Rozważania nad rolą zabawek w kształtowaniu zachowań prospołecznych we wczesnym dzieciństwie – kontekst edukacyjny

Słowa kluczowe: zachowania prospołeczne, zabawka, kompetencje społeczne, dzielenie się, zabawa

Abstrakt

Tematem artykułu są rozważania o roli zabawek w kształtowaniu zachowań prospołecznych we wczesnym dzieciństwie. Autorka postawiła sobie za cel ukazanie znaczącej roli zabawek oraz zabawy w procesie rozwijania zachowań prospołecznych oraz tworzenia warunków stymulujących rozwój kompetencji społecznych we wczesnym dzieciństwie. Konieczność właściwego reagowania na złożone, często skomplikowane sytuacje społeczne, stanowi poważne wyzwanie dla dzieci, zatem badanie i rozwijanie umiejętności prospołecznych w ramach edukacji przedszkolnej wydaje się szczególnie istotne. Tekst ma charakter teoretyczny i stanowi wprowadzenie do szerszych rozważań. W pierwszej części artykułu dokonano objaśnień terminologicznych związanych z pojęciem „zabawka” i na potrzeby niniejszego tekstu przyjęto jedną definicję. Następnie przedstawiono sytuację zabawy oraz funkcje zabawek w świetle koncepcji rozwoju społecznego, wraz z omówieniem poszczególnych etapów zabawy. Zaprezentowano też pojęcie kompetencji społecznych w kontekście podjętej problematyki, ukazując zawiązek pomiędzy zabawą i zabawkami a nabywaniem umiejętności prospołecznych, takich jak: dzielenie się, współdziałanie, empatyzowanie z innymi, okazywanie troski. Wskazano również na poznawcze i emocjonalne determinanty zachowań prospołecznych, uwzględniając takie zagadnienia, jak teoria umysłu oraz empatia. Na koniec nawiązano do badań naukowych prezentujących koncepcję dzielenia się zabawkami jako przykładu zachowań prospołecznych.

Bibliografia

Baron-Cohen S., Tager-Flusberg H., Cohen D., Understanding Other Minds: Perspectives From Developmental Cognitive Neuroscience, University Press, Oxford 2000.

Bee H., Psychologia rozwoju człowieka, tłum. A. Wojciechowski, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2004.

Białecka-Pikul M., Co dzieci wiedzą o myśleniu, Wydawnictwo UJ, Kraków 2002.

Białecka-Pikul M., Wczesne dzieciństwo, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała, PWN, Warszawa 2011.

Bilewicz-Kuźnia B., Przystosowanie psychospołeczne i współpraca rówieśnicza dzieci działających w małych grupach, [w:] Kompetencje kluczowe dzieci i młodzieży. Teoria i badania, red. J. Uszyńska-Jarmoc, M. Bilewicz, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2015.

Blake P.R., Harris P.L., Children’s Understanding of Ownership Transfers, „Cognitive Development”, 2009, nr 24.

Brzezińska A., Appelt K., Zabawki we wczesnym dzieciństwie, „Wychowanie w Przedszkolu”, 2012, nr 7.

Brzezińska A., Czub M., Piotrowski K., Małe dziecko. Jakie jest? Jak możemy wspierać jego rozwój?, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2013.

Bujak J., Zabawki w Europie. Zarys dziejów – rozwój zainteresowań, Wydawnictwo UJ, Kraków 1988.

Chernyak N., Kushnir T., Giving Preschoolers Choice Increases Sharing Bahavior, „Psychological Science”, 2013, vol. 24, nr 10.

Eisenberg N., Fabes R.A., Emotion, Regulation and The Development of Social Competence, [w:] Emotion and Social Behavior, Newbury Park 1992, s. 119–150, [za:] M. Kielar-Turska, Średnie dzieciństwo – wiek przedszkolny, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała, PWN, Warszawa 2011.

Fabes R. A., Eisenberg N., Nyman M., Michaelieu Q., Young Children’s Appraisal of Others’ Spontaneous Emotional Reactions, „Developmental Psychology”, 1991, nr 27.

Hoffman M.L., Empatia i rozwój moralny, tłum. O. Waśkiewicz, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006.

Hurlock E.B., Rozwój dziecka, tłum. B. Rosemann, PWN, Warszawa 1985.

Kielar-Turska M., Średnie dzieciństwo – wiek przedszkolny, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała, PWN, Warszawa 2011.

Kielar-Turska M., Zabawy i zabawki w ujęciu ontogenetycznym, „Wychowanie w Przedszkolu”, 2001, nr 10.

Kowolik P., Kształcąca i wychowująca funkcja zabawek: zarys problemu, „Nauczyciel i Szkoła”, 2005, vol. 28–29, nr 3–4.

Matejczuk J., Rozwój dziecka. Wiek przedszkolny, [w:] Niezbędnik Dobrego Nauczyciela, t. 2, red. A. Brzezińska, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2014.

Rochat P., Possession and Morality in Early Development, „New Directions in Child and Adolescent Development”, 2011, nr 132.

Schaffer H.R., Rozwój społeczny, dzieciństwo i młodość, tłum. M. Białecka-Pikul, Wydawnictwo UJ, Kraków 2006.

Smogorzewska J., Szumski G., Rozwijanie kompetencji społecznych dzieci przedszkolnych. Teoria, metodyka, efekty, PWN, Warszawa 2015.

Smykowski S., Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka?, w: Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, red. A. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.

Turner J., Helms D., Rozwój człowieka, tłum. J. Mańk-Kowalska, WSiP, Warszawa 1999.

Vasta R., Haith M., Miller S.A., Psychologia dziecka, tłum. E. Czerniawska, WSiP, Warszawa 2004.

Wellman H.M., Cross D., Watson J., Meta-analysis of Theory-of-Mind Development. The Truth about False Belief, „Child Development”, 2001, vol. 72, nr 3.

Wygotski L.S., Zabawa i jej rola w rozwoju psychicznym dziecka, [w:] Dziecko w zabawie i świecie języka, red. A. Brzezińska, T. Czub, G. Lutomski, B. Smykowski, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1995.

Zięzio R., Wokół naczelnej zasady funkcjonalnej w zachowaniach ludycznych, „Zabawy i Zabawki”, 1997, nr 3.

Opublikowane
2018-10-08
Jak cytować
Pietrzak, A. (2018). Rozważania nad rolą zabawek w kształtowaniu zachowań prospołecznych we wczesnym dzieciństwie – kontekst edukacyjny. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 13(3(49), 111-125. https://doi.org/10.35765/eetp.2016.1349.06