Wartość literatury w procesie przygotowywania dziecka na odejście bliskiej osoby w kontekście koncepcji odporności psychicznej Edith Grotberg
Abstrakt
Celem badania zaprezentowanego w artykule było poznanie sposobów przedstawienia śmierci w literaturze dziecięcej. Przeprowadzono analizę treści dwudziestu dostępnych na polskim rynku wydawniczym książek o problematyce śmierci bliskiej osoby w życiu dziecka. Wyniki badań wskazują na zjawisko „detabuizacji” śmierci w literaturze dziecięcej. Cechą charakterystyczną przeanalizowanych książek jest przedstawianie odchodzenia jako naturalnego etapu życia oraz eksponowanie relacji z osobą umierającą i ze znaczącymi dla dziecka dorosłymi jako wartości. Wyniki badania zostały zinterpretowane w świetle koncepcji odporności psychicznej Edith Grotberg. Pozwalają wnioskować, że analizowane książki mogą być wykorzystywane jako środki kształtujące odporność psychiczną dzieci doświadczających żałoby we wszystkich trzech wymiarach: „Ja mam”, „Ja jestem”, „Ja potrafię”. Śmierć w książkach jest w analizowanej literaturze wpisana w kontekst choroby, a miejsca, do których udają się zmarli, przybierają różne formy, np. niebo, tajemnicza wyspa, serca bliskich. Lektura książek może przyczynić się przede wszystkim do rozwijania kompetencji rozpoznawania i komunikowania przez dzieci własnych stanów emocjonalnych. Czynnikiem wpływającym na odporność psychiczną, obecnym niemal we wszystkich przeanalizowanych książkach, jest relacja z dorosłym opiekunem.
Bibliografia
Bednarek, J. i Pawlak, P. (2019). Pan Stanisław odlatuje. Wydawnictwo Nasza Księgarnia.
Chapman, J. (2022). Żegnaj, niedźwiadku (M. Rusinek, tłum.). Wilga.
Cohen, J.A., Mannarino, A.P. i Knudsen, K. (2004). Treating childhood traumatic grief: A pilot study. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 43(10), 1225–1233.
Davies, B. (2018). Cudowna wyspa dziadka (M. Pietrzyk, tłum.). Znak Emotikon.
Dmitruk-Sierocińska, K.I. (2017). Mądrze i taktownie, przystępnie i zrozumiale – czyli o śmierci w literaturze dziecięcej. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 12(3), 36–67.
Gibbs, G. (2015). Analizowanie danych jakościowych (M. Brzozowska-Brywczyńska, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grotberg, E.H. (2000). Zwiększanie odporności psychicznej – wzmacnianie sił duchowych (M. Karwowska-Struczyk, tłum.). Żak.
Gwadera, M. (2008). Z mroku ku jasności. Cierpienie i śmierć we współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży. W: K. Heska-Kwaśniewicz (red.), Literatura dla dzieci i młodzieży (po roku 1980. T. 1 (s. 113–135). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Herbert, M. (2005). Żałoba w rodzinie. Jak pomóc cierpiącym dzieciom i ich rodzinom (M. Gajdzińska, tłum.). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Hest, P. van i De Bruyn, S. (2019). Wszędzie i we wszystkim (M. Stonawska, tłum.). CoJaNaTo Blanka Łyszkowska.
Jackowska-Enemuo, K. (2021). Tkaczka chmur. Wydawnictwo Albus.
Kielar-Turska, M. (2008). Poznawcza reprezentacja śmierci u dzieci i wiedza ich rodziców w tym zakresie. Rola rodzinnego dyskursu. W: H. Wrona-Polańska (red.), Zdrowie – stres – choroba. W wymiarze psychologicznym (s. 323–337). Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kosmowska, B. (2021). Dziewczynka z parku. Grupa Wydawnicza Foksal.
Kübler-Ross, E. (1979). Życiodajna śmierć. O życiu, śmierci i życiu po życiu (M. Stahre-Godycka, tłum.). Księgarnia Św. Wojciecha.
Leist, M. (2009). Dzieci poznają tajemnicę śmierci (A. Kucharska, tłum.). Wydawnictwo Święty Wojciech.
Makselon, J. (1985). Z psychologicznej problematyki żałoby. W: A. Biela i T. Witkowski (red.), Wykłady z psychologii KUL w roku akademickim 1985/86 (s. 487–505). Redakcja Wydawnictw KUL.
Małkowska, M. (2017). Za siódmą górą. Fundacja Hospicyjna.
Nieroba, E., Zawłocki, I. i Niewiadomski, K. (2010). Tanatopedagogika w procesie kształcenia nauczycieli. Edukacja – Technika – Informatyka, 1(1), 250–256.
Ryś, M. i Trzęsowska-Greszta, E. (2018). Kształtowanie się i rozwój odporności psychicznej. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 34(2), 164–196.
Saldaña, J. (2009). The coding manual for qualitative researchers. Sage Publications.
Sikorska, I. (2016). Odporność psychiczna w okresie dzieciństwa. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Sikorska, I., Adamczyk-Banach, M. i Polak, M. (2019). Zasoby odporności psychicznej dziecka – co wiedzą o nich rodzice i nauczyciele. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 14(2), 23–39.
Sochańska, B. i Czechowska, J. (2012). Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci. Media Rodzina i Duński Instytut Kultury.
Stachnik, K. i Kotlińska-Lemieszek, A. (2018). A child after the death of a parent or another important person. Medycyna Paliatywna, 10(4), 184–190.
Stalfelt, P. (2020). Mała książka o śmierci (I. Jędrzejewska, tłum.). Wydawnictwo Czarna Owca.
Sztobryn-Bochomulska, J. (2020). Tanatos w literaturze dzieciecej i jego pedagogiczny wymiar. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Szulyovszky, S. (2011). Wdzięczny kwiat (S. Stachowski, tłum.). Wydawnictwo Namas.
Szwinta-Dyrda, A. (2021). Ostatni dżem babci. Natuli dzieci są ważne.
Widmark, M. i Dziubak, E. (2018). Długa wędrówka (M. Dybula, tłum.). Mamania.
Zaremba, M. (2019). 45 naprawdę niezwykłych słoni. Fundacja Hospicyjna.
Żłobicki, W. (2018). Parentyfikacja jako proces odwrócenia ról w rodzinie. Wychowanie w Rodzinie, 19(3), 341–353.
Copyright (c) 2023 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
