicznych.
Kaczmarek, M. (2016). Wypalenie szkolne u dzieci i młodzieży. Difin.
Klus-Stańska, D. (2010). Konstruktywistyczne inspiracje w edukacji wczesnoszkolnej. Wydawnictwo Akademickie Żak.
Larrivee, B. (2008). Development of a tool to assess teachers’ level of reflective practice. Reflective Practice, 9(3), 341–360. https://doi.org/10.1080/14623940802207451
Maslach, C. i Leiter, M.P. (2016). Burnout: A multidimensional perspective. Psychology Press.
Nowak, M. (2021). Klimat szkoły a wypalenie uczniów. Oficyna Wydawnicza Impuls.
Pianta, R.C. (1999). Enhancing relationships between children and teachers. American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/10314-000
Pyżalski, J. (2015). Agresja elektroniczna i cyberbullying jako nowe ryzykowne zachowania młodzieży. Oficyna Wydawnicza Impuls.
Rodgers, C.R. i Raider-Roth, M.B. (2006). Presence in teaching. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 12(3), 265–287. https://doi.org/10.1080/13450600500467474
Salmela-Aro, K., Savolainen, H. i Holopainen, L. (2009). Depressive symptoms and school burnout during adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 38(10), 1316–1327. https://doi.org/10.1007/s10964-008-9334-3
Schaufeli, W.B. i Bakker, A.B. (2004). Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement. Journal of Organizational Behavior, 25(3), 293–315. https://doi.org/10.1002/job.248
Sęk, H. (2016). Wypalenie zawodowe: przyczyny, mechanizmy, zapobieganie. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Talik, E. (2011). Specyfika stresu szkolnego. W: D. Borecka-Biernat (red.), Sytuacje trudne w opinii dzieci i młodzieży (s. 21–35). Difin.
Tomaszek, K. (2015). Ryzyko wypalenia szkolnego u uczniów szkół gimnazjalnych. Edukacja – Technika – Informatyka, 6(2), 136–143.
Tomaszek, K. i Muchacka-Cymerman, A. (2018). Adaptacja skali wypalenia szkolnego uczniów ESSBS A. Aypaya na warunki polskie. Edukacja, 147(4), 43–59. https://doi.org/10.24131/3724.180403
Wilsz, J. (2009). Teoria pracy. Implikacje dla pedagogiki pracy. Oficyna Wydawnicza Impuls.
Zeichner, K.M. i Liston, D.P. (2014). Reflective teaching: An introduction (wyd. 2). Routledge.
Copyright (c) 2025 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
