Znaczenie aktywności ruchowej w holistycznym rozwoju dziecka w edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej
Abstrakt
Ruch jako integralna część edukacji stanowi ważny element wsparcia holistycznego rozwoju dzieci. Interdyscyplinarne podejście do edukacji stanowi fundament współczesnego nauczania-uczenia się, integrując różne obszary rozwoju uczniów. Potwierdzają to liczne badania nad właściwościami dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym wskazując, że nauczanie integralne jest optymalnym rozwiązaniem organizowania procesu dydaktycznego, gdyż skupia się na dobru dzieci, ich całościowym funkcjonowaniu i wszechstronnym rozwoju. Aktywność fizyczna wspiera neurogenezę oraz rozwój funkcji poznawczych, takich jak pamięć i koncentracja, co ma bezpośrednie znaczenie dla efektywności procesów nauczania i uczenia się. Interdyscyplinarne połączenie edukacji z ruchem wyróżnia się pełniejszym osiągnięciem celów dydaktycznych. Celem zrealizowanych w ciągu 20 lat badań było określenie efektów wykorzystania piłek edukacyjnych EDUball podczas zajęć ruchowych zintegrowanych z treściami przedmiotowymi (językiem polskim, angielskim, matematyką) w zakresie rozwoju fizycznego i poznawczego. W tym celu przeprowadzono 13 eksperymentów pedagogicznych w warunkach naturalnych z wykorzystaniem EDUballi. Okazało się, że istnieją pozytywne związki pomiędzy zajęciami ruchowymi zintegrowanymi z treściami przedmiotowymi realizowanymi z EDUballami a umiejętnościami czytania i pisania uczniów oraz rachowania. EDUballe pozytywnie wpływają także na umiejętności ruchowe uczniów, na zdolności koordynacyjne: oko-ręka, orientacja czasowo-przestrzenna czy umiejętności grafomotoryczne.
Bibliografia
Barnett, L.M., Stodden, D., Cohen, K.E., Smith, J.J., Lubans, D.R., Lenoir, M., Livonen, S., Miller, A.D., Laukkanen, A., Dudley, D., Lander, N.J., Brown, H., & Morgan, P.J. (2016). Fundamental movement skills: An important focus. Journal of Teaching in Physical Education, 35, 219-225. http://dx.doi.org/10.1123/jtpe.2014-0209
Bailey, R. (2006). Physical education and sport in schools: A review of benefits and outcomes, Journal of School Health, 76(8), 397–401. https://doi.org/10.1111/j.1746-1561.2006.00132.x
Cichy, I., Kaczmarczyk, M., Wawrzyniak, S., Kruszwicka, A., Przybyla, T., Klichowski, M., & Rokita, A. (2020). Participating in physical classes using eduball stimulates acquisition of mathematical knowledge and skills by primary school students. Frontiers in Psychology, 11, 2194. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.02194
Cichy, I., Kruszwicka, A., Krysmann, A., Przybyła, T., Rochatka, W., Szala, E., Wawrzyniak, S., Bronikowski, M., Klichowski, M., & Rokita, A. (2022a). Eduball as a method of brain training for lower performing students with dyslexia: A one-year experiment in natural settings. International Journal on Disability and Human Development, 21(4), 337–353.
Cichy, I., Kruszwicka, A., Palus, P., Przybyła, T., Schliermann, R., Wawrzyniak, S., Klichowski, M., & Rokita, A. (2022b). Physical education with eduball stimulates non-native language learning in primary school students. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(13), 8192. https://doi.org/10.3390/ijerph19138192
Cichy, I., Kruszwicka, A., Przybyła, T., Rochatka, W., Wawrzyniak, S., Klichowski, M., & Rokita, A. (2022c). No motor costs of physical education with eduball. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(23), 15430. https://doi.org/10.3390/ijerph192315430
Daly-Smith, A., Quarmby, T., Archbold, V.S.J., Routen, A.C., Morris, J.L., Gammon, C., Bartholomew, J.B., Resaland, G.K., Llewellyn, B., Allman, R., & Dorling H. (2020). Implementing physically active learning: Future directions for research, policy, and practice. Journal of Sport and Health Science, 9(1), 41–49. https://doi.org/10.1016/j.jshs.2019.05.007
Dobosz, J. (2024). Sportowe talenty. Ewaluacja programu. Instytut Sportu. Państwowy Instytut Badawczy.
Donnelly, J.E., Hillman, C.H., Castelli, D., Etnier, J.L., Lee, S., Tomporowski, P., Lambourne, K., & Szabo-Reed, A.N. (2016). Physical activity, fitness, cognitive function, and academic achievement in children: A systematic review. Medicine and Science in Sports and Exercise, 48(6), 1197–1222. https://doi.org/10.1249/MSS.0000000000000901
Firek, W. (2025). Manifest alfabetyzacji ruchowej. In B. Molik (Ed.), WF z AWF. Aktywny dzisiaj dla zdrowia w przyszłości. Raport merytoryczny projektu za rok 2024 (pp. 122–126). Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego.
Kaczan, R., & Rycielski, P. Diagnoza umiejętnosci dzieci 5-, 6- i 7-letnich za pomocą testu umiejetnosci na starcie szkolnym TUnSS. In Proceedings of the XVIII Konferencja Diagnostyki Edukacyjnej 2012, Wroclaw, Poland, 22–23 September 2012. Polskie Towarzystwo Diagnostyki Edukacyjnej.
Kaczmarczyk, M., & Rokita, A. (2011). Zajęcia ruchowe z piłkami edukacyjnymi “edubal” a wiadomości i umiejętności matematyczne uczniów klasy I szkoły podstawowej. Rozprawy Naukowe AWF we Wrocławiu, 34, 62–73.
Klichowski, M., & Przybyła, T. (2017) Does cyberspace increase young children’s numerical performance? A brief overview from the perspective of cognitive neuroscience. In H. Krauze-Sikorska & M. Klichowski (Eds.), Świat małego dziecka. Przestrzeń instytucji, cyberprzestrzeń i inne przestrzenie dzieciństwa (pp. 425–444). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Kruszwicka, A. (2023). Miniaturyzacja piłek edukacyjnych Eduball: Studium pedagogiczne z zastosowaniem technik neuronauki poznawczej. [Unpublished doctoral dissertation]. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Krysmann, A., & Rokita, A. (2011). Wykorzystanie piłek edukacyjnych “edubal” w kształceniu zintegrowanym a nabywanie umiejętności czytania i pisania uczniów w klasie III terapeutycznej szkoły podstawowej. Rozprawy Naukowe AWF we Wrocławiu, 33, 166–177.
Lorek, M., Ochmańska, B., & Wollman, L. (2014a). Nasz elementarz. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa 1. Cz. 3. Ministerstwo Edukacji Narodowej.
Lorek, M., Ochmańska, B., & Wollman, L. (2014b). Nasz elementarz. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa 1. Cz. 4. Ministerstwo Edukacji Narodowej.
Lorek, M., & Wollman, L. (2014a). Nasz elementarz. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa 1. Cz. 1. Ministerstwo Edukacji Narodowej.
Lorek, M., & Wollman, L. (2014b). Nasz elementarz. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa 1. Cz. 2. Ministerstwo Edukacji Narodowej.
Makaruk, H. (2025) Zespół badawczy – badania fundamentalnych umiejętności ruchowych dzieci i młodzieży. In B. Molik (Ed.), WF z AWF. Aktywny dzisiaj dla zdrowia w przyszłości. Raport merytoryczny projektu za rok 2024 (pp. 109–121). Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego.
Mavilidi, M.F., Pesce, C., Mazzoli, E., Bennett, S., Paas, F., Okely, A.D., & Howard, S.J. (2023). Effects of cognitively engaging physical activity on preschool children’s cognitive outcomes. Research Quarterly for Exercise and Sport, 94(3), 839–852. https://doi.org/10.1080/02701367.2022.2059435
Mavilidi, M.F., Vazou, S., Lubans, D.R., Robinson, K., Woods, A.J., Benzing, V., Anzeneder, S., Owen, K.B., Alvarez-Bueno, C., Wade, L., Burley, J., Thomas, G., Okley, A.D., & Pesce, C. (2025). How physical activity context relates to cognition across the lifespan: A systematic review and meta-analysis. Psychological Bulletin, 151(5), 544–579. https://doi.org/10.1037/bul0000478
Michael, J. (2006). Where’s the evidence that active learning works? Advances in Physiology Education, 30(4), 159–167. https://doi.org/ 10.1152/advan.00053.2006
Michalak, R. (2011). Program nauczania w szkolnej rzeczywistości edukacji elementarnej. W: H. Sowińska (Ed.), Dziecko w szkolnej rzeczywistości. Założony a rzeczywisty obraz edukacji elementarnej, (pp. 99–125). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Pesce, C., Leone, L., Motta, A., Marchetti, R., & Tomporowski, P.D. (2016) From efficacy to effectiveness of a “whole child” initiative of physical activity promotion. Translational Journal of the American College of Sports Medicine, 1(3), 18–29. https://doi.org/10.1249/TJX.0000000000000002
Pham, V.H., Rokita, A., Cichy, I., Wawrzyniak, S., & Bronikowski, M. (2023). Effectiveness of brainball program on physical fitness of primary school pupils in Vietnam: A longitudinal study. Frontiers in Public Health, 11, 978479, 1–8. https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.978479
Pham, V.H., Wawrzyniak, S., Cichy, I., Bronikowski, M., & Rokita, A. (2021). BRAINballs program improves the gross motor skills of primary school pupils in Vietnam. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18, 1290.
https://doi.org/10.3390/ijerph18031290
Raczek, J. (2010). Antropomotoryka. Teoria motoryczności człowieka w zarysie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Rokita, A. (2008). Zajęcia ruchowe z piłkami edukacyjnymi „edubal” w kształceniu zintegrowanym a sprawność fizyczna oraz umiejętności czytania i pisania uczniów. Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego.
Rokita, A., & Cichy, I. (2014). „Edubal” jako nowa metoda w pedagogii gier i zabaw z piłką – przegląd badań. Rozprawy Naukowe AWF we Wrocławiu, 45, 70–78.
http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-5154d1f5-7577-4c4a-92f3-b482ee251876
Rokita, A., Cichy, I., Klichowski, M., Rościszewska, A., Przybyła, T., Wawrzyniak, S., & Bronikowski, M. (2024). From Eduball to Mini-Eduball and Brainball: Innovative learning tools integrating cognition with gross and fine motor skills. Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego im. Polskich Olimpijczyków.
Rokita, A., Cichy, I., & Wawrzyniak, S. (2017). Ruch, który rozwija – wykorzystanie piłek edukacyjnych EDUball w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej podsumowanie 15 lat badań. Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna, 5(2), 183–196.
Rokita, A., & Kaczmarczyk, M. (2011). Związki wykorzystania piłek edukacyjnych “edubal” z orientacją w przestrzeni u uczniów klasy I szkoły podstawowej. Rozprawy Naukowe AWF we Wrocławiu, 35, 108–111.
Rokita, A., & Krysmann, A. (2011). Związki wykorzystania piłek edukacyjnych “edubal” z wybranymi zdolnościami motorycznymi uczniów klasy I szkoły podstawowej. Rozprawy Naukowe AWF we Wrocławiu, 35, 112–121.
Rokita, A., & Rzepa, T. (2005). Piłki edukacyjne w kształceniu wczesnoszkolnym. Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu.
Rokita, A., Wawrzyniak, S., & Cichy, I. (2018). Learning by playing! 100 games and exercises of brainballs. University School of Physical Education in Wrocław
Rościszewska, A., & Klichowski, M. (2024). Neuronalne podstawy integracji ruchu i poznania. In M. Kasprzak (Ed.), Innowacje pedagogiczne w edukacji polonijnej (pp. 41–51). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Poznań.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (2009). Dz. U. z 2009 r., nr 4, poz. 17 [Journal of Laws 2009, No. 4, item 17]. (Poland)
Tremblay, M.S., Chaput, J.P., Adamo, K.B., Aubert, S., Barnes, J.D., Choquette, L., Duggan, M., Faulkner, G., Goldfield, G.S., Gray, C.E., Gruber, R., Janson, K., Janssen, I., Janssen, X., Jaramillo Garcia, A., Kuzik, N., LeBlanc, C., MacLean, J., Okely, A.D., …, Carson, V. (2017). Canadian 24-hour movement guidelines for the early years (0-4 years): An integration of physical activity, sedentary behaviour, and sleep. BMC Public Health, 17(874), 1–32. https://doi.org/10.1186/s12889-017-4859-6
Ulrich, D.A. Test of gross motor development (2nd ed.). PRO-ED.
Wawrzyniak, S., Cichy, I., Kaczmarczyk, M., & Rokita, A. (2019a). Learning maths by moving! Effects of interdisciplinary teaching approach to PE on children’s numeracy skills. In 29th EECERA Annual Conference: Early years. Making it count, Thessaloniki, Greece, 20th-23rd August 2019. Abstract book (p. 135). EECERA.
Wawrzyniak, S., Cichy, I., Krysmann, A., & Rokita A. (2019b). Innovative therapeutic teaching aid for dyslexic children: PE with EDUballs integrated with language exercises. In 29th EECERA Annual Conference: Early years. Making it count, Thessaloniki, Greece, 20th-23rd August 2019. Abstract book (p. 225). EECERA.
Wawrzyniak, S., Cichy, I., Matias, A.R., Pawlik, D., Kruszwicka, A., Klichowski, M., & Rokita, A. (2021). Physical activity with Eduball stimulates graphomotor skills in primary school students. Frontiers in Psychology, 12, 606.
https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.614138
Wawrzyniak, S., Korbecki, M., Cichy, I., Kruszwicka, A., Przybyla, T., Klichowski, M., & Rokita, A. (2022). Everyone can implement Eduball in physical education to develop cognitive and motor skills in primary school students. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(3), 1275.
https://doi.org/10.3390/ijerph19031275
Wawrzyniak, S., Rokita, A., & Pawlik, D. (2015). Temporal-spatial orientation in firstgrade pupils from elementary school participating in physical education classes using Edubal educational balls. Baltic Journal of Health and Physical Activity, 7(2), 33–43.
https://www.balticsportscience.com/cgi/viewcontent.cgi?article=1503&context=journal
Wawrzyniak, S., Teulings, H.-L., Korbecki, M., Cichy, I., & Rokita A. (2017). Effects of physical education with EDUballs on first-grade school children’s writing skills and handwriting kinematics. In 18th Conference of the International Graphonomics Society (IGS 2017) “Graphonomics for e-citizens: e-health, e-society, e-education”, June 18–21.2017, Gaeta, Italy. Proceedings.
Webster, C.A., Russ, L., Vazou, S., Goh, T.L., & Erwin, H. (2015) Integrating movement in academic classrooms: understanding, applying and advancing the knowledge base. Obesity Reviews, 16(9), 691–701. https://doi.org/10.1111/obr.12285
Copyright (c) 2025 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
