Mitologia Shuar w perspektywie postkolonialnej na przykładzie książki Etsa
Abstrakt
Mity prezentowane w formie książki obrazkowej mogą wzbudzić zainteresowanie kulturą, z której pochodzą. Pełnią również ważną rolę edukacyjną w zapoznawaniu dzieci i młodzieży z perspektywą rdzennych mieszkańców globu. Niniejszy artykuł zajmuje się analizą i interpretacją książki obrazkowej zatytułowanej Etsa, która bazuje na jednym z najważniejszych mitów Shuar - rdzennej grupy z Ekwadoru. Tego typu książka mogłaby być włączona do programu szkoły podstawowej, ponieważ zapoznawałaby uczniów w różnorodnością kulturową i praktykami kulturowymi charakterystycznymi dla grupy Shuar. Postkolonialna i perpektywistyczna analiza pokazuje jednak, że w tej pozycji - tak samo jak w wielu innych - rdzenne mity pełne znaczeń są przekształcone proste opowiastki nie przenoszące ważnych rdzennych wartości kulturowych. Jeden z najważniejszych mitów Shuar o personifikacji Słońca stała się tu historią o chłopcu, który bezwolnie podąża za demonem i nie rozumie rzeczywistości, w jakiej się znalazł. Książka określana jako prezentująca mit Shuar nie powinna być wykorzystywana w nauce szkolonej, ponieważ nie spełnia obietnicy założonej już w tytule.
Bibliografia
Andarele Casa Editorial. (2018a). Etsa (G. Chancay, ilustr.). [E-book]. Andarele Casa Editorial.
Andarele Casa Editorial. (2018b, 29 września). Etsa, leyenda shuar. Audiotexto. (G. Chancay, ilustr.). [Wideo]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=q1u5EKmMkNE
Barrueco, D. (1985). Mitos y leyendas Shuar. Abya Yala.
Bodley, J.H. (2008). Victims of progress. Altamira Press.
Buitron, N. i Deshoulliere, G. (2019). The Shuar writing boom: Cultural experts and the creation of a “scholarly tradition”. Tipití: Journal of the Society for the Anthropology of Lowland South America, 16(2), 174–194.
Deshoulliere, G. i Buitron, N. (2019). Singularity on the margins: Autobiographical writings among the Shuar of Ecuadorian Amazonia. Tipití: Journal of the Society for the Anthropology of Lowland South America, 16(2), 195–214.
Eliade, M. (1970). Sacrum, mit, historia. Wybór esejów (A. Tatarkiewicz, tłum.). Państwowy Instytut Wydawniczy.
Fausto C. (2007). Feasting on people: Eating animals and humans in Amazonia. Current Anthropology, 48(4), 497–530.
Gandhi, L. (2008). Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne (J. Serwański, tłum.). Wydawnictwo Poznańskie.
Hiddlestone, J. (2014). Understanding postcolonialism. Routledge.
Hulme, P. (1995). Including America. ARIEL: A Review of International English Literature, 26(1), 117–123.
Ipiak, A.K. (2021). Mitología Shuar. Centro Shuar Aratsim.
Klor de Alva, J.J. (1995). The postcolonialism of the (Latin)American experience: A reconsideration of “colonialism”, “postcolonialism” and “mestizaje”. W: G. Prakash (red.), After colonialism: Imperial histories and postcolonial displacements (s. 241–278). Princeton University Press.
Landeo, A.G., Almirón, A.H. i Hoyos, R.N. (2006). Literatura Amazónica Peruana. Universidad Nacional de Ucayali.
Mader, E. (1999). Metamorfosis de poder: persona, mito y visión en la sociedad shuar y achuar. Ediciones Abya Yala.
Majewska, E. (2012). Postkolonializm w Polsce – propozycja feministyczna. Przegląd Kulturoznawczy, 4(14), 335–353.
Mazurczak, W. (2016). Kolonializm – dekolonizacja – postkolonializm. Rozważania o istocie i periodyzacji. Przegląd Politologiczny, 3, 131–143.
Montalvo, C.T. (2007). Mitología amazónica. Estudio de aproximación desde la diversidad de mitos, leyendas, cuentos maravillosos, mitólogos y compiladores orales de la Amazonia. W: B. D’Angelo i M.A. Pereira (red.), Un río de las palabras. Estudios sobre literatura y cultura de la Amazonía (s. 49–88). Universidad Católica Sedes Sapientiae.
Orjuela, H. (1986). Estudios sobre literature indígena y colonial. Instituto Caro y Cuervo.
Paymal, N. i Sosa, C. (1993). Amazon worlds: Peoples and cultures of Ecuador Amazon region. Sinchi Sacha.
Pellizzaro S.M. (2005). Arutam. Mitología Shuar. Abya Yala.
Pereira, B. (2007). Un río de las palabras. Estudios sobre literatura y cultura de la Amazonía. Universidad Católica Sedes Sapientiae.
Perkins, J. i Chumpi, S.M. (2001). Spirit of the Shuar: Wisdom from the last unconquered people of the Amazon. Destiny Books.
Poniat, R. (2013). Czy ktoś nie został (spost)kolonizowany? Czyli o pożytku z szerokich pojęć. Pogranicze. Studia Społeczne, 22, 79–90.
Relucé, G.E. (2018). Literatura indígena amazónica Shipibo-conibo y el kené de la palabra de Lastenia Canayo. Estudios Filológicos, 62, 147–167.
Rubenstein, S.L. (2002). Alejandro Tsakimp. A Shuar healer in the margins of history. University of Nebraska Press.
Rubenstein, S.L. (2012). On the importance of visions among the Amazonian Shuar. Current Anthropology, 53(1), 39–79.
Rueda, M.V. (1987). Setenta mitos Shuar. Ediciones Abya Yala.
Sá, L. (2004). Rainforest literatures: Amazonian texts and Latin American culture. University of Minnesota Press.
Suárez-Araúz, N. (2004). Introduction: Toward a Pan-Amazonian literary vision. W: N. Suárez-Araúz (red.), Literary Amazonia: Modern writing by Amazonian authors (s. 2–19). University Press of Florida
Uzendoski, M.A. (2012). Beyond orality: Textuality, territory and ontology among Amazonian people. HAU: Journal of Ethnographic Theory, 2(1), s. 55-80.
Vázquez, J.A. (1978). El campo de las literaturas indígenas latinoamericanas. Revista Iberoamericana, 44(104–105), 313–349.
Whitten, D.S. i Whitten, N.E. Jr. (1993). Creativity and continuity: Communication and clay. W: D.S. Whitten i N.E. Whitten Jr. (red.), Imagery & creativity: Ethnoaestetics and art worlds in the Americas (s. 309–359). The University of Arizona Press.
Wray, N., Núñez, M., Loaiza, A. i Cóndor J. (2003). Nacionalidades y pueblos del Ecuador. Consejo de Desarrollo de las Nacionalidades y Pueblos del Ecuador, CODENPE.
Wylie, L. (2009). Postcolonial tropes and postcolonial tricks: Rewriting the tropics in the “novella de la selva”. Liverpool University Press.
Young, R. (2012), Postkolonializm. Wprowadzenie (M. Król, tłum.). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Copyright (c) 2023 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
