Praktykowanie mindfulness jako przestrzeń dla kształtowania wartości witalnych i hedonistycznych u dzieci w młodszym wieku szkolnym

DOI: https://doi.org/10.35765/eetp.2022.1767.08
Słowa kluczowe: mindfulness w edukacji, wartości hedonistyczne, wartości witalne, dobrostan, emocje, zdrowie psychiczne, edukacja wczesnoszkolna

Abstrakt

Treści ujęte w niniejszym artykule koncentrują się wokół wartości hedonistycznych i witalnych oraz technik rozwijania uważności (mindfulness) jako narzędzi mogących znaleźć zastosowanie w ich kształtowaniu wśród dzieci w młodszym wieku szkolnym. W pierwszej części opracowania zaprezentowano przyjętą teoretyczną perspektywę rozważań, sytuując wartości witalne i hedonistyczne w koncepcji integralnego rozwoju człowieka oraz ukazując powiązanie praktykowania uważności z kształtowaniem tychże wartości. Druga część artykułu stanowi zarys problematyki badawczej. Przyjmując cel teoretyczno-poznawczy i praktyczno-wdrożeniowy oraz stawiając pytania badawcze, wyłonione na podstawie wcześniejszej diagnozy (analiza SWOT), pozwalającej na zidentyfikowanie problemu uczniów biorących udział w badaniu, wdrożono oraz zrealizowano w latach 2019-2022 projekt, którym objęto uczniów klas 1-3 bydgoskiej szkoły podstawowej, stosując celowy dobór próby. Zastosowanie metody dialogowej oraz obserwacji pozwoliło na zebranie materiału empirycznego, którego analiza wskazuje, że wprowadzenie do systemu kształcenia i wychowania uczniów w młodszym wieku szkolnym, treningu rozwijania uważności może stanowić aspekt terapeutyczny i/lub profilaktyczny w aspekcie zdrowia psychicznego. W konkluzji autorka wysuwa wnioski oraz rekomendacje dla praktyki edukacyjnej, wskazujące na pozytywny związek praktykowania mindfulness z kształtowaniem umiejętności uczniów w obszarze radzenia sobie ze stresem, negatywnymi emocjami i kierowaniem życiem w sposób prozdrowotny oraz zorientowany na przyszłość.

Biogram autora

Justyna Kosz-Szumska, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

dr Justyna Kosz-Szumska - doktor w dziedzinie nauk społecznych, w dyscyplinie pedagogika. Adiunkt badawczo-dydaktyczny w Katedrze Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej na Wydziale Pedagogiki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej. Naukowe zainteresowania oscylują wokół społecznych kontekstów nauczania - uczenia się podejmowanego we współpracy, osadzenia procesu kształcenia w nurcie konstruktywistycznym, zwłaszcza w odniesieniu do wczesnej edukacji.

Bibliografia

Afzal U. (2020). Mindfulness dla dzieci, tłum. M. Ryżewska, Łódź: Studio Koloru.

Babbie E. (2009). Podstawy badań społecznych, tłum. W. Betkiewicz, M. Bucholc, P. Gadomski i in., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bryzgalski P. (1999). Kształt naszemu życiu nadają wartości, „Edukacja i Dialog”, nr 5, s. 3–6.

Buk-Cegiełka M. (2018). Szanse wychowania ku wartościom w aktualnej podstawie programowej w świetle integralnego rozwoju dziecka w młodszym wieku szkolnym, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, t. 37, z. 1, s. 129–141. DOI: 10.17951/lrp.2018.37.1.129-141

Chałas K. (2003). Wychowanie ku wartościom. Elementy teorii i praktyki. T. 1: Godność, wolność, odpowiedzialność, tolerancja, Kielce: „Jedność”.

Chałas K. (2007). Wychowanie ku wartościom wiejskim jako szansa integralnego rozwoju wychowanka, Lublin: Wydawnictwo KUL.

Cichoń W. (1996). Wartości, człowiek, wychowanie. Zarys problematyki aksjologiczno-wychowawczej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Davis T.S. (2012). Mindfulness-Based Approaches and Their Potential for Educational

Psychology Practice, „Educational Psychology in Practice”, t. 28, nr 1, s. 31-46. DOI: 10.1080/02667363.2011.639348

Dębska A., Jacennik B. (2016). Programy nauczania uważności dla dzieci i młodzieży – z perspektywy szkolnictwa polskiego, „Przegląd Badań Edukacyjnych”, nr 23 (2), s. 195–210. DOI: 10.12775/PBE.2016.079

Germer Ch.K. (2015). Czym jest uważność? Dlaczego ma znaczenie?, [w:] Ch.K. Germer, R.D. Siegel, P.R. Fulton (red.), Uważność i psychoterapia, tłum. M. Cierpisz, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 29–63.

Góralska R. (2019). Uważność: technika uczenia się czy droga wspierania (samo)rozwoju?, „Rocznik Andragogiczny”, t. 26, s. 109–124. DOI: 10.12775/RA.2019.006

Greenland S.K. (2017). Zabawa w uważność. Mindfulness i medytacja dla dzieci, młodzieży

i rodzin, tłum. J. Bokłażec, Łódź: Galaktyka sp. z o.o.

Gut R., Piegowska M., Wójcik B. (2008). Zarządzanie sobą. Książka o działaniu, myśleniu i odczuwaniu, Warszawa: Centrum Doradztwa i Informacji Difin sp. z o.o.

Hawn G., Holden W. (2013). 10 minut uważności. Jak pomóc dzieciom radzić sobie ze stresem i strachem, tłum. M. Lipa, Warszawa: Wydawnictwo Laurum.

Kosz-Szumska J. (2020). Budowanie dobrostanu dziecka poprzez rozwijanie uważności: mindful eating – doświadczanie uważnego jedzenia, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, t. 15, nr 4 (58), s. 65–84. DOI: 10.35765/eetp.2020.1558

Kunowski S. (2000). Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie.

Kupisiewicz Cz., Kupisiewicz M. (2009). Słownik pedagogiczny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Łobocki M. (2002). Wychowanie moralne w zarysie, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Łobocki M. (2005). Metody i techniki badań pedagogicznych, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Łobocki M. (2007). W trosce o wychowanie w szkole, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Niśkiewicz Z. (2016). Dobrostan psychiczny i jego rola w życiu człowieka, „Studia Krytyczne”, nr 3, s. 139–151. https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/12867/Dobrostan_psychiczny_i_jego_rola_w_zyciu.pdf?sequence=1

Ostrowska B. (1998). Wokół rozwoju osobowości i systemu wartości, Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej.

Pilch T., Bauman T. (2001). Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.

Radoń S. (2014). Pięciowymiarowy kwestionariusz uważności: polska adaptacja, „Roczniki Psychologiczne”, nr 17 (4), s. 711–735. https://ojs.tnkul.pl/index.php/rpsych/article/view/543

Snel E. (2015). Uważność i spokój żabki, tłum. M. Falkiewicz, Warszawa: CoJaNaTo Blanka Łyszkowska.

Śliwerski B. (2010). Myśleć jak pedagog, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Świtała I.M. (2019). Wychowanie do wartości w zmieniającym się świecie, „Studia Edukacyjne”, nr 52, s. 159–172. DOI: 10.14746/se.2019.52.11

Talarczyk M. (2004). Znaczenie wartości, „Wychowawca”, nr 6 (138), s. 8–10.

Wegner E., Wojciechowska L. (2016). Uważność rodzicielska oraz jej aspekty teoretyczne

i aplikacyjne, „Polskie Forum Psychologiczne”, nr 1 (21), s. 23–33. DOI: 10.14656/PFP20160102

Wojciechowska K. (2017). Zdrowie jako wartość w opinii studentów studiów pedagogicznych, [w:] J. Grzesiak (red.), Wartości i wartościowanie w procesach edukacyjnych, Kalisz–Konin: WPA UAM, PWSZ, s. 185–194.

Młodzi potrzebują pilnej pomocy psychologicznej – alarmujące wyniki badania Rzecznika Praw Dziecka. (2021). https://brpd.gov.pl/2021/11/05/mlodzi-potrzebuja-pilnej-pomocy-psychologicznej-alarmujace-wyniki-badania-rzecznika-praw-dziecka/>

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14.02.2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej. Dz.U. 2017, poz. 356. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20170000356

Opublikowane
2022-12-15
Jak cytować
Kosz-Szumska, J. (2022). Praktykowanie mindfulness jako przestrzeń dla kształtowania wartości witalnych i hedonistycznych u dzieci w młodszym wieku szkolnym . Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 17(4(67), 109-126. https://doi.org/10.35765/eetp.2022.1767.08
Numer
Tom 17 Nr 4(67) (2022): Wychowanie do wartości
Dział
Thematic Articles

Copyright (c) 2022 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.

2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji: 
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.

Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych: