Ewaluacja w szkole – w kierunku kontroli czy wspomagania?

Abstrakt

W niniejszym artykule prezentuję miejsce ewaluacji wśród pozostałych form nadzoru pedagogicznego z uwzględnieniem zawiłości definicyjnych pojawiających się w tym obszarze. Omawiam stan prawny ewaluacji w Polsce oraz historię badań ewaluacyjnych od pierwszej do czwartej generacji, wskazując na różne sposoby rozumienia ewaluacji. Prezentując wyniki badań empirycznych, przeprowadzonych we wrześniu 2015 roku, uzasadniam tezę, że rozumienie ewaluacji w szkole jako badania oceniającego utrudnia stosowanie jej w celu wspomagania szkoły. Dzieje się tak, mimo że ewaluacja sama w sobie jest działalnością mającą na celu wspomaganie zainteresowanych nią podmiotów. Podjęty w badaniu problem został sformułowany jako pytanie: Jaki jest stosunek emocjonalny nauczycieli wobec ewaluacji? Jakościowa analiza treści zawartych w wypowiedziach na forach internetowych dla pedagogów pozwoliła wyłonić dziesięć kategorii opisujących nastawienia nauczycieli wobec ewaluacji: ewaluacja jako „narzędzie dominacji”, „bzdura”, „straszak”, „szkoła przetrwania”, „pożeracz kosztów”, „zło konieczne”, „tajemnica”, „droga do rozwoju”, „rozczarowanie” oraz „potwierdzenie – jesteście dobrzy”. Analiza wykazała, że wśród nauczycieli można zauważyć intensywne natężenie nastawień negatywnych, które są związane z pojmowaniem ewaluacji jako oceny. Przyczynami tego zjawiska mogą być: prowadzenie w szkołach ewaluacji zewnętrznej oraz kontroli przez te same instytucje, niezrozumienie istoty ewaluacji przez osoby pracujące w szkołach oraz wyznaczanie poziomów spełniania poszczególnych kryteriów przez szkoły poddawane badaniu. Zagadnienia te wskazują na potrzebę dalszego szerzenia rzetelnych informacji na temat ewaluacji oraz na pożytek płynący z proponowanego oddzielenia instytucji przeprowadzających ewaluację i kontrolę.