Poems for children by Teresa Ferenc
Abstract
The adult poetry of the author of Wypalona dolina (Burnt Valley) is based on traumatic experiences of the past. Teresa Ferenc in her childhood (in 1943) survived the pacification of her family village in the Zamość region and the death of her parents. In her works for adults, the poet returns to these events, coding them in the images of places and people (especially her mother). Ferenc’s experiences are also phenographically recognizable in the works of her relatives: Zbigniew Jankowski and their daughters. The poetry and prose, e.g. Mała zagłada (Little Extermination) of the older of them, Anna Janko, is even the subject of research in the field of memory studies, its epigenetics, and post-memory narrative. It is significant that in poems for children, Teresa Ferenc separates the young recipient from the images of the evil of war and her own autobiographical memory. Poetess practices the poetics of growth and relationships, which is in fact a tribute to life, its affirmation. Points to the natural development and community (human-non-human) bond as universal factors conducive to the well-being of the child, which also translates into its contact with the environment, based on careful and tender observation, care and responsibility. In two poetic books: Najbliższa ojczyzna (The Closest Homeland, 1982, illustrated by W. Majchrzak) and Drzewo dziwo (Tree-strange, 1987, illustrated by Kurłowicz). Ferenc uses the focalizing volatility of the description, looking at the cycle of nature and the phenomena occurring in it (such as a storm or the hydrodynamics of the sea), without losing sight of the particles of reality (such as a stone, a snowflake, a leaf) to which, using a movable scale and perspective, sometimes also a human being. Ferenc’s poetry forces attention to the world, reveals the bonds and entanglements between subjects and objects, and emphasizes their relational nature.
References
Artwińska, A. (2016). Transfer międzypokoleniowy, epigenetyka i „więzy krwi”. O „Małej zagładzie” Anny Janko i „Granicy zapomnienia” Siergieja Lebiediewa. Teksty Drugie, 1, 13–29. https://journals.openedition.org/td/6383
Buczyńska-Garewicz, H. (2006). Miejsca, strony, okolice. Przyczynek do fenomenologii przestrzeni. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Centner-Guz, M. (2017). Wartości ilustracji w książce obrazkowej i ilustrowanej w perspektywie porządku jej udostępniania dzieciom. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 12(3/45), s. 69–87. https://doi.org/10.14632/eetp.2017.12.45.69
Dąbrowska, M.A. (2015). Poezja domu. Oblicza rodziny w wybranych wierszach Teresy Ferenc, Zbigniewa Jankowskiego, Anny Janko i Mileny Wieczorek. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Drożdziecka, S. (2018). Archiwum Teresy Ferenc i Zbigniewa Jankowskiego w zbiorach Biblioteki Gdańskiej, „Libri Gedanenses”, 35, 209–231. https://journals.pan.pl/Content/122418/PDF/08_Drozdziecka.pdf
Ferenc, T. (1968). Zalążnia. Wydawnictwo Literackie.
Ferenc, T. (1973). Godność natury. Wydawnictwo Poznańskie.
Ferenc, T. (1982). Najbliższa ojczyzna (W. Majchrzak, il.). Krajowa Agencja Wydawnicza.
Ferenc, T. (1984). Poezje wybrane. Czytelnik.
Ferenc, T. (1987). Drzewo dziwo (A. Kurłowicz, il.). Wydawnictwo Morskie.
Ferenc, T. (2009). Ogniopis. Wybór wierszy. Nowy Świat.
Gawryluk, B. (2019). Ilustratorki, ilustratorzy. Motylki z okładki i smoki bez wąsów. Marginesy.
Goniewicz, J. (2022). „To już nie tło życia mego, lecz życie samo”. Rola obiektów w otoczeniu suchotników na przykładzie wybranych utworów młodopolskich. W: M. Folwarska, T. Ryrych i K. Sordyl (red.), Rzecz jako znak, nośnik pamięci, świadek. Reprezentacje i konstrukty w literaturze, kulturze, języku (s. 51–65). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Grzemska, A. (2020). Matki i córki. Relacje rodzinne i artystyczne w autobiografiach kobiet po 1989 roku. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kasińska, P. (2022). Somatyczne translacje i (auto)kreacje. Trauma i afekt u drugiego pokolenia w „Małej zagładzie” Anny Janko i pracach Helen Epstein. Litteraria Copernicana, 42(2), s. 73–83. https://apcz.umk.pl/LC/article/view/39041
Kil, A., Małczyński, J. i Wolska D. (red.). (2015). Kultura nie-ludzka. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kot, W. (red.). (1986). Szedł czarodziej. Antologia wierszy dla dzieci). T. 1. Krajowa Agencja Wydawnicza.
Kwiatkowska, A. (2015). W pożodze życia. Anna Janko o Teresie Ferenc. W: J. Grądziel-Wójcik, J. Kaniewski, A. Kwiatkowska i T. Umerle (red.), Laboratorium poezji kobiecej XX wieku, (s. 85–100). Wydawnictwo Nauka i Innowacje.
Kwiatkowska, A. (2017). „Jasne i mądre ciało” w poezji Teresy Ferenc. W: M. Brzóstowicz-Klajn, G. Pertek i B. Przymuszała (red.), Formy zaangażowania. Pisarki i pisarze w kulturze XX i XXI wieku, (s. 273–284). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Latour, B. (2010). Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci (A. Derra i K. Abriszewski, tłum.). Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Leszczyńska-Pieniak, E. (2019). Czarodzieje wyobraźni. Portrety polskich ilustratorów. Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”.
Leszczyński, G. (2015). Wielkie małe książki. Lektury dzieci i nie tylko. Media Rodzina.
Mach, A. (2016). Świadkowie świadectw. Postpamięć zagłady w polskiej literaturze najnowszej. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Nowacki, D. (2019). Z matki na córkę (trzy transfery). W: D. Nowacki, Kobiety do czytania. Szkice o prozie (s. 181–197). Stowarzyszenie Inicjatyw Wydawniczych „Śląsk”.
Onichimowska, A. i Prządka, E. (red.). (1993). Księga domu, wybór wierszy rodzinnych (K. Lipka-Sztarbałło, il.). Wydawnictwo Podsiedlik-Raniowski i Spółka.
Ożóg-Winiarska, Z. (2001). Przyroda w liryce dla dzieci u schyłku XX wieku. Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie.
Ożóg-Winiarska, Z. (2002). Nocne pejzaże w liryce dla dzieci. Wydawnictwo Adam Marszałek.
Ożóg-Winiarska, Z. (2016). Dziecko wśród pól. Motyw rustykalny w poezji dla dzieci – studia i szkice. Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Pawlik-Kopek, A. (2019). Rzeczy pierwsze w poezji Teresy Ferenc. Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Pietruszewska-Kobiela, G. (2010). Magna Mater. Pocieszycielska rola mitu w poezji Teresy Ferenc. W: L. Wiśniewska i M. Gołuński (red.), Przemiany mitów i wartości nie tylko w literaturze (s. 66–77). Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Pietruszewska-Kobiela, G. (2011). Rodzina i dom w obszarze pamięci autobiograficznej. O poezji Teresy Ferenc. W: K. Kralkowska-Gątkowska i B. Nowacka (red.), Rodzina w czasach przełomów. Literackie diagnozy od XIX do XXI wieku (s. 202–217). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Ples-Bęben, M. (red.). (2020). Gaston Bachelard. Konteksty i interpretacje. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Skotnicka, G. (1994). Dziecko i świat w lirykach dla dzieci Tertesy Ferenc. Gdański Rocznik Kulturalny, 15, 141–154.
Szostek, T., Sendyka, R. i Nycz, R. (red.). (2013). Od pamięci biodziedzicznej do postpamięci. Instytut Badań literackich PAN.
Tabaszewska, J. (2013). Od literatury jako medium pamięci do poetyki pamięci. Kategoria pamięci kulturowej w badaniach nad literaturą. Pamiętnik Literacki, 104(4), 53–72. https://rcin.org.pl/Content/64041/PDF/WA248_82262_P-I-30_tabaszewska-od-lit_o.pdf
Tabaszewska, J. (2016). Poetyki pamięci. Współczesna poezja wobec tradycji i pamięci. Instytut Badań literackich PAN.
Tessarowicz, I. (1989). Drzewo dziwo… Nowe Książki, 8, 36–37.
Uszyńska-Jarmoc, J. (2003). Twórcza aktywność dziecka. Teoria – rzeczywistość – perspektywy rozwoju. Trans Humana.
Wądolny-Tatar, K. (2016). Powroty traumy w poezji Teresy Ferenc. Ruch Literacki, 57(2), 239–257. https://journals.pan.pl/Content/83120/mainfile.pdf
Wądolny-Tatar, K. (2020). Poezja dla najmłodszych jako projekt sensualny (na przykładzie zbioru „Dębowa kołyska” Anny Kamieńskiej). W: B. Niesporek-Szamburska i M. Wójcik-Dudek (red.), Zmysły i literatura dla dzieci i młodzieży (s. 109–124). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Wądolny-Tatar, K. i Klimczuk, M. (2017). Fenografia rodzinna. Studia i szkice o twórczości Teresy Ferenc, Zbigniewa Jankowskiego, Anny Janko, Mileny Wieczorek. Wydawnictwo Naukowe Katedra.
Wincencjusz-Patyna, A. (2008). Stacja ilustracja. Polska ilustracja książkowa 1950–1980. Artystyczne kreacje i realizacje. Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wincencjusz-Patyna A. (red). (2020). Admirałowie wyobraźni. 100 lat polskiej ilustracji w książkach dla dzieci. Dwie Siostry.
Zarębianka, Z. (2011). Piękna przyjaźń. O listach Anny Kamieńskiej do Teresy i Zbigniewa Jankowskich. W: A. Hennel-Brzozowska (red.), Wychowanie do przyjaźni. Od idei do praxis (s. 103–113). Polska Akademia Umiejętności.
Żukowski, T. (1988). Drzewo dziwnie różowe. Sztuka dla Dziecka, 4, 43–44.
Copyright (c) 2024 Elementary Education in Theory and Practice
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
- When submitting a text, the author declares that he/she is the Author of the article (hereinafter referred to as the “Work”) and:
- he/she owns the exclusive and unlimited copyright to the Work,
- is entitled to dispose of the copyright to the Work.
Declares that it does not infringe any third party copyrights or legal rights.
Declares that there is no conflict of interest.
2. At the same time, the Author grants the Ignatianum University in Cracowa royalty-free, non-exclusive and territorially unlimited licence to use the Work in the following fields of exploitation:
- recording the Work in a hard copy, as well as on a digital or magnetic medium;
- reproduction of the Work using any technique, without limitation of the number of editions or copies;
- distribution of the Work and its copies on any medium, including marketing, sale, lending, and rental;
- introduction of the Work into a computer memory;
- disseminating the Work in information networks, including in the Internet;
- public performance, exhibition, display, reproduction, broadcasting and re-broadcasting, as well as making the Work available to the public in such a way that everyone can have access to it at a time and place of their own choosing;
- within the scope of dependent rights to the Work, including in particular the right to make necessary changes to the Work resulting from editorial and methodical development, as well as to translate the Work into foreign languages;
The licence is granted from the moment of the transfer of the Work to the Ignatianum University in Cracow. The Ignatianum University in Cracow is entitled to grant further sub-licences to the Work within the scope of the right granted. The licence is time-limited and it is granted for a period of 15 years, starting from the date of its granting.
Authors are permitted and encouraged to publish their text online (e.g. in their institution’s repository or on the institution’s website) before or during the submission process as this may lead to beneficial exchanges, as well as earlier and greater citation of the published text (See The Effect of Open Access). We recommend using any of the following portals of research associations:
- ResearchGate
- SSRN
- Academia.edu
- Selected Works
- Academic Search
