Umiejętności społeczne dziecka obiektem diagnozy przedszkolnej

  • Jolanta Sajdera Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Słowa kluczowe: diagnoza przedszkola, umiejętności społeczne, wspólnota intencji

Abstrakt

Sfera wychowania społecznego w przedszkolu może być ujmowana z różnych perspektyw badawczych, ukazując pogłębiony obraz doświadczeń dziecięcych. Nabywanie umiejętności społecznych jest procesem trwającym całe życie, zależnym od aktywności społecznej podczas uczestniczenia w kontaktach z innymi ludźmi. Diagnozowanie tych umiejętności wymaga rzetelnej wiedzy o rozwoju, a także otwartości badacza na interpretowanie zachowań dzieci w sytuacjach społecznych, a nie wyłącznie ich pomiaru ilościowego. W artykule przedstawiono refleksje dotyczące możliwości prowadzenia przez nauczycieli wychowania przedszkolnego diagnozy umiejętności społecznych wychowanków, zalecanej przez MEN w Podstawie Programowej Wychowania Przedszkolnego w ramach tak zwanej „diagnozy przedszkolnej”. Zwrócono uwagę na niejasności dokumentu w zakresie sposobu konstruowania celów wychowania społecznego. Wskazano na przesłanki teoretyczne wyznaczające, szerzej niż w Podstawie, kryteria dotyczące przedszkolnej diagnozy umiejętności społecznych. Zaproponowano koncepcje, które pozwalają zrozumieć sposób powstawania „społeczności dziecięcej” poprzez naukę współdziałania i potrzebę wspólnoty intencji w kontakcie z drugim człowiekiem (Bruner, Schaffer, Tomasello). Gromadzenie wiedzy o umiejętnościach społecznych wychowanków wymaga od nauczyciela doboru takich dróg diagnozy, które rzeczywiście pozwolą poznać miejsce dziecka w „społeczności dziecięcej”, różniącej się od społeczeństwa dorosłych oraz kierującej się własnymi regułami. W artykule zaproponowano formy pracy, dzięki którym nauczyciel może obserwować i interpretować relacje dzieci z rówieśnikami w sytuacjach naturalnych, takich jak zabawy spontaniczne, tutoring rówieśniczy, współpraca rówieśnicza, a także w aranżowanych sytuacjach edukacyjnych jak grupowe uczenie się poprzez współpracę.

Bibliografia

Bruner J., Kultura edukacji, Universitas, Kraków 2010.

Dahlberg G., Moss P., Pence A., Poza dyskursem jakości w instytucjach wczesnej edukacji i opieki. Języki oceny. Wrocław 2013.

Diagnoza przedszkolna, Wydawnictwo Tekst, Bydgoszcz 2011.

Gawlicz K., Wrastanie w nierówność. Edukacja przedszkolna a odtwarzanie struktur dominacji i podporządkowania, [w:] Idee – Diagnozy – Nadzieje. Szkoła polska a idee równości, red. A. Męczkowska-Christiansen i P. Mikiewicz, Wydawnictwo DSW, Wrocław, 2009, s. 83–102.

Gopnik A., Naukowiec w kołysce, Media Rodzina, Poznań 2004.

Gruszczyk-Kolczyńska E., Dobosz K., Zielińska E., Jak nauczyć dzieci sztuki konstruowania gier? WSiP, Warszawa 1996.

Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Nauczycielska diagnoza gotowości do podjęcia nauki szkolnej. Jak prowadzić obserwację dzieci, interpretować wyniki i formułować wnioski. Centrum Edukacyjne Bliżej Przedszkola, Kraków 2011.

Karwowska-Struczyk M., Dziecko i rówieśnicy w społecznym świecie wczesnej edukacji, [w:] Pedagogika wczesnoszkolna – dyskursy, problemy, rozwiązania, red. D. Klus-Stańska i M. Szczepska-Pustkowska, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.

Klus-Stańska D., Nowicka M., Nowa podstawa programowa do edukacji elementarnej – fundament nowej jakości czy bylejakości? „Problemy Wczesnej Edukacji”, Numer specjalny, 2009, s. 119–122.

Kwiatkowski M., Nieprzejrzystość. Bariery merytokracji kadrowej w sektorze publicznym. Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 2011.

Łaciak B., Świat społeczny dziecka, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1998.

Pitamic M., Naucz mnie samodzielności, zajęcia metodą Montessori dla Ciebie i Twojego dziecka, Wydawnictwo Kropki Trzy, Warszawa 2010.

Rubacha K., Metody zbierania danych w badaniach pedagogicznych, [w:] Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński i B. Śliwerski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, t. 1.

Sajdera J., Przegląd artykułów dotyczących rozwoju społecznego z czasopism: Social Development, Developmental Psychology, Child Development, Developmental Science, American Psychologist, „Psychologia Rozwojowa”, (2007) 1, s. 101–105.

Sajdera J., Wspieranie aktywności społecznej dziecka sześcioletniego w perspektywie nowej reformy programowej, [w:] Edukacja (dla) dziecka: od trzylatka do sześciolatka, red. J. Bałachowicz, Z. Zbróg, Wydawnictwo Libron, Kraków 2011, s. 267–278.

Schaffer H.R., Psychologia dziecka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.

Schaffer H.R., Rozwój społeczny. Dzieciństwo i młodość, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.

Szyling G., „Językiem wymagań”. Uwagi na marginesie nowej podstawy programowej edukacji wczesnoszkolnej, „Problemy Wczesnej Edukacji”, Numer specjalny, 2009, s.40–48.

Szyling G., Bronk D., Dyrda J., Poznawanie ucznia, [w:] Pedagogika wczesnoszkolna – dyskursy, problemy, rozwiązania, red. D. Klus-Stańska i M. Szczepska-Pustkowska, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.

Tomasello M., Carpenter M., Call J., Rozumienie i wspólnota intencji jako źródła kulturowego poznawania, [w:] Via Communicandi. Wspólnota komunikacyjna w teorii i praktyce, red. B. Sierocka, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2007.

Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Durbisz, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.

Zwiernik J., Rytuały przejścia ze sfery prywatnej w sferę publiczną u dzieci przedszkolnych, „Teraźniejszość Człowiek Edukacja”, 2005, nr 1, s. 115–121.

Biuletyn Informacyjny Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk, Wydanie 22z (83 Z) / 2014, Warszawa – Zielona Góra, 20 sierpnia 2014, (dostęp: 21.08.2014).

Diagnoza przedszkolna, Bydgoszcz 2011, s. 10.

Janiszewska B., Dojrzałość szkolna przedszkolaka, RAABE, Warszawa 2007, s. 12, http://www.freebooki.net/p/201/dojrzalosc_szkolna_przedszkolaka.html. (dostęp: 16.08.2014).

XX Sesja sejmu dzieci i młodzieży, http://www.men.gov.pl/index.php/1130-xx-sesja-sejmu-dzieci-i-mlodziezy-sdim (dostęp: 15.08.2014).

Podstawa Programowa Wychowania Przedszkolnego oraz Kształcenia ogólnego wraz z załącznikami nr 1 i nr 2 do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych

typach szkół, Dziennik Ustaw poz. 977.

Opublikowane
2016-07-01
Jak cytować
Sajdera, J. (2016). Umiejętności społeczne dziecka obiektem diagnozy przedszkolnej. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 9(33/3), 49-66. https://doi.org/10.35765/eetp.2014.0933.03