Szkoła miejscem promowania dobrostanu uczniów edukacji elementarnej
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie uwarunkowań - umiejscowionych w polu edukacji - znaczących dla dobrostanu dziecka w młodszym wieku szkolnym. Przedmiotem analizy uczyniono wybrane opisy kategorii dobrostanu, dylematy dbałości o dobrostan w szkole, sposoby promowania dobrostanu w kulturze szkoły. Podjęta problematyka badawcza wyraża się w pytaniach: 1) Jakie wątpliwości powstają, gdy mowa jest o dobrostanie dziecka? Co i dla kogo oznacza dbałość o dobrostan psychiczny dziecka w edukacji? Rozważania dotyczą trzech obszarów. Pierwszy, przedstawia opis kategorii dobrostanu, przytacza wyniki badań nad znaczeniem szkoły dla poczucia dobrostanu dzieci. Opis szkoły, jako miejsca wspierania dobrostanu, stanowi przedmiot analiz w drugiej części tekstu. Dostrzegając potrzebę odejścia od ignorowania głosu dzieci we wspieraniu dobrostanu, przedstawiono założenia promowania dobrostanu wszystkich społeczności szkolnych. Część trzecia to opis kultury szkoły, jako miejsca wspierającego poczucie dobrostanu. Końcowa część obejmuje konkluzje. Mimo, że dzieci w różny sposób postrzegają to, co jest ważne dla dobrego samopoczucia, to w dyskusjach nad dobrostanem ich głos jest zwykle pomijany. W kontekście dobrostanu uczniów za cenne uznano podejście partycypacyjne, które wspiera dobrostan wszystkich społeczności szkoły.
Bibliografia
Babicka-Wirkus, A. i Groenwald, M. (2018). Głos dziecka w przedszkolu – między swobodą wypowiedzi a milczeniem. Problemy Wczesnej Edukacji, 40(1), 95–104. https://doi.org/10.26881/pwe.2018.40.09
Czapiński, J. (2017). Psychologia szczęścia. Kto, kiedy, dlaczego kocha życie i co z tego wynika, czyli nowa odsłona teorii cebulowej. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Dex, S. i Holingworth, K. (2012). Children’s and young people’s voices on their wellbeing. Childhood Wellbeing Research Centre. https://assets.publishing.service.gov.uk/media/5a7a0d7eed915d6d99f5cce3/CWRC-00108-2012.pdf
Dłużniewska, A. i Kuracki, K. (2023). Emocje i potrzeby w przestrze¬ni szkolnej dzieci 10-letnich. Psychologiczno-lingwistyczna analiza narracji osobistych w świetle protokołu Global Tales. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 42(3), 25–39. https://doi.org/10.17951/lrp.2023.42.3.25-39
Dryl, E. (2001). Interakcja wychowawcza. Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Edwards, R., Byrne, J. i Grace, M. (2024). Enabling pupils to flourish: Six evidence-based principles of whole-school wellbeing promotion. Frontiers in Public Health, 12, https://doi.org/10.3389/fpubh.2024.1335861
Farnicka, M. i Liberska, H. (2015). Uwarunkowania poczucia dobrostanu psychicznego u dzieci w środowisku szkolnym. Problemy Wczesnej Edukacji, 31(4), 77–91, https://doi.org/10.5604/01.3001.0008.5648
Fortuin, B., Chinapaw, M., Verlinden, E., Brons, A., Kösters, M. i Hoogsteder, M. (2024). Children’s perspectives on health and wellbeing: A concept mapping study. Journal of Pediatric Nursing, 79, 141–149. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2024.09.005
Guz, S. (2018). Dziecko i dzieciństwo w percepcji dzieci kończących edukację przedszkolną i wczesnoszkolną. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 37(1), 95–109. https://doi.org/10.17951/lrp.2018.37.1.95-109
Jarosz, E. (2017). Dziecko i dzieciństwo – pejzaż współczesny. Rzecz o badaniach nad dzieciństwem. Pedagogika Społeczna, 16(2/64), 57–81, https://www.researchgate.net/publication/322288797
Jarosz, E. (2025). Rekomendacje. W: UNICEF, Prawa dziecka w Polsce 2024 (s. 86–96). Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy UNICEF. https://unicef.pl/co-robimy/baza-wiedzy/raporty-unicef/prawa-dziecka-w-polsce-2024
Klus-Stańska, D. (2010). Dzień jak co dzień. O barierach zmiany kultury szkoły. W: M. Dudzikowa i M. Czerepaniak-Walczak (red.), Wychowanie. Pojęcia, procesy, konteksty (t. 5, s. 93–112). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Klus-Stańska, D. i Gawlicz, K. (2013). Powrót do wyzwolonego dzieciństwa. Wstęp do wydania polskiego. W: D. Dahlberg, P. Moss, i A Pence, (red.), Poza dyskursem jakości w instytucjach wczesnej edukacji i opieki. Języki oceny (K. Gawlicz, tłum.), (s. 7–17). Wydawnictwo Naukowe DSW.
Krzychała, S. i Zamorska, B. (2012). Zamknięte i otwarte kultury szkoły. W: D. Gołębniak i H. Kwiatkowska (red.), Nauczyciele. Programowe (nie)przygotowanie (s. 57–74). Wydawnictwo Naukowe DSW.
Kusztal, J. i Turczyk, M. (2018). Witraże dziecięcego „bycia w życiu” – dobrostan versus obrazy codzienności. Problemy Wczesnej Edukacji, 43(4), 86–95. https://doi.org/10.26881/pwe.2018.43.08
Nowosad, I. (2019). Kultura szkoły w rozwoju szkoły. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Samborska, I. (2018). Perspektywa „dobra dziecka” w badaniach nad dzieciństwem. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 13(4/50), 13–25. https://doi.org/10.14632/eetp.2018.13.50.13
Segiet, K. (2011). Dziecko i jego dzieciństwo w perspektywie naukowego poznania i doświadczania rzeczywistości. Studium pedagogiczno-społeczne. Wydawnictwo Naukowe UAM.
Seligman, M.E.P. (2011). Pełnia życia. Nowe spojrzenie na kwestię szczęścia i dobrego życia (M. Szymczak, tłum.). Media Rodzina.
Sikorska, I. (2016). Odporność psychiczna w okresie dzieciństwa. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Strózik, D., Strózik, T. i Szwarc, K. (2016). The subjective well-being of school children. The first findings from the children’s worlds study in Poland. Child Indicators Research, 9(1), 39–50. https://doi.org/10.1007/s12187-015-9312-8
Taylor, L.J., De Neve, J.-E., DeBorst, L. i Khanna, D. (2022). Wellbeing in education in childhood and adolescence. Wellbeing Reasearch Centre, University of Oxford, International Baccalaureate Organisation. https://www.ibo.org/globalassets/new-structure/research/pdfs/wellbeing-in-schools-in-childhood-and-adolescence-final-report.pdf
Urbina-Garcia, A. (2024). Do we listen to what makes children happy? A systematic literature review of voices of children aged 3–7 years in educational research. Journal of Happiness and Health, 4(2), 46–62. https://doi.org/10.47602/johah.v4i2.74
Valentini, M. i Giontarelli, R. (2022). How emotions influence the psychophysical well-being of children. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 41(4), 102–126, https://doi.org/10.17951/lrp.2022.41.4.103-126
Zamojski, P. (2006). Dialektyka profesjonalizmu: myślenie jako przedmiot odpowiedzialności (nie)profesjonalnej. Rocznik Pedagogiczny, 29, 119-130.
Copyright (c) 2025 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
