Wychowanie do wartości ekologicznych. Którędy do budowania więzi dzieci z przyrodą?
Abstrakt
Celem artykułu jest prezentacja zbioru wartości i sytemu aksjologicznego etyki środowiskowej oraz krytyczny namysł nad możliwościami urzeczywistniania wartości ekologicznych w edukacji przedszkolnej i edukacji elementarnej. Warunkiem realizowania wartości przez człowieka jest znajomość wartości, możliwość praktycznie poznawczego z nimi kontaktu, wolny wybór czy twórcza aktywność. Poznanie wartości ekologicznych przez nauczycieli jest kluczowe dla procesu wychowywania do wartości dzieci przedszkolnych i wczesnoszkolnych. Wartości ekologiczne mogą być ważnym źródłem określanych celów wychowania ekologicznego i kształcenia postaw prośrodowiskowych dzieci i młodzieży. Jednak powierzchowna edukacja ekologiczna i stosowanie metod, które nie służą budowaniu więzi dzieci z przyrodą mogą przyczynić się do występowania przeciwko: życiu i dobru własnemu roślin i zwierząt czy wartości współodczuwania, solidarności, szacunku dla natury. Aby podejmować ogólnoświatowe problemy w dobie zmian klimatycznych należy skupić się wspólnych wartościach ekologicznych dla wszystkich orientacji ekoetycznych.
Bibliografia
Bińczyk E. (2018). Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Budziszewska M., Kardaś A., Bohdanowicz Z. (red.). (2021). Klimatyczne ABC. Interdyscyplinarne podstawy współczesnej wiedzy o zmianie klimatu. https://www.wuw.pl/product-pol--13475-Klimatyczne-ABC-Interdyscyplinarne-podstawy-wspolczesnej-wiedzy-o-zmianie-kli-matu-PDF.html
Callicott B.J. (1989). In Defense of the Land Ethic, Albany: State University of New York Press.
Cichoń W. (1996). Wartości, człowiek, wychowanie, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change, Working Group III contribution to the
Sixth Assessment Report of the
Intergovernmental Panel on Climate Change (AR6). https://report.ipcc.ch/ar6wg3/pdf/IPCC_AR6_WGIII_FinalDraft_FullReport.pdf
Dołęga J.M. (2002). Podstawowe pojęcia w edukacji środowiskowej, [w:] D. Cichy (red.), Edukacja środowiskowa. Założenia i rzeczywistość po reformie szkolnej („Zeszyty Naukowe Komitetu «Człowiek i Środowisko» przy Prezydium PAN”, nr 31), Warszawa, s. 49–57.
Gałkowski S. (2006). Człowiek w przyrodzie. Wartości ekologiczne i przedsiębiorczość, [w:] K. Jaremczuk (red.), Uwarunkowania przedsiębiorczości: aspekty ekonomiczne i antropologiczno-społeczne, Tarnobrzeg: PWSZ, s. 801–810.
Ganowicz-Bączyk A. (2015). Narodziny i rozwój etyki środowiskowej, „Studia Ecologiae et Bioethicae”, nr 13 (4), s. 39–63. DOI: 10.21697/seb.2015.13.4.02
Gola B. (2018). Etyka środowiskowa w edukacji ekologicznej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Guzy A., Ochwat M. (2021). Poloniści wobec zmian klimatu. https://us.edu.pl/wp-content/uploads/pliki/Raport_polonisc_dla_klimat_2021.pdf
Hull Z. (1996). Człowiek i biosfera – wymiar aksjologiczny, [w:] Z. Hull, W. Tulibacki (red.), Człowiek wobec świata, Olsztyn: Polskie Towarzystwo Filozoficzne. Oddział w Olsztynie, Studium Nauk Społecznych. Wydział Zarządzania AR-T w Olsztynie, s. 81–90.
Hull Z. (1999). Problemy filozofii ekologii, [w:] A. Papuziński (red.), Wprowadzenie do filozoficznych problemów ekologii, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP, s. 55–95.
Katz E. (1999). A Pragmatic Reconsideration of Antropocentrism, „Environmental Ethics”, 21(4), s. 377–390. https://doi.org/10.5840/enviroethics19992144
Kaźmierczak P., Gałkowski S. (2021). Teologia stworzenia i etyka ekologiczna. Wprowadzanie wątków ekologicznych do programu w kształceniu katechetów, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, t. 16, nr 5(63), s. 25–35. DOI: 10.35765/eetp.2021.1663.02
Kowalik-Olubińska M. (2021). „Nie jesteś za młody, żeby zmieniać świat” – studium przypadku zjawiska dziecięcego aktywizmu klimatycznego, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 2(53), s. 165–177. https://doi.org/10.26881/pwe.2021.53.12
Kozłowska A. (2020). Esej o edukacji ekologicznej, „Inspiracje Daltońskie. Teoria i praktyka”, nr 10–11, s. 4–21. https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/26476/1/Koz%C5%82owska_Esej%20o%20edukacji%20ekologicznej_2020_edukacja%20ekologiczna.pdf
Kozłowska A. (2021). Edukacja ekologiczna w polskiej podstawie programowej, „Rocznik Pedagogiczny”, nr 44, s. 123–150. https://doi.org/10.2478/rp-2021-0009
Leopold A. (2004). Zapiski z piaszczystej krainy. A Sand County Almanac (1949), tłum. R. Kotlicki, J.P. Listwan, Bystra: Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot.
Łukaszewicz R.M. (2021). Opowieści drogi. Wrocławska Szkoła Przyszłości i Fundacja Wolne Inicjatywy Edukacyjne czyli Każdy więcej może, mniej musi: dobre nie wystarcza, gdy lepsze jest możliwe, Wrocław: Fundacja Wolne Inicjatywy Edukacyjne.
Michalak R., Parczewska T. (2022). Kształcenie w plenerze: perspektywa polskich nauczycieli edukacji elementarnej, „Studia z Teorii Wychowania”, t. 13, nr 2(39), s. 83-101. DOI: 10.5604/01.3001.0015.9261
Piątek Z. (1998). Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce człowieka w przyrodzie, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Popkiewicz M., Kardaś A., Malinowski S. (2019). Nauka o klimacie. Warszawa: Wydawnictwo Nieoczywiste.
Surma B. (2021). Edukacja naukowa oparta na dociekaniu (IBSE – Inquiry Based Science Education) oraz STEAM w przedszkolu a zrównoważony rozwój. „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, t. 16, nr 5(63), s. 11–24. DOI: 10.35765/eetp.2021.1663.01
Taylor P.W. (1989). Respect for Nature. A Theory of Environmental Ethics, Princeton: Princeton University Press.
Tyburski W. (2013). Dyscypliny humanistyczne i ekologia, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Copyright (c) 2022 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
