Prawa dziecka – prawa człowieka w najnowszej literaturze dla dzieci - wybór i wskazania dla edukacji
Abstrakt
Przedmiotem tekstu czynię wybrane książki adresowane do dzieci w młodszym wieku szkolnym, w których obecna jest tematyka praw dziecka w odwołaniu do Konwencji o Prawach Dziecka jak również praw człowieka w odniesieniu do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Sięgając po metodę analizy treści stosowaną w metodologii badań jakościowych, dokonuję analizy i interpretacji treści książek najnowszych (II dekady XXI wieku), zarówno pisarzy polskich jak i obcojęzycznych. Podejmuję się próby odpowiedzi na pytania: czy i w jaki sposób książki poddane analizie, mogą służyć dziecku w rozumieniu i świadomy korzystaniu ze swoich praw? na jakie prawa człowieka jest w wybranych książkach położony akcent?; na ile analizowane książki są otwarte na dyskusje z czytelnikiem? Tekst jest złożony z dwóch części. W pierwszej, prezentuję istniejący stan wiedzy w naukach społecznych i humanistycznych, na temat braku kategorii dzieciństwa na przestrzeni dziejów oraz jak toczył się proces formowania podmiotowości dziecka, dając początek zapisywaniu jego praw.W drugiej części tekstu prezentuję wnioski z analiz treści wybranej literatury dziecięcej. Wskazuję literaturę, w której dziecko traktowane jest podmiotowo- jako obywatel „tu i teraz”; literaturę, która może służyć pomocą w planowaniu pracy opiekuńczo- wychowawczej pedagogom, rodzicom, osobom które troszczą się o ochronę jednostkowości dziecka.
Bibliografia
Ariès, P. (1995). Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w dawnych czasach (M. Ochab, tłum.). Marabut.
Brzozowska-Brywczyńska, M. (2020). Dzieciństwo: projekt w kryzysie. Kultura i Edukacja, 64(3), 5–25.
Cackowska, M. (2017), Współczesna książka obrazkowa – pojęcia, typologia, badania, teorie, konteksty, dyskursy. W: M. Cackowska, H. Dymel-Trzebiatowska i J. Szyłak (red.), Książka obrazkowa. Wprowadzenie (s. 11–49). Instytut Kultury Popularnej.
Chmielewska, I. (2011). Pamiętnik Blumki. Media Rodzina.
Chmielewska, I. (2018). Jak ciężko być królem. Według powieści Janusza Korczaka „Król Maciuś Pierwszy”. Muzeum Historii Źydów Polskich Polin, Wydawnictwo Wolno.
Czerwińska-Rydel, A. (2017). W poszukiwaniu światła. Opowieść o Marii Skłodowskiej-Curie. Literatura.
Czerwińska-Rydel, A. (2023). Po drugiej stronie okna. Opowieść o Januszu Korczaku. Wydawnictwo Literatura.
Czerwińska-Rydel, A. i Piątkowska, R. (2014). Moje prawa, ważna sprawa! Literatura.
deMause, L. (1974). The evolution of childhood. The Journal of Psychohistory, 1(4), 503–575.
DePino, C. (2007). Śmierdzący ser (E. Zubrzycka, tłum.). GWP.
Falkowska, E., Miłowska, M., Połowniak, M. i Skrabska, A. (red.). (2012). Prawa dziecka. Materiały dydaktyczne dla nauczycieli. Polski Komitet Narodowy UNICEF.
Grabowski, A. (2022). Biuro dzieci znalezionych. Literatura.
Grodek, J. (2017). Mania, dziewczyna inna niż wszystkie. Zuzu Toys.
Jarosz, E. (2013). Społeczne wykluczenie i dyskryminacja dzieci – marginalizowany obszar nierówności społecznych. Studia Edukacyjne, 24, 89–101. https://repozytorium.amu.edu.pl/server/api/core/bitstreams/e5d481da-41b6-4a7f-a425-c4b01fcf0111/content
Jarosz, E. (2019), Partycypacja społeczna dzieci –współczesna odsłona dyskursu. Kontestacja i kontrdziałanie wobec społecznej ekskluzji dzieci. Kultura i Edukacja, 1(123), 27–44. https://doi.org/10.15804/kie.2019.01.02
Jaskulska, S. i Poleszak, W. (2015). Wykluczenie rówieśnicze. W: J. Pyżalski (red.), Wychowawcze i społeczno-kulturowe kompetencje współczesnych nauczycieli. Wybrane konteksty (s. 155–175). TheQ studio.
Jenks, C. (2008), Socjologiczne konstrukty dzieciństwa (M. Kościelniak, tłum.). W: M.J. Kehily (red.), Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem (s. 111–134). Wydawnictwo WAM.
Kasdepke, G. (2007). Mam prawo czyli Nieomal wszystko, co powinniście wiedzieć o prawach dziecka, a nie macie kogo zapytać! Wydawnictwo G+J RBA.
Krajewski, M. (2003). Kultury kultury popularnej. Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kuijer, G. (2016). Książka wszystkich rzeczy (J. Jędryas, tłum.). Wydawnictwo Dwie Siostry.
Lindenbaum, P. (2017). Pudle i frytki (K. Skalska, tłum.). Zakamarki.
Marszałek, M. (2011). Dzieci ulicy a obraz dzieciństwa XXI w. W: M. Michel (red.), Streetworking. Aspekty teoretyczne i praktyczne (s. 43–56). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Matras-Mastalerz, W. (2018). Dyskusyjny klub książki. Iwona Zabielska-Stadnik, Małgorzata Węgrzecka, Masz prawa, człowieku, Wydawnictwo Tamaryn, Jabłonna 2014. Instytut Książki. https://instytutksiazki.pl/files/upload/files/Konspekty%20DKK/konspekt%20DKK%20zabielska%20stadnik%20v2.pdf
Michalak, M. (2015). Wstęp. W: S.W. Stadniczeńko (red.), Konwencja o prawach dziecka. Wybór zagadnień (artykuły i komentarze) (s. 9). Biuro Rzecznika Praw Dziecka. http://brpd.gov.pl/sites/default/files/konwencja_o_prawach_dziecka_-_komentarz_e-book.pdf
Michalak, M. (2023a). Opowieści o tym, co daje moc. IBIS.
Michalak, M. (2023b). Opowieści o tym, co w życiu ważne. IBIS.
Michalak, M. (2023c). Wielcy przyjaciele dzieci. Dwukropek.
Młodnicka, M. (2010). Nie daj się gnębić. Książka, która dodaje siły. Jedność.
Olech, J. (2014). Mam prawo i nie zawaham się go użyć! Wytwórnia.
Ostrowicka, B. (2012). Jest taka historia. Opowieść o Januszu Korczaku. Wydawnictwo Literatura.
Palmer, S. (2007). Toksyczne dzieciństwo. Jak współczesny świat krzywdzi nasze dzieci i co możemy zrobić, aby temu zapobiec (B. Długajczyk, tłum.). Wydawnictwo Dolnośląskie.
Piątkowska, R. (2015). Która to Malala? Literatura.
Postman, N. (1994). Disappearance of childhood. Vintage Books.
Smolińska-Theiss, B. (2010). Rozwój badań nad dzieciństwem — przełomy i przejścia. Chowanna, 1, 13–26.
Stadniczeńko, S.L. (red.). (2015). Konwencja o prawach dziecka. Wybór zagadnień (artykuły i komentarze). Biuro Rzecznika Praw Dziecka. http://brpd.gov.pl/sites/default/files/konwencja_o_prawach_dziecka_-_komentarz_e-book.pdf
Stalfelt, P. (2011). Twoje prawa ważna sprawa (I. Jędrzejewska, tłum.). Czarna Owieczka.
Strack, E. i Frade, M. (2021). Dyskryminacja. Powiedz: stop! (T. Swoboda, tłum.). Adamada.
Suchowierska, A. (2015). Mat i świat. Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Szlendak, T. (2005), Komercjalizacja dzieciństwa. Kilka uwag krytycznych o niewygodach wychowywania dzieci w kulturze konsumpcji. Kultura i Edukacja, 2, 20–28. https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/948/T.%20Szlendak%2C%20Komercjalizacja%20dzieciństwa.pdf?sequence=1
Waloszek, D. (2003). Dziecko. W: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 1 (s. 883–895). „Żak”.
Węgrzecka, M. i Zabielska-Stadnik, I. (2014). Masz prawa, człowieku. Tamaryn.
Yousafzai, M. (2018). Malala i jej czarodziejski ołówek (A. Mietlicka-Osadowska, tłum.). Tekturka.
Zabawa, K. (2015). Prawa dziecka w utworach literackich dla najmłodszych. Horyzonty Wychowania, 14(31), 203–218. https://doi.org/10.17399/HW.2015.143111
Zimmerer, K. (2012). Zwyczajny dzień. Wydawnictwo W.A.B.
Zubrzycka, E. (2004). Powiedz komuś. GWP.
Zubrzycka, E. (2007). Słup soli. Jak powstrzymać szkolnych dręczycieli. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Copyright (c) 2024 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
