Wolność oczami dziecka – poznawcza reprezentacja wolności w średnim i późnym dzieciństwie

  • Anna Chałupczak Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydział Filozoficzny, Instytut Psychologii
  • Anita Duplaga Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydział Filozoficzny, Instytut Psychologii
  • Ewelina Dziechciowska Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydział Filozoficzny, Instytut Psychologii
  • Maciej Grątkowski Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydział Filozoficzny, Instytut Psychologii
  • Justyna Krawiec Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydział Filozoficzny, Instytut Psychologii
Słowa kluczowe: wolność, reprezentacja poznawcza, rozwój reprezentacji, reprezentacja wolności, średnie i późne dzieciństwo

Abstrakt

W artykule zaprezentowano wyniki badań nad poznawczą reprezentacją wolności u dzieci w średnim i późnym dzieciństwie, w oparciu o filozoficzne i psychologiczne rozumienie niniejszej problematyki. Podstawą rozważań były klasyczne: J. Piageta i L. Wygotskiego,i współczesne: A. Karmiloff- Smith, K. Nelson, J. Mandler modele reprezentacji oraz koncepcja budowania doświadczenia M. Tyszkowej. Wymienione koncepcje pozwalają ujmować reprezentację poznawczą w kategoriach specyficznie ludzkiego sposobu zdobywania wiedzy, który polega na ciągłej redeskrypcji posiadanych informacji. Badaniami objęto trzydzieścioro troje dzieci w wieku sześciu lat i trzydzieścioro jeden w wieku dziewięciu lat. Wykorzystana została metoda kliniczna Piageta w oparciu o stworzony kwestionariusz. Dzieci wymieniały skojarzenia ze słowem wolność, przedstawiały ją w sposób graficzny i prezentowały możliwość podejmowania decyzji w relacji z rodzicami. Zebrany materiał werbalny i niewerbalny pokazuje, że dzieci posługują się reprezentacjami wolności na poziomie ukrytym i jawnym.

Bibliografia

Appelt, K., Jabłoński, S, Osiągnięcia i zagrożenia dla rozwoju dziecka w wieku szkolnym, [w:] Dzieci i młodzież wobec agresji i przemocy, red. A. Brzezińska, E. Hornowska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004.

Berlin I., Cztery eseje o wolności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.

Berlin I., Dwie koncepcje wolności i inne eseje, Res Publica, Warszawa 1991.

Białecka-Pikul M., Co dzieci wiedzą o umyśle i myśleniu: badania i opis dziecięcej reprezentacji stanów mentalnych, Wydawnictwo UJ, Kraków 2002.

Brzezińska A., Nowotnik A., Funkcje wykonawcze a funkcjonowanie dziecka w środowisku przedszkolnym i szkolnym, „Edukacja” 2012, nr 1 (117), s. 61-74.

Filipiak E., Z Wygotskim i Brunerem w tle. Słownik pojęć kluczowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2011.

Frankl V.E., Homo Patiens, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1984.

Gizbert-Studnicka K., Doświadczanie wolności przez dzieci ośmio- i dziewięcioletnie, [w:] Dziecko jako obiekt badań pedagogicznych. Konteksty teoretyczne i empiryczne, red. M. Błędowska, J. Michalak, Wydawnictwo DAJAS, Łódź 2000.

Kielar-Turska M., Umysłowa reprezentacja świata dziewięciolatka na przykładzie analizy znaczenia słowa mądrość, [w:] Studia z psychologii rozwojowej i psycholingwistyki, red. M. Smoczyńska, Universitas, Kraków 1998.

Kielar-Turska M., Poznawcza reprezentacja śmierci u dzieci i wiedza ich rodziców w tym zakresie – rola rodzinnego dyskursu, [w]: Zdrowie, stres, choroba w wymiarze psychologicznym, red. H. Wrona-Polańska, Impuls, Kraków 2008.

Kielar-Turska M., Średnie dzieciństwo – wiek przedszkolny, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała, PWN, Warszawa 2011.

Kilanowski M., O granicach wolności i groźbie tyranii. J.J. Rousseau i jego krytycy, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria”, 2012, nr 21, s. 335-347.

Kokoszka A., Psychoanalityczne ABC. Universitas, Kraków 2015.

Liberska H., Teorie rozwoju psychicznego, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała, PWN, Warszawa 2011.

Matejczuk J., Rozwój dziecka – wiek przedszkolny, Instytut Badań Pedagogicznych, Warszawa 2014.

Miodunka W., Teoria pól językowych: społeczne i indywidualne ich uwarunkowania, PWN, Warszawa 1980.

Prusiński T., Psychologiczne rozumienie wolności. Przegląd prób konceptualizacyjnych, „Psychologia Wychowawcza” 2015, nr 7, s. 24-44.

Reber S.A, Reber S.E., Słownik psychologii, Scholar, Warszawa 2011.

Stemplewska-Żakowicz K., Osobiste doświadczenie a przekaz społeczny, Leopoldinum, Wrocław 1996.

św. Augustyn, Wyznania, Znak, Kraków 1995.

Szuman S., Sztuka dziecka: psychologia twórczości rysunkowej dziecka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990.

Tyszkowa M., Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia. Zagadnienia teoretyczne i metodologiczne, PWN, Warszawa 1988.

Opublikowane
2018-06-03
Jak cytować
Chałupczak, A., Duplaga, A., Dziechciowska, E., Grątkowski, M., & Krawiec, J. (2018). Wolność oczami dziecka – poznawcza reprezentacja wolności w średnim i późnym dzieciństwie. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 13(1(47), 183-207. https://doi.org/10.35765/eetp.2016.1347.09