Obrazem – o dźwięku. Książki obrazkowe dla dzieci kształtujące aktywną postawę wobec audiosfery
Abstrakt
Artykuł zawiera analizę wybranych książek obrazkowych dla dzieci odnoszących się do zagadnienia dźwięku i audiosfery, dokonaną w celu stwierdzenia możliwości ich zastosowania w edukacji z zakresu ekologii akustycznej. Edukacja ta, zgodnie z założeniami sformułowanymi w latach 60. XX w. przez Raymonda Murraya Schafera, powinna rozwijać wrażliwość na dźwięki, świadomość złożoności audiosfery i odpowiedzialności za nią. Zastosowano metodę analizy treści w ramach badań jakościowych, w badaniu materiałów wizualnych odnosząc się do obszarów dotyczących obiektu i odbiorczości. Stwierdzono, że książki obrazkowe sugestywnie przedstawiają zagadnienia związane z dźwiękiem bez korzystania z nagrań czy zapisu nutowego. Rozbudzają wyobraźnię i pobudzają kreatywność. Dźwięki wyobrażone czy tworzone przez dzieci w czasie lektury stają się trzecim, obok obrazu i słowa, medium tworzącym książkę. Niewerbalność obrazu zbliża go do świata dźwięków i sprzyja edukacji estetycznej, ujawniając potencjał książek obrazkowych do przekraczania granic dziedzin sztuki. Analizowane publikacje dają wiele możliwości interakcji między dzieckiem a dorosłym, wspierającym proces lektury, i sprzyjają rozbudzaniu wrażliwości na audiosferę także u dorosłego. Obecność takiej tematyki wpisuje się w istotną tendencję traktowania małego czytelnika jako zdolnego do refleksji na tematy o globalnym znaczeniu.
Bibliografia
Baszewska, M. (2016). Picturebooki Iwony Chmielewskiej – w stronę poezji wizualnej. W: P. Sarna i M. Sęk-Iwanek (red.), Dyskursy widzialności. Słowa a obrazy (s. 64–82). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Bravi, S. (2012). Księga dźwięków. Wydawnictwo Dwie Siostry.
Brożek, D. (2023), Emancypacje słuchania. Ruch Muzyczny, 7-8, 8–11.
Cackowska, M. (2013). Ideologie dzieciństwa a/i tabu w książkach obrazkowych dla dzieci. Opuscula Sociologica, 3(5), 19–30.
Cackowska, M. (2017). Wprowadzenie. W: M. Cackowska, H. Dymel-Trzebiatowska i J. Szyłak (red.), Książka obrazkowa. Wprowadzenie (s. 11–48). Instytut Kultury Popularnej.
Centner-Guz, M. (2017). Wartości ilustracji w książce obrazkowej i ilustrowanej w perspektywie porządku jej udostępniania dzieciom. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 12(45), 69–87. https://doi.org/10.14632/eetp.2017.12.45.69
Chmielewska, I. (2018). Kołysanka na cztery. Wydawnictwo Wolno.
Cieślińska, I. (2015). Dźwięk. Wydawnictwo Hokus-Pokus.
Czerwińska-Rydel, A. i Ignerska, M. (2015). Wszystko gra. Wytwórnia, Narodowy Instytut Fryderyka Chopina.
Dymiter, M. (2021). Przewodnik dla audio-kulturalnych. Wydawnictwo Adamada.
Kapelański, M. (1999). Koncepcja „pejzażu dźwiękowego” (soundscape) w pismach R. Murraya Schafera. [Praca magisterska]. Maszynopis w bibliotece Instytutu Muzykologii UW.
Kowalska-Zając, E. (2019). Zobaczyć muzykę. Notacja polskiej partytury współczesnej. Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi.
Ludwiczak, J. (2019). Spotkania dziecka ze sztuką – wychowanie przez książkę obrazkową. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 38(4), 97–109. http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2019.38.4.97-109
Łobocki, M. (2000). Metody i techniki badań pedagogicznych. Impuls.
Męczkowska-Christiansen, A. (2010). Dyskursy dzieciństwa a polityka. Pomiędzy wykluczeniem a obywatelskim uczestnictwem. Problemy Wczesnej Edukacji, 6(12), 25–38.
Misiak, T. (2010). Audiosfera w kulturze współczesnej. Próba przybliżenia pojęcia. Przegląd Kulturoznawczy, 1(7), 62–74.
Nikolajeva, M. i Scott, C. (2006). How picturebooks work. Routledge.
Rose, G. (2010). Interpretacja materiałów wizualnych. Krytyczna metodologia badań nad wizualnością (E. Klekot, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sasin, M. (2019). Ekologia akustyczna – nieobecny dyskurs w pedagogice. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 22(1), 31–48.
Sasin, M. (2022). Stosunek człowieka do doznań słuchowych a świadomość własnego ciała i cielesności. Perspektywa ekologii akustycznej. Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 14(1), 58–72.
Sasin, M. (2023). Human well-being in the context of rapid changes to the sound environment during the COVID-19 pandemic. Horyzonty Wychowania, 22(62), 141–151.
Schafer, R.M. (1967). Ear cleaning. Notes for an experimental music course. Clark & Cruickshank.
Schafer, R.M. (1982). Muzyka środowiska (D. Gwizdalanka, tłum.). Res Facta. Teksty o Muzyce Współczesnej, 9, s. 289-315.
Schafer, R.M. (1995). Poznaj dźwięk. 100 ćwiczeń w słuchaniu i tworzeniu dźwięków (R. Augustyn, tłum). Wydawnictwo Muzyczne Brevis.
Szpunar, M. (2020). Ekologia pejzażu dźwiękowego. Avant, 11(3). https://doi.org/10.26913/avant.2020.03.33
Śniecikowska, B. (2022). Książka obrazkowa: próba porządkowania doświadczeń (czyli o genologii, słowografii i intymistyce logowizualnej). Teksty Drugie, 1, 47–67. https://doi.org/10.18318/td.2022.1.4
Tullet, H. (2017). OCH! Książka pełna dźwięków (M. Tychmanowicz, tłum.). Babaryba
Wiercińska, J. (1986). Sztuka i książka. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wiśniewska-Kin, M. i Ignerska M. (2020). Zamieniam się w słuch, czyli opowieści dźwiękiem malowane. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wiśniewska-Kin, M. (2023). Skuteczne zdziwienie. Wyzwalamy myślenie – strategia nauki czytania przez zdziwienie. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 18(68), 79–90. https://doi.org/10.35765/eetp.2023.1868.06
Copyright (c) 2023 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
