Spojrzenie na ocenę kształtującą oczami dzieci
Abstrakt
W artykule przedstawiono relację z badań, których celem było poznanie doświadczeń trzecioklasistów związanych ze sposobami ich oceny w formie kształtującej. Mimo rosnącej popularności oceniania kształtującego, w Polsce nadal dominuje tradycyjne podejście do oceniania. A przecież wiemy, że ocenianie nie musi polegać na przypisywaniu dzieciom ocen, punktów, plusów, gwiazdek, słoneczek, itp. Badania przygotowano w strategii jakościowej. Przeprowadzono zogniskowane wywiady grupowe z uczniami i uczennicami klas trzecich szkół podstawowych. Wyniki badań pokazują, że dzieci potrafią partycypować we wspólnocie oceniania i ją tworzyć, wtedy, kiedy odbywa się w poczuciu bezpieczeństwa i zaufania, uaktywniając w nich wewnętrzną motywację. Dzieci dbały o swoje potrzeby do bycia razem
z innymi we wspólnych interakcjach. Dla badanych dzieci ocena kształtująca stała się bodźcem do pracy nad własnym rozwojem. Wzmacniała też głos uczniów i poprawiała komunikację między nimi i nauczycielami w kwestii uczenia się, a jednocześnie pozwalała im odczuć, że to oni sami są odpowiedzialni za swój proces uczenia się. Dzisiejsze zmiany zachodzące
w ocenianiu w głównej mierze oparte są na wspieraniu rozwoju uczniów i na nawiązaniu otwartego dialogu nauczycieli z uczniami. Jeśli te warunki będą spełnione możemy zacząć mówić o tworzeniu środowiska sprzyjającego otwartości na oceny innych i rozwijaniu kultury konstruktywnego uczenia się i oceniania w klasie.
Bibliografia
Bałachowicz, J. (2021). Rola ucznia jako symboliczna rama uspołecznienia i indywiduacji dziecka. W: J. Bałachowicz, E. Ćwikła, M. Krasuska-Betiuk i M. Kupiec, Społeczne konstruowanie roli ucznia edukacji wczesnoszkolnej. Dyskursy, oczekiwania, praktyki (s. 13–105). Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Black, P. i Wiliam, D. (1998). Assessment and classroom learning. Assessment in Education: Principles, Policy & Practice, 5(1), 7–74. https://doi.org/10.1080/0969595980050102
Braun, V. i Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
Brookhart, S.M. (2013). How to create and use rubrics for formative assessment and grading. ASCD.
Cowie, B. i Bell, B. (1999). A model of formative assesment in science education. Assesment in Education: Principles Policy and Practice, 6(1), 101–116. http://dx.doi.org/10.1080/09695949993026
Ćwikła, E. (2021). Ocena opisowa w dyskursie kształtowania podmiotowości dziecka. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Daniłowicz, P. i Lisek-Michalska, J. (2007). Fokus – zogniskowany wywiad grupowy. Zarys metody. W: P. Daniłowicz i J. Lisek-Michalska (red.), Zogniskowany wywiad grupowy. Studia nad metodą (s. 11–32). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Fiszbak, J. (2020). Ocenianie jako źródło lęków i stresu dla uczniów oraz nauczycieli w świetle uczniowskich wypowiedzi ankietowych. W: M. Karwatowska, M. Latoch-Zielińska i I. Morawska (red.), Ocenianie w szkole na cenzurowanym. Badania – dylematy – inspiracje (s. 229–246). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Hattie, J. (2015). Widoczne uczenie się dla nauczycieli. Jak maksymalizować siłę oddziaływania na uczenie się (Z. Janowska, tłum.). Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Kamza, A. (2014). Rozwój dziecka. Wczesny wiek szkolny. W: A. Brzezińska (red.), Niezbędnik dobrego nauczyciela (s. 7–53). Instytut Badań Edukacyjnych.
Kubinowski, D. (2010). Jakościowe badania pedagogiczne. Filozofia. Metodyka. Ewaluacja. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Kvale, S. (2011). Prowadzenie wywiadów (A. Dziuban, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lucas, B. (2022). Nowe spojrzenie na ocenianie w edukacji. Czas na zmiany (A. Wojtych, tłum.). Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Morgan, M., Gibbs, S., Maxwell, K. i Britten, N. (2002). Hearing children’s voices: methodological issues in conducting focus groups with children aged 7–11 years. Qualitative Research, 2(1), 5–20. https://doi.org/10.1177/1468794102002001636
Nowosielska, E. (2022). Dialog jako podstawa oceniania kształtującego. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 614(9), 24–33. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.1276
Ostrowska, M. i Żmijewska-Kwiręg, S. (2024). Jeśli nie stopnie, to co? Różne pomysły na poprawę szkolnego oceniania, W: S. Żmijewska-Kwiręg (red.), Czas na szkołę doceniania. Praktycznie o ocenianiu jako uczeniu się (s. 161–179). Wydawnictwo Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Pauluk, D. (2022). Model oceniania wspierającego uczenie się i rozwój. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Slavin, R.E. (2014). Cooperative learning in elementary schools. Education 3-13, 43(1), 5–14. https://doi.org/10.1080/03004279.2015.963370
Sterna, D. (2014). Uczę (się) w szkole. Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Sterna, D. (2016). Uczę się uczyć. Ocenianie kształtujące w praktyce. Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Tłuściak-Deliowska, A. i Czyżewska, M. (2018). Od funkcji oceniania do kultury samoregulowanego uczenia się, czyli rozprawa o ocenianiu kształtującym. Przegląd Pedagogiczny, 1, 69–81.
Tłuściak-Deliowska, A. i Czyżewska, M. (2020). Tu chodzi o wspieranie mojego ucznia… czyli studium teoretyczno-empiryczne o ocenianiu kształtującym i klimacie szkoły. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Zwiernik, J. (2015). Podejścia badawcze w poznawaniu wiedzy dziecka. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 18(1/69), 81–102.
Copyright (c) 2025 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
