Ocenianie w kształceniu akademickim z perspektywy przyszłych nauczycieli – rozpoznanie aktualnego podejścia oraz preferowanych zmian
Abstrakt
W artykule zaprezentowano wyniki badań dotyczących oceniania w szkolnictwie wyższym z perspektywy przyszłych nauczycieli. Analizę przeprowadzono w dwóch zasadniczych płaszczyznach: aktualnych praktyk związanych z ocenianiem oraz postulowanej przez respondentów wizji. W celu przeprowadzenia badań posłużono się techniką sortowania kart opartą na strukturze siedmioelementowych puzzli, reprezentujących wybrane cechy rozróżniające ocenianie sumujące od kształtującego. Są to kolejno: relacja oceniania z procesem kształcenia, cel oceniania, rola studenta w ocenianiu jego postępów, podejście prowadzącego zajęcia do błędów i niepowodzeń studenta, udzielanie informacji zwrotnej, częstotliwość i ciągłość oceniania oraz rezultat w dłuższej perspektywie. Ułożone przez studentów układy pozwoliły nie tylko zidentyfikować doświadczane czy preferowane komponenty procesu, ale również określić ich wzajemną istotność. W rezultacie ujawniono dominowanie oceniania sumującego, skoncentrowanego na wykrywaniu błędów, co respondenci również wskazali jako fundament aktualnego modelu oceniania. Jednocześnie postulują o wprowadzenie elementów oceniania kształtującego, z podkreśleniem jego długofalowych efektów, jak rozwój kompetencji potrzebnych do dalszej pracy edukacyjnej i zawodowej. Podkreślono tym samym narastającą potrzebę dostosowania mechanizmów oceniania do oczekiwań przyszłych nauczycieli już na etapie procesu ich kształcenia.
Bibliografia
Biesta, G.J.J. (2010). Good education in an age of measurement: Ethics, politics, democracy. Paradigm Publishers.
Black, P. i Wiliam, D. (1998). Assessment and classroom learning. Assessment in Education: Principles, Policy and Practice, 5(1), 52-62. https://doi.org/10.1080/0969595980050102
Dix, P. (2014). Jak oceniać postępy uczniów. Wskazówki dla nauczycieli (A. Sawicka-Chrapkowicz, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dweck, C.S. (2013). Nowa psychologia sukcesu (A. Czajkowska, tłum.). Wydawnictwo MUZA.
Earl, L.M. i Katz, S. (2006). Rethinking classroom assessment with purpose in mind: Assessment for learning, assessment as learning, assessment of learning. Manitoba Education, Citizenship and Youth. https://www.edu.gov.mb.ca/k12/assess/wncp/full_doc.pdf
Filipiak, E. (2020). Społeczne podstawy poznania i rozwoju – konstruktywizm społeczno-kulturowy Lwa S. Wygotskiego. Nowe odczytania, rekonstrukcje, tropy epistemologiczno-metodologiczne. Problemy Wczesnej Edukacji, 51(4), 21–31. https://doi.org/10.26881/pwe.2020.51.02
Hattie, J. (2015). Widoczne uczenie się dla nauczycieli. Jak maksymalizować siłę oddziaływania na uczenie się (Z. Janowska, tłum.). Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Kędracka-Feldman, E. i Stożek, E. (2014). Rubric wspiera ocenianie uczących się ludzi… i organizacji. W: B. Niemierko i M.K. Szmigel (red.), Diagnozy edukacyjne: Dorobek i nowe zadania. Materiały XX Krajowej Konferencji Diagnostyki Edukacyjnej (s. 340–347). Polskie Towarzystwo Diagnostyki Edukacyjnej.
Levin, B. (2008). How to change 5000 schools. Harvard Education Press.
Lobinger, K. i Brantner, C. (2020). Picture-sorting techniques. Card sorting and Q-sort as alternative and complementary approaches in visual social research. W: L. Pauwels i D. Mannay (red.), The Sage handbook of visual research methods. 2nd revised and expanded edition (s. 309–321). Sage.
Melosik, Z. (2019). Edukacja a stratyfikacja społeczna. W: Z. Kwieciński i B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (s. 763–790). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mościchowska, I. i Rogoś-Turek, B. (2015). Badania jako podstawa projektowania user experience. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Niesporek-Szamburska, B. (2019). Czemu służy ocenianie na uczelni – o celach i cechach oceniania z perspektywy studentów. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio N Educatio Nova, 4, 163–178. https://doi.org/10.17951/en.2019.4.163-178
Pintal, D. (2015). Wspieramy uczniów w uczeniu się. Podniesienie efektywności nauczania i uczenia się oraz doskonalenie organizacji procesu lekcyjnego przez zastosowanie oceniania kształtującego. W: G. Mazurkiewicz (red.), Ucząca się szkoła. Od rozwoju jednostek do rozwoju wspólnoty (s. 169–179). Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Pintal, D. (2022). Ocenianie kształtujące. Od koncepcji do praktycznej realizacji w klasie zróżnicowanej. Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Sajdak, A. (2013). Paradygmaty kształcenia studentów i wspierania rozwoju nauczycieli akademickich. Teoretyczne podstawy dydaktyki akademickiej. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Szyling, G. (2024). Ocenianie szkolne w granicach i na pograniczach paradygmatów. W: D. Klus-Stańska (red.), Dydaktyka i jej paradygmaty. Różnorodne światy szkoły (s. 213–288). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Taras, M. (2002). Using assessment for learning and learning from assessment. Assessment & Evaluation in Higher Education, 27(6), 501–510. https://doi.org/10.1080/0260293022000020273
Wiggins, G. i McTighe, J. (2005). Understanding by design. Association for Supervision and Curriculum Development.
Wojciechowska, J. (2024). Zmieniające się potrzeby studentów a ocenianie efektów uczenia się. Wybrane aspekty perspektywy psychologicznej. W: B. Niemierko i M.K. Szmigel (red.), Diagnozowanie potrzeb edukacyjnych uczniów, studentów i nauczycieli: XXX Konferencja Diagnostyki Edukacyjnej (s. 237–248). Polskie Towarzystwo Diagnostyki Edukacyjnej.
Wojciszke, B. (2011). Psychologia społeczna. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Copyright (c) 2025 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
