Skuteczne zdziwienie. Wyzwalamy myślenie – strategia nauki czytania przez zdziwienie
Abstrakt
W artykule omawiam wyniki jakościowych badań o charakterze wdrożeniowym. Wdrożenie projektu edukacyjnego Skuteczne zdziwienie. Wyzwalająca myślenie nauka czytania rozpoczęło się w roku szkolnym 2018/2019 w środowisku wielkomiejskim. Badania dotyczące dziecięcych umiejętności uczenia się w procesie identyfikowania obrazów dźwiękowych i graficznych oraz czytania i pisania zostały przeprowadzone w grupie pięciuset dzieci 5-6-letnich po skończonym rocznym cyklu wdrożeniowym (w roku szkolnym 2021/2022). Kluczową kategorię badawczą wyprowadzam z uczenia się przez odkrywanie Jerome Brunera. W badaniach przyjęłam model dydaktycznego działania interwencyjnego. Występowałam w roli obserwatora jako uczestnika, zaś materiał badawczy pochodził z obserwacji uczestniczącej. Obserwację skoncentrowałam wokół działań interwencyjnych zaprojektowanych w innowacyjnym modelu początkowej nauki czytania i pisania. Obserwacją objęłam zarówno czynności uczniów, a także skutki tych czynności. Wyniki badań ujawniły trzy kategorie dziecięcego uczenia się: (1) uczenie się przez mówienie (obserwacja i doświadczanie zachowań językowych, elaboracja - nadawanie znaczenia wspomnieniom, generowanie - tworzenie trwałych wspomnień, uczenie się przez pytanie - formułowanie pytań ważnych z perspektywy dziecka, słuchanie oraz wymiana pomysłów i opinii); (2) uczenie się o charakterze percepcyjnym (wykorzystanie inteligencji ciała, tworzenie analogii, kategoryzowanie – dostrzeganie podobieństw, wskazywanie różnic); oraz (3) uczenie się przez działanie (tworzenie modelowych przykładów, budowanie zainteresowania i wiedzy praktycznej, wizualizacja, zabawa wyobrażeniowa).
Bibliografia
Bruner, J. S. (1966). W poszukiwaniu teorii nauczania (E. Krasińska, tłum.). Państwowy Instytut Wydawniczy.
Bruner, J. S. (1971). O poznawaniu. Szkice na lewą rękę (E. Krasińska, tłum.). Państwowy Instytut Wydawniczy.
Bruner, J. S. (1978). Poza dostarczone informacje. Studia z psychologii poznawania (B. Mroziak, tłum.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bruner, J. S. (2006). Kultura edukacji (T. Brzostowska-Tereszkiewicz, tłum.). Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Červinková, H. i Gołębniak, B. D. (red.). (2010). Badania w działaniu. pedagogika i antropologia zaangażowane. Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Dehaene, S. (2021). Jak się uczymy? Dlaczego mózgi uczą się lepiej niż komputery… jak dotąd (D. Rossowski, tłum.). Copernicus Center Press.
Dumont, H., Istance, D. i Benavides, F. (red.). (2013). Istota uczenia się. Wykorzystanie wyników badań w praktyce (Z. Janowska, tłum.). ABC a Wolters Kluwer business.
Filipiak, E. (1996). Aktywność językowa dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Wydawnictwo Uczelniane WSP.
Filipiak, E. (2002). Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej.
Filipiak, E. (2008). Człowiek – język – rzeczywistość (w kontekście pytań o efektywną edukację językową w szkole). Forum Dydaktyczne: Przeszłość, Teraźniejszość, Przyszłość, 3–4, 5–18.
Filipiak, E. (2011). Z Wygotskim i Brunerem w tle. Słownik pojęć kluczowych. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Gołębniak, B. D. (1996). „Językowy” model nauczania szansą zmniejszania napięć między nauczycielem i uczniem? W: M. Dudzikowa (red.), Nauczyciel – uczeń, między przemocą a dialogiem: obszary napięć i typy interakcji. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
B. D. Gołębniak, B. D. i Teusz, G. (1999). Edukacja poprzez język. O całościowym uczeniu się. Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli.
Gopnik, A. Meltzoff, A. N. i Kuhl, P. K. (2004). Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle uczą nas małe dzieci (E. Haman i P. Jackowski, tłum.). Media Rodzina.
Kisiel, W. (2020). Dźwiękoznaki – literaki. Wyzwalamy myślenie ruchem. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Klus-Stańska, D. (2010). Dydaktyka wobec chaosu pojęć i zdarzeń. Wydawnictwo Akademickie Żak.
Kłakówna, Z. A. (2003). Przymus i wolność. Projektowanie procesu kształcenia kulturowej kompetencji. Język polski w klasach IV–VI szkoły podstawowej, w gimnazjum i liceum. Wydawnictwo Edukacyjne.
Kłakówna, Z. A. (2014). Jakoś i jakość. Subiektywna kronika wypadków przy reformowaniu szkoły (1989–2013). Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Kłakówna, Z. A. (2016). Język polski. Wykłady z metodyki. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kłakówna, Z. A., Kołodziej, P. i Waligóra J. (2011). Pakt dla szkoły. Zarys koncepcji kształcenia ogólnego. Zaproszenie do dyskusji. Instytut Badań nad Gospodarką.
Schwartz, D.L., Tsang, J. M. i Blair, K. P. (2017). Jak się uczymy. 26 naukowo potwierdzonych mechanizmów (M. Guzowska, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tripp, D. (1996). Zdarzenia krytyczne w nauczaniu. Kształtowanie profesjonalnego osądu (K. Kruszewski, tłum.). Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Wiśniewska-Kin, M. (2020). Skuteczne zdziwienie. Wyzwalająca myślenie nauka czytania. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Copyright (c) 2023 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
