Ikonotekst a ochrona środowiska. Ekokrytyczna analiza wybranych norweskich książek dla dzieci
Abstrakt
Celem artykułu jest zbadanie, w jaki sposób zagadnienia związane z ochroną środowiska są przedstawione z perspektywy ekokrytycznej w norweskich książkach obrazkowych dla dzieci. Korzystając z zaprezentowanej teorii odpowiadam na następujące pytania badawcze: Jaka postawa filozoficzna jest przedstawiona w wybranych książkach dla dzieci? Jaki jest obraz natury ukazany w ikonotekście? Jak można zdefiniować opisywane zagrożenie dla środowiska i jego powody? Jak wyglądają relacje człowiek – natura? Czy przedstawiony w książkach kryzys dotyczący środowiska jest według autorów możliwy do zażegnania? oraz Jaka przyszłość maluje się przed ludzkością wg autorów? Materiału do analizy dostarczają Blekkulf. Hval i trøbbel autorstwa Bente Roestad, ilustrowana przez Jerzego Olszaka i Magdalenę Markiewkę, Under polarisen Line Renslebråten oraz Hva er greia med klima? Olego Mathismoena i Jenny Jordahl. Z analizy wynika, że w książkach dominuje postawa antropocentryczna, obraz natury i relacja człowiek – natura są zróżnicowane, kryzys istnieje i jest skutkiem działalności człowieka, choć jego zasięg jest różnie przedstawiony. Odmienny sposób przedstawiania kryzysu może, choć nie musi, wiązać się z gatunkiem analizowanych książek (książka obrazkowa, książka obrazkowa będąca literaturą faktu, komiks). Dominuje narracja pastoralna, wskazująca na możliwość powrotu do stanu pierwotnego natury, choć obecna w jednym tekście narracja apokaliptyczna wskazuje na nieodwracalne zmiany klimatyczne.
Bibliografia
Bałachowicz, J. (2017). Idea zrównoważonego rozwoju w edukacji dziecka. Prima Educatione, 1, 21–38.
Buell, L. (1995). The environmental imagination: Thoreau, nature writing, and the Formation of American culture. Harvard University Press.
Buell, L. (2001). Writing for an endangered world: Literature, culture, and environment in the U.S. and beyond. Harvard University Press.
Chutorański, M. (2020). Nie(tylko)ludzkie wymiary edukacji. W stronę pedagogiki nieantropocentrycznej. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Dymel-Trzebiatowska, H. (2010). Flagowe okręty Północy. O książce obrazkowej w Skandynawii. Ryms. Kwartalnik o książkach dla dzieci i młodzieży, 10, 2–3.
Dymel-Trzebiatowska, H. (2017). Książka obrazkowa w Skandynawii dawniej i dziś. Od drzeworytów po medium dla wszystkich. W: M. Cackowska, H. Dymel-Trzebiatowska i J. Szyłak, Książka obrazkowa. Wprowadzenie (s. 191–234). Instytut Kultury Popularnej.
Eriksen, G. i Reusch, M. (2023, 12 czerwca). Allemannsretten. Store Norske Leksikon. https://snl.no/allemannsretten
Fiedorczuk, J. (2015). Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki. Wydawnictwo Naukowe Katedra.
Glotfelty, C. i Fromm, H. (1996). The ecocriticism reader: Landmarks in literary ecology. The University of Georgia Press.
Goga, N. i Eskebæk, M. (red.). (2021). På tværs af Norden 2. Økokritiske strømninger i nordisk børne- og ungdomslitteratur. Nordisk Ministerråd.
Hallberg, K. (1982). Litteraturvetenskapen och bilderboksforskningen. Tidskrift för litteraturvetenskap, 3–4, 163–168.
jfg. (b.d.). Krytyka ekologiczna (ekokrytyka). Instytut Anglistyki Uniwersytetu Warszawskiego. https://ia.uw.edu.pl/instytut/struktura/zaklad-literatury-amerykanskiej/badania-literaturoznawcze-w-zakladzie-literatury-amerykanskiej/krytyka-ekologiczna-ekokrytyka
Kongeriket Norges Grunnlov. (2023). Norwegia. https://lovdata.no/dokument/NL/lov/1814-05-17
Mańkowska, A. (2009). Przemiany nauczania obowiązkowego w Norwegii. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Mathismoen, O. i Jordahl, J. (2020). Hva er greia med klima? Ena – Vigmostad & Bjørke.
Rafferty, J.P. (2023, 2 października). Anthropocene epoch. Britannica. https://www.britannica.com/science/Anthropocene-Epoch
Renslebråten, L. (2020). Under polarisen. Cappelen Damm.
Roestad, B. (2021). Blekkulf. Hval i trøbbel. Egmont.
Statens forurensningstilsyn. (1990). Framtiden er nå. Et sammendrag av SFTs langtidsplanlegging 1990–1993. Statens forurensningstilsyn.
Tunkiel, K. (2020). Ti år med norskebildebøker i Polen. Noen betraktninger fra et –litteraturformidlingsperspektiv. Folia Scandinavica Posnaniensia, 29, 30–41.
Tveterås, E. (red.). (1991). Bokklubbens tobindsleksikon. T. 2. Kunnskapsforlaget.
Copyright (c) 2023 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
