Geneza relacji i współpracy rodziny i szkoły w polskiej myśli pedagogicznej oraz praktyce edukacyjnej od XIX do połowy XX wieku
Abstrakt
Wraz z rozpoczęciem w Polsce od końca lat 80. XX w. długotrwałego i trudnego procesu demokratyzacji i humanizacji życia, ujawnił się wzrost oczekiwań ludzi na przeobrażenia głębokie, odpowiadające ich ambicjom i aspiracjom. W sferze edukacji dały znać o sobie dążenia związane z uspołecznieniem szkoły oraz wszelkich procesów i stosunków pedagogicznych. Wypracowane zostały koncepcje usamorządowienia szkoły i uspołecznienia stosunków dwóch podmiotów edukacyjnych: rodziny i szkoły. Na tym tle odżywają w teorii i praktyce edukacyjnej tendencje do transformacji modelu stosunków rodziny i szkoły, nadal obarczonego licznymi niedoskonałościami i niedomaganiami. Tendencjom tym towarzyszy świadomość, iż próbując tworzyć nowy, zdemokratyzowany i zhumanizowany kształt stosunków rodziny i szkoły, trzeba nie tylko spojrzeć krytycznie na czasy najnowsze, ale skutecznie powiązać zagubione w latach powojennych wątki rozwoju historycznego owych stosunków. Badania nad dziejami myśli i pracy pedagogicznej mają znaczenie nie tylko jako wzbogacenie naszej wiedzy o przeszłości, ale mogą przyczynić się do efektywniejszego rozwiązywania współczesnych problemów pedagogicznych i to nie tylko przez naśladownictwo, ale bardziej dojrzałą, pełniejszą refleksję. Kierując się tym przekonaniem poszukiwano odpowiedzi na pytanie, w jakim zakresie problem relacji rodziny i szkoły był aktualny w dziejach polskiej pedagogiki oraz jakie postulaty i rozwiązania w tej dziedzinie zgłaszano i praktykowano w przeszłości. W Polsce okresu międzywojennego występowano z wieloma inicjatywami dynamizującymi rozwój stosunków rodziny i szkoły. Widoczny był przede wszystkim wzrost aktywności ogólnokrajowych i lokalnych zrzeszeń rodzicielskich. Rodzina i szkoła stały się sobie bliższe niż kiedykolwiek wcześniej. Poszerzył się zwłaszcza zakres form ich współpracy. Wybuch drugiej wojny światowej zmienił radykalnie bieg rzeczy. W pierwszych latach po jej zakończeniu stało się jasne, że kontynuacja dotychczasowych stosunków rodziny i szkoły nie jest możliwa. Nowy kształt stosunków społeczno-ustrojowych determinował odmienny model owych relacji. Stały się one przedmiotem ideologizacji i upolitycznienia. Zostały także poddane szkoło-centrycznej kurateli polityków oświatowych i podporządkowane przepisom nowego prawa oświatowego. Rodzina w pierwszej dekadzie PRL-u jako nierówny partner szkoły okazała się środowiskiem odpornym na indoktrynacje i manipulacje. Pedagogiczna wartość rodziny jest zatem i obecnie szansą na połączenie pozrywanych po wojnie nici współpracy.
Bibliografia
Adamski J., Koło rodzicielskie i patronaty klasowe, Księgarnia Wydawnicza J. Szkolnika, Rohatyn 1933.
Aries P., Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w dawnych czasach, „Marabut”, Gdańsk 1995.
Boczyliński I., Uwagi nad dotychczasowym błędnym wychowaniem domowym dzieci, ,,Dziennik Powszechny” (1861)57.
Bystroń J. S., Uspołecznienie szkoły, s. n. ,Warszawa 1933.
Bystroń J.S., Szkoła i społeczeństwo, Naukowe Towarzystwo Pedagogiczne, Lwów - Warszawa 1930.
Bystroń J.S., Szkoła jako zjawisko społeczne, Książnica-Atlas, Warszawa - Lwów 1934.
Bzowski J., Szkoła i rodzina, Książnica-Atlas, Warszawa 1930.
Chałasiński J., Rodzina i szkoła a szersze grupy społeczne, „Chowanna” (1929)1.
Chirowski R., Na drodze do współpracy domu ze szkołą, Patronat kl. VII A Państwowego Gimnazjum I im. J. Słowackiego w Przemyślu, Przemyśl 1932.
Czerwiński F., O współpracy domu ze szkołą, Wiedza Powszechna: Państwowe Wydawnictwo Popularno-Naukowe, Warszawa 1952.
Dz. Urz. KOSP 1945, nr 4, poz. 53.
Dz. Urz. Min. Ośw. nr 3, poz. 25.
Fischer E., Szkoła, dom i Kościół, s. n., Kraków 1876.
Foks A., Uniwersytet dla rodziców, „Szkoła i Dom” (1956)11.
Gałecki W., Organizacja pracy w szkole. Poradnik dla nauczycieli, kierowników szkół oraz pracowników administracji szkolnej, t. 1., Księgarnia S. Kamińskiego, Kraków 1946.
Grzegorzewska M., Wstęp, [w:] Współpraca szkoły z domem. Z doświadczeń przeprowadzonych na terenie Szkoły Ćwiczeń przy Seminarium Nauczycielskim w Wilnie, red. S. Lisowski, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1935.
I Polski Zjazd Wychowania Moralnego, „Ruch Pedagogiczny” (1926)4.
Jakubiak K., Organizacje rodzicielskie i instytucjonalne formy współpracy domu i szkoły w Królestwie Polskim oraz w okresie II Rzeczypospolitej, ,,Studia Pedagogiczne. Zeszyty Naukowe WSP W Bydgoszczy” (1992)18.
Jakubiak K., Współdziałanie rodziny i szkoły w pedagogice II Rzeczypospolitej, WSP, Bydgoszcz 1997.
Jakubiak K., Wychowanie państwowe jako ideologia wychowawcza sanacji, WSP, Bydgoszcz 1994.
Janke A. W., Meandryczność stosunków rodziny i szkoły w Polsce powojennej. Niektóre aspekty pedagogiczne i prawne, [w:] Rodzina jako środowisko wychowawcze w czasach nowożytnych, red. K. Jakubiak, WSP, Bydgoszcz 1995.
Janke A. W., Podstawy stosunków rodziny i szkoły w Polsce powojennej w latach 1944-1945, Zalążki i zwiastuny przyszłych rozwiązań, „Studia Pedagogiczne. Z dziejów życia i wychowania w rodzinie” (1988)28.
Janke A. W., Transformacja w stosunkach rodziny i szkoły na przełomie XX i XXI wieku, Wyd. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2002.
Joteyko J., Postulaty szkoły twórczej na prawach struktur psychicznych, Książnica-Atlas, Warszawa 1927.
Krahelska H., Życie bezrobotnych. Badania ankietowe, s. n., Warszawa 1933.
Lewin A., Kto odpowiada za wyniki nauczania?, „Szkoła i Dom” (1949)2.
Lippert A., Stowarzyszenia rodzicielskie przy szkołach w Czechosłowacji, „Oświata i Wychowanie” (1930).
Lityński M., Wychowawcze zadania szkoły, ,,Rodzina i Szkoła” (1902)1.
Mirski J., Pedagogizm nowoczesny i jego przejawy, ,,Ruch Pedagogiczny” (1930)8-9.
Mysłakowski Z., Rodzina wiejska jako środowisko wychowawcze, NTP, Warszawa - Lwów 1931.
Mysłakowski Z., Wychowanie w środowisku małomiasteczkowym, NTP, Warszawa-Lwów 1934.
Nowakowski F., O obowiązkach rodziny względem szkoły, Druk. Związkowa, Lwów 1879.
Obrębska N., O współpracy domu ze szkołą. Materiały dla prelegentek, Zarząd Główny Ligi Kobiet, Warszawa 1953.
Pannenkowa I., Współpraca domu ze szkołą w Ameryce Północnej, Książnica-Atlas, Lwów - Warszawa 1931.
Petersen P., Gminy szkolne według Planu Jenajskiego, ich tygodniowy plan zajęć oraz wychowawcze sytuacje tegoż zakładu, „Kultura Pedagogiczna” (1933)3.
Petersen P., Szkoła wspólnoty życia. Plan Jenajski Wolnej Powszechnej Szkoły Ludowej, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1934.
Piramowicz G., Powinności nauczyciela, Warszawa 1919.
Pisma pedagogiczne Stanisława Staszica, red. Z. Kukulski, Wydawnictwo Lubelskiego Komitetu obchodów setnej rocznicy zgonu S. Staszica, Lublin 1926.
Podkulska H., Środowisko rodzinne, „Książka” A. Mazzucato, Lwów 1936.
Popławski A., Pisma pedagogiczne, red. S. Tync, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo PAN, Wrocław 1957.
Racinowski S., Metody i organizacja badań środowiska, „Przyjaciel Szkoły” (1935)4.
Radlińska H., Młodociani w społeczeństwie, [w:] Pedagogika społeczna, red. H. Radlińska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1961.
Radlińska H., Podstawy walki z drugorocznością, [w:] Pedagogika społeczna, dz. cyt.
Radlińska H., Postawa wychowawcy, [w:] Pedagogika społeczna, dz. cyt.
Radlińska H., Rodzina i świat społeczny, „Nasza Drukarnia”, Warszawa 1933.
Radlińska H., Stosunek wychowawcy do środowiska wychowawczego, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1935.
Radlińska H., Zasięg wychowania, [w:] Pedagogika społeczna, dz. cyt.
Rendznerowa J., Współudział rodziców w obywatelskim wychowaniu młodzieży, s. n., Warszawa 1935.
Rondthaler A., Czego szkoła oczekuje od rodziców, Książnica-Atlas, Warszawa 1930.
Rowid H., O środowisku wychowawczym, „Ruch Pedagogiczny” (1932)1.
Rowid H., Szkoła twórcza, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1958.
Rudnicki A., Dom i szkoła, ,,Rocznik Pedagogiczny” (1924)2.
Schächner L., Współpraca domu ze szkołą, Rada Szkolna Miejska, Lwów 1932.
Sobczak J., Recepcja idei ,,nowego wychowania” w polskiej pedagogice okresu między wojnami, cz. II, WSP, Bydgoszcz 1979.
Sokołowska A., Rodzina i szkoła wspólnie wychowują dziecko, PZWS, Warszawa 1954.
Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych, red. H. Radlińska, NTP, Warszawa-Kraków 1937.
Steinbokówna E., Współpraca domu ze szkołą, Książnica-Atlas, Warszawa 1930.
Suchodolski B., Polityka kulturalno-oświatowa w Polsce współczesnej, „Nasza Księgarnia”, Warszawa 1937.
Śliwiński F., Organizacja szkolnictwa w Polsce współczesnej, Książnica-Atlas, Lwów - Warszawa 1932.
Śniadecki J., O fizycznym wychowaniu dzieci, red. W. Okoń, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, Wrocław 1956.
Tichonow A., Długofalowy plan współpracy z rodzicami, „Szkoła i Dom” (1950)11.
Trüper J., Friedrich Wilhelrn Dorpfeld Soziale Erziehung in Theorie and Proxis, Gütersloh 1901.
Wąsik W., System pedagogiczny Sebastiana Petrycego z Pilzna, ATK, Warszawa 1968.
Wołoszyn S., O społecznym „dozorze szkolnym” na progu Drugiej Rzeczypospolitej, „Rocznik Pedagogiczny” (1992)15.
Wóycicki A., Robotnik polski w życiu codziennym. Monografia społeczna, Warszawa 1933.
Współpraca wychowawcza z domem, ,,Praca Szkolna” (1932)1 i (1932)2.
Wuttkowa J., Badania życia domowego dziecka, [w:] Poznajemy warunki życia dziecka, praca zbiorowa Komisji Sekcji Psychologów Szkolnych przy Towarzystwie Psychologicznym im. J. Joteyko, Warszawa 1934.
Ziemnowicz M., Rodzina a wychowanie państwowe, Książnica-Atlas, Lwów - Warszawa 1932.
Znaniecki F., Socjologia wychowania. Wychowujące społeczeństwo, t. 1, s. n., Warszawa 1928.
Copyright (c) 2016 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
