Kształtowanie podmiotowości ucznia w relacji do jego tożsamości
Abstrakt
Poczucie podmiotowości ściśle wiąże się z podstawową zasadą dydaktyczną świadomego i aktywnego udziału najmłodszych w procesie edukacji. Dla ucznia motywujące jest postrzeganie i przeżywanie siebie jako podmiotu – jednostki mającej poczucie własnej odrębności wobec innych osób i otaczającego ją świata. Szczególnym obszarem zainteresowania pedagogów jest zatem z jednej strony istota podmiotowości, z drugiej zaś relacje zachodzące pomiędzy podmiotowością osób uczestniczących w interakcjach edukacyjnych. Dwupodmiotowość tych relacji powinna polegać na świadomym redukowaniu własnej podmiotowości nauczyciela na rzecz rozbudowywania i wspierania podmiotowości ucznia. Proces upodmiotowienia ma dwa wymiary, które opierają się na pozornie sprzecznych i wykluczających się zasadach: indywidualizacji i socjalizacji. Przenikanie się i integracja tych dwóch obszarów na gruncie edukacji prowadzi do kształtowania się działań wspierających indywidualny rozwój dziecka. Upodmiotowienie jest więc powiązane z jednej strony z tworzeniem obrazu samego siebie (tożsamości), a z drugiej pozostaje od tego obrazu zależne. Jest źródłem poczucia własnej wartości, która konstruuje tożsamość ucznia i ją wspiera. To wzajemne sprzężenie zwrotne oddziaływań między tożsamością i upodmiotowieniem kształtuje psychiczną dyspozycję statyczną (kim jestem?) i psychiczną dyspozycję dynamiczną (co mogę?). Podmiotowość w tej relacji to swoista nadbudowa tożsamości. Jest z nią powiązana wyznacznikami, które ją dynamizują w procesie upodmiotowienia ucznia. Są to: wiedza o sobie, własne preferencje ucznia, jego aktywność sprawcza oraz odpowiedzialność za własne działania. Kształtowanie podmiotowości ucznia należy zatem powiązać z pedagogicznymi działaniami, które będą rozbudowywać przede wszystkim jego indywidualną tożsamość.
Bibliografia
Bałachowicz J., Indywidualizacja jako postulat i konieczność współczesnej edukacji początkowej, [w:] Dziecko-uczeń a wczesna edukacja, red. I. Adamek, Z. Zbróg, Wyd. Libron and Authors, Kraków 2011.
Bałachowicz J., Podmiotowość dziecka – teoria czy potrzeba dnia codziennego?, „Życie Szkoły” (2008)7.
Bokszański Z., Tożsamość, biografia i system działania – perspektywa Floriana Znanieckiego, „Kultura i Społeczeństwo” (1988)3.
Bruner J., Kultura edukacji, Wyd. Universitas, Kraków 2006.
Chałas K., Wychowanie ku wartościom. Elementy teorii i praktyki. Godność, wolność, odpowiedzialność, tolerancja, t. I, Wyd. Jedność, Kielce 2006.
Czerepaniak-Walczak M., Podmiotowość w perspektywie pedagogiki, Wyd. WOM Gorzów Wlkp., Szczecin – Gorzów Wielkopolski 1994.
Debesse M., Etapy wychowania, tłum. I. Wojnar, Wyd. Akademickie Żak, Warszawa 2007.
Gęsicki J., Sytuacja ucznia w szkole, Wyd. Instytutu Badań Edukacyjnych, Warszawa 1990.
Karnat-Napieracz A., Tożsamość, czyli świadomość redivivus, Wyd. Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków 2009.
Kobyłecka E., Nauczyciel wobec współczesnych zadań edukacyjnych, Impuls, Kraków 2005.
Korzeniowski K., Edukacja – podmiotowość – demokracja. O przebiegłości demokratycznego rozumu, [w:] Podmiotowość w wychowaniu. Między ideą a realnością, red. E. Kubiak-Szymborska, Wyd. Wers, Bydgoszcz 1999.
Kościelniak M., Zrozumieć Rogersa. Studium koncepcji pedagogicznych Carla R. Rogersa, Impuls, Kraków 2004.
Kozłowska A., Oddziaływanie mass mediów, Wyd. SGH, Warszawa 2006.
Kubiak-Szymborska E., Podmiotowość młodzieży akademickiej. Studium statusu podmiotowego studentów okresu transformacji, Wyd. Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2003.
Lipiec J., Wolność i podmiotowość człowieka, Wyd. Fall, Kraków 1997.
Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Wyd. Akademickie Żak, Warszawa 2001.
Ostrowska U., Doświadczanie wartości samego siebie przez podmioty edukacyjne szkoły wyższej w toku badań jakościowych, [w:] Doświadczanie wartości samego siebie w procesach edukacyjnych, red. A.M. de Tchorzewski, Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Bydgoszcz 1997.
Puślecki W., Pełnomocność ucznia, Impuls, Kraków 2002.
Semków J., Świat wartości koniecznym punktem kształcącego się człowieka, „Kultura i Edukacja” (2000)3-4.
Shugar G.W., Małe dziecko w sytuacji dwupodmiotowej: Jak powstaje i na czym polega struktura Działania Wspólnego?, [w:] Wychowanek jako podmiot działań, cz. 1, red. M. Kofta, A. Gurycka, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1989.
Słaboń A., Pacholski M., Słownik pojęć socjologicznych, Wyd. Akademia Ekonomiczna, Kraków 2010.
Szacka B., Wprowadzenie do socjologii, Wyd. Oficyna Naukowa, Warszawa 2003.
Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania, Impuls, Kraków 2005.
Tyszkowa M., Aktywność i działalność dzieci i młodzieży, Wyd. WSiP, Warszawa 1990.
Copyright (c) 2016 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
