Dylematy nowicjusza. Konteksty stawania się nauczycielem edukacji przedszkolnej

  • Magdalena Grochowalska Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie
Słowa kluczowe: początkujący nauczyciele, nauczyciele edukacji przedszkolnej, stawanie się nauczycielem, rozwój zawodowy nauczyciela

Abstrakt

Uczenie się roli zawodowej przez nauczyciela to długotrwały i złożony proces, który uwarunkowany jest różnorodnymi, czasami odmiennymi, perspektywami postrzegania zawodu, przekonaniami oraz praktykami społecznymi. Specyfika pracy nauczyciela polega na równoczesnym pełnieniu dwóch ról: uczącego innych oraz uczącego się. Uzyskanie harmonii pomiędzy tymi dwiema rolami to dylemat przede wszystkim wyraźnie widoczny w okresie rozpoczynania kariery zawodowej. Szczególnie początkujący nauczyciele, rozpoczynając adaptację do nowego środowiska pracy, napotykają wiele problemów i trudności, które mogą budzić ich niepokój. Prezentowany tekst dotyczy problematyki pełnienia roli zawodowej przez początkujących nauczycieli edukacji przedszkolnej. Celem prowadzonych rozważań jest refleksja nad uwarunkowaniami, którym podlega nowicjusz w okresie poznawania i uczenia się zawodu. Poszukuję w nim uzasadnienia dla wątpliwości, które może odczuwać nauczyciel małego dziecka, projektując własne działania zawodowe, przy założeniu, że przebiegają one w dwóch uzupełniających się kontekstach: dydaktycznym i osobistym. Zaczynam od krótkiego omówienia istoty rozwoju zawodowego nauczyciela. Następnie do oglądu roli zawodowej nauczyciela wykorzystuję kategorię stawania się. Dokonuję strukturalnego oglądu roli, w której funkcjonuje początkujący nauczyciel, a następnie rozpoznaję w niej wybrane cechy procesu stawania się (zmienność, przeobrażanie się, poczucie wolności). W końcowej części tekstu staram się pokazać dylematy, przed którymi staje początkujący nauczyciel edukacji przedszkolnej, określić obszary działalności zawodowej, które mogą być źródłem niepokoju nauczycieli.

Bibliografia

Appelt K., Podmiotowe i kontekstowe uwarunkowania funkcjonowania nauczycieli w sytuacji zmiany społecznej, „Forum Oświatowe” 36(2007)1, s. 71-90.

Bałachowicz J., Style działań edukacyjnych nauczycieli klas początkowych. Między uprzedmiotowieniem a podmiotowością, WSP TWP, Warszawa 2009

Bullough R.V., Początkujący nauczyciel. Studium przypadku, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2009.

Czerepaniak-Walczak M., Aspekty i źródła profesjonalnej refleksji nauczyciela, Edytor, Toruń 1997.

Dahlberg G., Moss P., Pence A., Poza dyskursem jakości w instytucjach wczesnej edukacji i opieki. Języki oceny, Wyd. DSW, Wrocław 2013.

Dróżka W., Od pewności ku refleksyjności w zawodzie nauczycielskim Przyczynek do dyskusji, „Przegląd Pedagogiczny”, (2011)1, s. 135-150.

Gołębniak D.B., Konstruktywizm – moda, „nowa religia” czy tylko/ aż interesująca perspektywa poznawcza i dydaktyczna?, „Problemy Wczesnej Edukacji”, (2005)1, s. 13-20.

Kelchtermans G., Getting the story, understanding the lives. From career stories to teachers’ professional development, „Teaching and Teacher Education”, (1993), 9(5/6), s. 443-456.

Kędzierska H., Kariery zawodowe nauczycieli. Konteksty-wzory-pola dyskursu, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2012.

Klus-Stańska D., (Anty)rozwojowa tożsamość pedagogiki wczesnej edukacji i poszukiwanie perspektyw jej rekonstrukcji, [w:] Pedagogika wczesnej edukacji. Dyskursy, problemy, otwarcia, red. D. Klus-Stańska, D. Bronk,

A. Malenda, „Żak”, Warszawa 2011, s. 17-36.

Klus-Stańska D., Mentalne zniewolenie nauczycieli wczesnej edukacji – epizod czy prawidłowość, „Problemy Wczesnej Edukacji”, (2005)1, s. 55-66.

Konecki K.T., „Stawanie się” jako problem socjologiczny, [w:] Ł.T. Marciniak, Stawanie się nauczycielem akademickim. Analiza symboliczno-interakcjonistyczna, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, (2008), t. IV, 2, s. 5, http:// www.qualitativesociologyreview.org/PL/archive_pl.php (dostęp: 2.02.2014)

Kwaśnica R., Wprowadzenie do myślenia o nauczycielu, [w:] Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński i B. Śliwerski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004, t. 2, s. 291-324.

Kwiatkowska H., Pedeutologia, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.

Ligus R., Biograficzna tożsamość nauczycieli. Historie z pogranicza, Wyd. DSW, Wrocław 2009.

Obuchowski K., Galaktyka potrzeb: psychologia dążeń ludzkich, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2000.

Raport Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności, Warszawa 2012, s. 225, https://mac.gov.pl/wp-content/uploads/2011/12/Polska2030_final_ november2012.pdf (dostęp: 29.01.2014).

Sigva R.M., Kategoria stawania się w refleksji naukowej; konotacje pedagogiczne, [w:] Kategorie pojęciowe edukacji w przestrzeni interdyscyplinarnych interpretacji, red. A. Gaweł, B. Bieszczad, Wyd. UJ, Kraków 2011, s. 33-44.

Tobin J., Hsueh Y., Karasawa M., Preschool in Three Cultures Revisited: China, Japan, and the United States, Un. of Chicago Press, London 2009.

Walczak D., Początkujący nauczyciel. Raport z badania jakościowego, IBE, Warszawa 2012.

Zamorska B., Codzienność granic jako miejsce kształtowania się tożsamości nauczycieli, „Forum Oświatowe”, 46(2012)1, s. 107-140.

Żuchelkowska K., Praktyki pedagogiczne i ich rola w kształceniu kandydatów na nauczycieli edukacji elementarnej, [w:] Praktyki pedagogiczne ważnym ogniwem w procesie kształcenia nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej. Teoretyczne i praktyczne aspekty kształcenia nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej, red. M. Krzemiński, B. Moraczewska, PWSZ, Włocławek 2012, s. 55-80.

Opublikowane
2016-06-14
Jak cytować
Grochowalska, M. (2016). Dylematy nowicjusza. Konteksty stawania się nauczycielem edukacji przedszkolnej. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 9(31/1), 27-40. https://doi.org/10.35765/eetp.2014.0931.02