Przegląd i ocena wybranych interwencji stosowanych wobec dzieci z zaburzeniem ze spektrum autyzmu w Polsce
Abstrakt
W artykule tym o charakterze przeglądowym zostały omówione, a także poddane ocenie na podstawie doniesień naukowych wybrane interwencje stosowane wobec dzieci z zaburzeniem ze spektrum autyzmu w Polsce, takie jak: technologia wspomagająca i adaptacyjna, komunikacja wspomagająca i alternatywna, interwencje behawioralne i rozwojowe, edukacyjne, biomedyczne, medycyna komplementarna i alternatywna, specjalne diety, suplementy diety. Niektóre z nich mają udowodnione pozytywne oddziaływanie, inne nie dostarczają takich dowodów lub wręcz mogą szkodzić nie tylko zdrowiu, ale i życiu dzieci autystycznych. W niektórych krajach podejmuje się próby uregulowania kwestii terapii osób z zaburzeniem ze spektrum autyzmu. Zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i Wielkiej Brytanii parlamentarzyści, osoby autystyczne, ich rodzice/opiekunowie, organizacje pozarządowe, naukowcy i pracownicy służby zdrowia oraz oświaty współpracują ze sobą, by przekazywać szczegółowe informacje o tym, jak planować, wdrażać i monitorować określone praktyki oparte na dowodach, czyli takie, dla których badacze przedstawili akceptowalny poziom badań i które pokazują, że praktyka przynosi pozytywne rezultaty. W tekście zwrócono uwagę, że należałoby wprowadzić w kraju regulacje prawne pozwalające monitorować interwencje pedagogiczno-psychologiczne i biomedyczne. Pomoże to również rodzicom i profesjonalistom dokonywać odpowiednich wyborów w tym zakresie.
Bibliografia
Altun, D. (2019). Young children’s theory of mind: Home literacy environment, technology usage, and preschool education. Journal of Education and Training Studies, 7(3), 86–98. https://doi.org/10.11114/jets.v7i3.4057
Bąbel, P., Suchowierska, M. i Ostaszewski, P. (2012). Terapia behawioralna dzieci z autyzmem. Teoria badania i praktyka stosowanej analizy zachowania. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Bąbel, P., Suchowierska-Stephany, M. i Ostaszewski, P. (2016). Analiza zachowania. Vademecum. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Brignell, A., Chenausky, K.V., Song, H., Zhu, J., Suo, Ch. I Morgan, A.T. (2018). Communication interventions for autism spectrum disorder in minimally verbal children. The Cochrane Database of Systematic Reviews, 11(11), CD012324. https://doi.oprg/10.1002/14651858.CD012324.pub2
Bryan, L.C. i Gast, D.L. (2000). Teaching on-task and on-schedule behaviors to high-functioning children with autism via picture activity schedules. Journal of Autism and Developmental Disorders, 30, 553–567. https://doi.org/10.1023/A:1005687310346
Cempa-Włodarczyk, K. (2016). Echolalia: zabawa słowem czy zaburzenie mowy? (na przykładzie zachowań językowych autystycznej dziewczynki). Słowo. Studia językoznawcze, 7, 172–183. https://doi.org/10.15584/slowo.2016.7.12
ESDM. (b.d.). ESDM Certified Trainers. Pobrano 4 maja 2023 z https://www.esdm.co/esdm-trainers
E-Zdrowie. (b.d.). Klasyfikacje. Pobrano 11 stycznia 2024 z: https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/interoperacyjnosc/klasyfikacje
Frost, L. i Bondy, A. (2013). The Picture Exchange Communication System. Podręcznik. (M. Kaźmierczak, tłum.). Agencja Reklamowa AGPA.
Ganz, J.B., Mason, R.A., Goodwyn, F.D., Boles, M.B., Heath, A.K. i Davis, J.L. (2014). Interaction of participant characteristics and type of AAC with individuals with ASD: A meta-analysis. American Journal of Intellectual and Developmental Disabilities, 119(6), 516–535. https://doi.org/10.1352/1944-7558-119.6.516
Gilroy, S.P., McCleery, J.P. I Leader, G. (2023). A delayed intervention start randomized controlled trial of high- and low-tech communication training approaches for school-age autistic children with co-occurring intellectual disability. Journal of Applied Behavior Analysis, 56(3), 593–606. https://doi.org/10.1002/jaba.989
Glennen, S.L. (1997). Introduction to augmentative and alternative communictation. W: S.L. Glennen I D.C. DeCoste, Handbook of augmentative and alternative communication, (s. 3–20). Singular Publishing Group.
Goldsmith, T.R. i LeBlanc, L.A. (2004). Use of technology in interventions for children with autism. Journal of Early and Intensive Behavior Intervention, 1(2), 166–178. https://doi.org/10.1037/h0100287
Hemsley, B., Bryant, L., Schlosser, R.W., Shane, H.C., Lang, R., Paul, D., Banajee, M. I Ireland, M. (2018). Systematic review of facilitated communication 2014–2018 finds no new evidence that messages delivered using facilitated communication are authored by the person with disability. Autism & Developmental Language Impairments, 3. https://doi.org/10.1177/2396941518821570
Kaczmarek, B.B. (2021). Makaton – system wspomagania komunikacji gestem i obrazem. Oficyna Wydawnicza Impuls.
Kaczmarek, B.B. i Wojciechowska, A. (red.). (2015). Autyzm i AAC. Wspomagające i alternatywne sposoby porozumiewania się w edukacji osób z autyzmem. Oficyna Wydawnicza Impuls.
Karakuła-Juchnowicz, H. i Róg, J. (2022). Znaczenie oddziaływań żywieniowych w terapii zaburzeń ze spektrum autyzmu. W: T. Pietras, D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz i A. Witusik (red.), Spektrum autyzmu – od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji (s. 310–355). Wydawnictwo Continuo.
Kuras, E. (2014.) Ostrzeżenie dotyczące suplementu diety „Miracle Mineral Solution”. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie. https://wsse.krakow.pl/page/ostrzezenie-dotyczace-suplementu-diety-miracle-mineral-solution
Lord, C., Elsabbagh, M., Baird, G. i Veenstra-Vanderweele, J. (2018). Autism spectrum disorder. The Lancet, 392(10146), 508–520. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(18)31129-2
Magiati, I., Howlin, P. i Tay, X.W. (2012). Early comprehensive behaviorally based interventions for children with autism spectrum disorders: a summary of findings from recent reviews and meta-analyses. Neuropsychiatry, 2(6), 543–570.
Maglione, M.A., Gans, D., Das, L., Timbie, J. i Kasari, C. (2012). Nonmedical interventions for children with ASD: Recommended guidelines and further research needs. Pediatrics, 130(Supplement 2), 169–178. https://doi.org/10.1542/peds.2012-0900O
Makrygianni, M.K., Gena, A., Katoudi, S. i Galanis, P. (2018). The effectiveness of applied behavior analytic interventions for children with autism spectrum disorder: A meta-analytic study. Research in Autism Spectrum Disorders, 51, 18–31. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2018.03.006
Massey, N.G. i Wheeler, J.J. (2000). Acquisition and generalization of activity schedules and their effects on task engagement in a young child with autism in an inclusive pre-school classroom. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 35(3), 326–335. https://www.jstor.org/stable/23879654
McCoy, K. i Hermansen, E. (2007). Video modeling for individuals with autism: A review of model types and effects. Education and Treatment of Children, 30(4), 183–213. https://www.jstor.org/stable/42899952
Mesibov, B.B., Browder, D.M. i Kirkland, C. (2002). Using individualized schedules as a component of positive behavioral support for students with developmental disabilities. Journal of Positive Behavior Interventions, 4(2). https://doi.org/10.1177/109830070200400202
Pajareya, K. i Nopmaneejumruslers, K. (2011). A pilot randomized controlled trial of DIR/Floortime™ parent training intervention for pre-school children with autistic spectrum disorders. Autism, 15(5), 563–577. https://doi.org/10.1177/1362361310386502
Pisula, E. (2019). PEP-3-PL profil psychoedukacyjny – wersja polska. Podręcznik diagnosty na podstawie: PEP-3 psychoeducational profile, third edition Eric Schopler, Margaret D. Lansing, Robert J. Reichler, Lee M. Marcus. EduProf.
Pufund, D. (2022), Evidence-based practise w terapii i edukacji uczniów w spektrum autyzmu – w kierunku pedagogiki specjalnej opartej na dowodach naukowych. W: T. Pietras, D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz i A. Witusik (red.), Spektrum autyzmu – od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji (s. 310–355). Wydawnictwo Continuo.
Rogers, S.J. i Dawson, G. (2015). Early Start Denver Model dla małych dzieci z autyzmem. Wspieranie komunikacji, uczenia się i rozwoju społecznego (Z. Borska-Mądrzycka i A. Lipiec, tłum.). Warszawa: Fundacja Rozwiązać Autyzm.
Rogers, S.J., Dawson, G. i Vismara, L.A. (2015). Metoda wczesnego startu dla dziecka z autyzmem (ESDM). Jak wykorzystywać codzienne aktywności, aby pomóc dzieciom tworzyć więzi, komunikować się i uczyć (A. Owsiak, tłum.). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Rogers, S.J., Estes, A., Lord, C., Vismara, L., Winter, J., Fitzpatrick, A., Guo, M. i Dawson G. (2012). Effects of a brief Early Start Denver Model (ESDM) based parent intervention on toddlers at risk for autism spectrum disorders: A randomized controlled trial. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 51(10), 1052–1065. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2012.08.003
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela. (2019). Dz. U. 2019 poz. 1450 (z późniejszymi zmianami).
Ryberg, K.H. (2015). Evidence for the implementation of the Early Start Denver Model for young children with autism spectrum disorder. Journal of the American Psychiatric Nurses Association, 21(5), 327–337. https://doi.org/10.1177/1078390315608165
Schreibman, L., Dawson, G., Stahmer, A.C., Landa, R., Rogers, S.J., McGee, G.G., Kasari, C., Ingersoll, B., Kaiser, A.P., Bruinsma, Y., McNerney, E., Wetherby, A. i Halladay, A. (2015). Naturalistic developmental behavioral interventions: Empirically validated treatments for autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 45(8), 2411–2428. https://doi.org/10.1007/s10803-015-2407-8
Sealy, J. i Glovinsky, I.P. (2016). Strengthening the reflective functioning capacities of parents who have a child with a neurodevelopmental disability through a brief, relationship-focused intervention. Infant Mental Health Journal, 37(2), 115–124. https://doi.org/10.1002/imhj.21557
Segovia, G. i Sanz-Barbero, B. (2022). “It works for me”: Pseudotherapy use is associated with trust in their efficacy rather than belief in their scientific validity. International Journal of Public Health, 67. https://doi.org/10.3389/ijph.2022.1604594
Silverman, F. (1995). Communication for the speechless (wyd. 3). Allyn & Bacon.
Srebnicki, T. i Bryńska, A. (2016). Zastosowanie komputerowych technologii wspomagających (CAT) w rehabilitacji funkcji poznawczych w zaburzeniach psychicznych wieku rozwojowego. Psychiatria Polska, 50(3), 585–596, https://doi.org/10.12740/PP/59324
Van Bourgondien, M.E., Reichle, N.C. i Schopler, E. (2003). Effects of a model treatment approach on adults with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 33, 131–140. https://doi.org/10.1023/A:1022931224934
Vivanti, G., Paynter, J., Duncan, E., Fothergill, H., Dissanayake, Ch. I Rogers, S.J. (2014). Effectiveness and feasibility of the Early Start Denver Model implemented in a group-based community childcare setting. Journal of Autism and Developmental Disorders, 44(12), 3140–3153. https://doi.org/10.1007/s10803-014-2168-9
The Westminster Commission on Autism. (2018). A spectrum of harmful interventions for autism: A short report (raport do pobrania w wersji pdf). https://westminsterautismcommission.wordpress.com/wp-content/uploads/2018/03/a-spectrum-of-harmful-interventions-web-version.pdf
WHO. (b.d.). ICD-11: International Classification of Diseases 11th Revision. (https://icd.who.int/en
Copyright (c) 2024 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
