Otyłość dziecięca w perspektywie psychospołecznej. Rola edukacji żywieniowej.
Abstrakt
Celem niniejszego opracowania jest zwrócenie uwagi na psychospołeczne aspekty nieprawidłowej wagi u dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia edukacji żywieniowej. Wskazano na zasadność poszerzania programów edukacyjnych o rozpoznawanie mechanizmów psychospołecznych oddziałujących na dziecko otyłe oraz projektowania interwencji pod tym kątem. Artykuł pełni funkcję informacyjną oraz edukacyjną, stanowiąc wprowadzenie i zaproszenie do szerszych rozważań w podjętym obszarze tematycznym. W pierwszej części przytoczono bieżące dane dotyczące występowania otyłości u dzieci oraz dokonano objaśnień terminologicznych wraz z przybliżeniem klasyfikacji otyłości stosowanej w praktyce klinicznej. Następnie scharakteryzowano zjawisko odżywiania emocjonalnego wraz z objaśnieniem głównych teorii powstawania tego mechanizmu i omówieniem uwarunkowań emocjonalnych mających wpływ na rozwój otyłości dziecięcej. W dalszej części opracowania zaprezentowano psychospołeczne następstwa otyłości w formie negatywnych postaw w stosunku do dzieci otyłych w środowisku szkolnym. Objaśniono znaczenie edukacji żywieniowej w profilaktyce otyłości dziecięcej oraz zwrócono uwagę na zasadność rozszerzania jej o interwencje psychospołeczne. W zakończeniu odniesiono się do korzyści, jakie dla zdrowia fizycznego i psychicznego dzieci niosą programy edukacyjne zaprojektowane przez zespoły interdyscyplinarne, uwzględniające rolę m.in. psychologów i nauczycieli.
Bibliografia
Brezinka V. (1992). Conservative Treatment of Childhood and Adolescents Obesity, „International Review of Health Psychology”, nr 22(1).
Chalcarz W., Hodyr Z., Śrama A. i in. (1997). Wybrane aspekty odżywiania i stylu życia otyłych kobiet, „Nowa Medycyna”, nr 4(15) s. 24-32.
Cogan J.C., Ernsbereger P. (1999). Dieting, Weight and Health: Reconceptualizing Research and Policy, „Journal of Social Issues”, nr 55(2), s. 187-205, DOI:10.1111/0022-4537.00112.
Contento I. (2018). Edukacja żywieniowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Eisenberg M., Neumark-Sztainer D., Story M. (2003). Associations of Weight-based Teasing and Emotional Well-being Among Adolescents, „Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine”, nr 157(8), s. 733-738, DOI:10.1001/archpedi.157.8.733.
Fijałkowska A., Oblacińska A., Stalmach M. (red.). (2017). Nadwaga i otyłość u polskich 8-latków w świetle uwarunkowań biologicznych, behawioralnych i społecznych. Raport z międzynarodowych badań WHO Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI). Warszawa: Instytut Matki i Dziecka, s. 9-25.
Geier A., Foster G., Womble L., McLaughlin J., Borradaile K. i in. (2007). The Relationship Between Relative Weight and School Attendance Among Elementary Schoolchildren, „Obesity”, nr 15(8) s. 2157-2161, DOI: 10.1038/oby.2007.256.
Greeno C.G., Wing RR. (1994). Stress-induced Eating, „Psychological Bulletin”, nr 115(3), s. 444-464, DOI: 10.1037/0033-2909.115.3.444.
Grzywacz R. (2014). Wybrane aspekty występowania nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży szkolnej, „Medycyna Rodzinna”, nr 2, s. 64-69.
International Obesity Task Force (2004). Childhood report. IASO Newsletter, nr 6, s. 10-11.
Izdebski P., Rucińska-Niesyn A. (2009). Psychologiczne uwarunkowania otyłości u dzieci – rola rodziny, „Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji”, nr 4, s. 149-159.
Jablow M. (1993). Na bakier z jedzeniem. Anoreksja, bulimia, otyłość. Przewodnik dla rodziców, tłum. M. Przylipiak, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 86-105.
Jarosz M. (2010). Praktyczny podręcznik dietetyki. Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia, s. 143-150.
Juruć A., Bogdański P. (2010). Otyłość i co dalej? O psychologicznych konsekwencjach nadmiernej masy ciała, „Forum Zaburzeń Metabolicznych”, nr 4(1), s. 210-219.
Killgore W.S.D., Yurgelun-Todd D.A. (2006). Affect Modulates Appetite-related Brain Activity to Images of Food, „International Journal of Eating Disorders”, nr 39, s. 357-363, DOI: 10.1002/eat.20240.
Kozłowska K., Śnieżek A., Winiarska-Mieczan A., Rusinek-Prystupa E., Kwiecień M. (2017). Wpływ czynników stresogennych na odżywianie, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, nr 98(1), s. 57-62.
Kupczak-Wiśniowska B., Borgosz J., Podsiadło B., Serzysko B., Jędrkiewicz E. (2017). Otyłość u dzieci – problem współczesnego społeczeństwa, „Pielęgniarstwo XXI wieku”, nr 1, s. 44-50, DOI: 10.1515/pielxxiw-2017-0007.
Leksy K. (2013). Otyłość jako wyznacznik psychospołecznego funkcjonowania dzieci i młodzieży w środowisku szkolnym, [w:] K. Borzucka-Sitkiewicz, K. Kowalczewska-Grabowska (red.), Profilaktyka wybranych problemów zdrowotnych, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 79-109.
Liberska H., Boniecka K. (2013). Postawy rodzicielskie rodziców dzieci otyłych i z nadwagą, „Journal of Health Sciences”, nr 3(13), s. 419-432.
Makara-Studzińska M., Buczyjan A., Morylowska J. (2007). Jedzenie – przyjaciel i wróg. Korelaty psychologiczne otyłości. Przegląd piśmiennictwa, „Zdrowie Publiczne”, nr 117(3), s. 392-396.
Małecka-Tendera E., Koehler B., Ramos A. i wsp. (1989). Wpływ otyłości znacznego stopnia na stan emocjonalny dziecka, „Wiadomości Lekarskie”, nr 42, s. 234-237.
Oblacińska A. (2013). Podstawy teoretyczne nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży, [w:] A. Oblacińska (red.), Wspieranie dziecka z nadwagą i otyłością w społeczności szkolnej, Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji, s. 7-12.
O‘Brien K., Hunter J., Banks M. (2007). Implicit Anti-fat Bias in Physical Educators: Physical Attributes, Ideology and Socialization, „International Journal of Obesity”, no. 31(2), s. 308-314, DOI: 10.1038/sj.ijo.0803398.
Pietrzykowska E., Wierusz-Wysocka B. (2008). Psychologiczne aspekty nadwagi, otyłości i odchudzania się, „Polski Merkuriusz Lekarski”, nr 24(143), s. 472-476.
Puhl R. M., Latner J.D. (2007). Stigma, Obesity, and the Health of the Nation’s Children, „Psychological Bulletin”, no. 133(4), s. 557-580, DOI: 10.1037/0033-2909.133.4.557.
Pyrżak B., Fajęcka-Dembińska E. (1995). Klasyfikacja otyłości, [w:] A. Oblacińska, B. Woynarowska (red.), Otyłość. Jak leczyć i wspierać dzieci i młodzież, Warszawa: Instytut Matki i Dziecka, s. 39-40.
Radoszewska J. (1994). Z badań nad tożsamością osób otyłych, „Nowiny Psychologiczne”, nr 4, s. 87-91.
Radoszewska J. (2000). Jestem gruby, więc jestem, „Nowiny Psychologiczne”, nr 1, s. 65-73.
Sikorska – Wiśniewska G. (2007). Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży, „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość”, nr 6(55), s. 71-80.
Silveira J., Taddei J., Guerra P., Nobre M. (2013). The Effect of Participation in School-based Nutrition Education Interventions on Body Mass Index: A Meta-analysis of Randomized Controlled Community Trials, „Preventive Medicine”, nr 56(3-4), s. 237-243, DOI:10.1016/j.ypmed.2013.01.011.
Szanecka E., Małecka-Tendera E. (2006). Zmiana nawyków żywieniowych a problem otyłości u dzieci, „Endokrynologia, Otyłość, Zaburzenia Przemiany Materii”, nr 2(3), s. 102-107.
Tabak I. (2006). Psychospołeczne skutki otyłości, [w:] A. Oblacińska, I. Tabak (red.), Jak pomóc otyłemu nastolatkowi? Rola pielęgniarki szkolnej i nauczyciela wychowania fizycznego we wspieraniu młodzieży z nadwagą i otyłością, Warszawa: Instytut Matki i Dziecka, s. 31-35.
Wnuk B., Gomuła A., Szwarc-Woźniak J. (2013). Otyłość – problem społeczny, [w:] A. Borusiewicz, J. Łodzińska, M. Pawłowski (red.), Otyłość jako rosnący problem społeczeństwa. Zeszyty Naukowe nr 50, Łomża: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Agrobiznesu w Łomży, s. 103-111.
World Health Organization (2006), Obesity and overweight, http://www.who.int/media-centre/factsheets/fs311/en/ [dostęp: 11.07.2020].
Woynarowska B. (2010). Otyłość, [w:] B. Woynarowska (red.), Uczniowie z chorobami przewlekłymi. Jak wspierać ich rozwój, zdrowie i edukację, Warszawa: PWN, s. 179-192.
Woynarowska B. (2017). Edukacja żywieniowa, [w:] B. Woynarowska (red.), Edukacja zdrowotna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 365-378.
Copyright (c) 2020 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
