(Nie)możliwości kształtowania kompetencji międzykulturowych u uczniów edukacji wczesnoszkolnej – w poszukiwaniu rozwiązań praktycznych

  • Barbara Smoter Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu
  • Katarzyna Smoter Uniwersytet Jagielloński
Słowa kluczowe: różnorodność kulturowa, edukacja międzykulturowa, kompetencje międzykulturowe

Abstrakt

W artykule poddałyśmy analizom kwestie dotyczące możliwości kształtowania kompetencji międzykulturowych u uczniów realizujących proces edukacji wczesnoszkolnej. Za pomocny uznałyśmy przegląd aktualnych teorii i dobrych praktyk w odniesieniu do obszaru edukacji międzykulturowej oraz wielokulturowej. W podjętych rozważaniach uwzględniłyśmy zapis podstawy programowej odnoszącej się do tych dzieci, które rozpoczną edukację we wrześniu 2017 roku. Zauważalny staje się w niej brak zapisu dotyczącego zagadnienia różnorodności kulturowej, co wydaje się tworzyć wrażenie pewnej „niewidoczności” tej kwestii. Takie ujęcie może generować ograniczenia w kształtowaniu warunków dla poznawania „inności” i „Innych” w toku codziennych sytuacji edukacyjnych. W tekście odniosłyśmy się zarówno do obecnych, jak i często nieobecnych (a zalecanych) rozwiązań pozwalających uczniom na pomyślne funkcjonowanie we współczesnym, zróżnicowanym świecie. Zwróciłyśmy uwagę na to, że włączaniu jakichkolwiek działań edukacyjnych powinno towarzyszyć krytyczne myślenie i szacunek dla różnych perspektyw ponad podziałami kulturowymi. W artykule ujęliśmy przykłady „dobrych praktyk”, takich jak: storytelling, włączenie do oddziaływań edukacyjnych międzykulturowych historii nauczycieli i uczniów oraz zastosowanie bajek międzykulturowych. Za interesujące poznawczo można również uznać wykorzystanie w toku zajęć tzw. Persona Dolls i nadanie szczególnej wagi procesom bezprzemocowej komunikacji rozgrywającej się między szkołą a rodziną.

Bibliografia

Banks J. A., Multicultural education. Historical development, dimensions, and practice, [w:] Handbook of research on multicultural education, red. J.A. Banks. Jossey-Bass, San Francisco 2004.

Bartz B., Bayer M., Migracja do Europy jako wyzwanie dla społeczeństwa i pedagogiki wielokulturowej, „Kwartalnik Pedagogiczny” (1993)4.

Bartz B., Idea wielokulturowego wychowania w nowoczesnych społeczeństwach, Wydawnictwo Instytutu Technologii i Eksploatacji, Duisburg-Radom 1997.

Bauman Z., Płynne czasy. Życie w epoce niepewności, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2007.

Blogi CEO, http://blogiceo.nq.pl/dlatolerancji/2014/10/22/storytelling-w-edukacji/ [dostęp: 7.03.2017].

Borkowska E., Filozofia dialogu, filozofia spotkania, [w:] Kultura dialogu. Tożsamość europejska a edukacja, red. E. Borkowska, A. Łyda, Wyd. WSZMIJO, Katowice 2004.

Byram M., Cultural studies and foreign language teaching, [w:] Studying British Cultures. An Introduction, red. S. Bassnett, Cambridge University Press, London 1997.

Chomczyńska-Rubacha M., Pankowska D., Władza, ideologia, socjalizacja. Polityczność podręczników szkolnych, [w:] Podręczniki i poradniki. Konteksty. Dyskursy. Perspektywy, red. M. Chomczyńska-Rubacha, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2011.

Dziennik Ustaw, http://dziennikustaw.gov.pl/du/2017/356 [dostęp: 12.03.2017].

Edukacja międzykulturowa – metody twórcze, http://www.teatrgrodzki.pl/projekty/archiwum-projektow/edukacja-międzykulturowa-metody-tworcze/, [dostęp: 14.02.2017].

Edukacja międzykulturowa – Projekt Tolerancja, http://www.sto.org.pl/szkola/4/edukacja-międzykulturowa-projekt-tolerancja [dostęp: 14.02.2017].

Fundacja Edukacji Międzykulturowej, http://miedzykulturowa.org.pl/czytelnia/bajki/ [dostęp: 12.03.2017].

Golka M., Imiona wielokulturowości, MUZA SA, Warszawa 2010.

Golka M., Oblicza wielokulturowości, [w:] U progu wielokulturowości, Oficyna Naukowa, Warszawa 1997.

http://dziennikustaw.gov.pl/du/2017/356 [dostęp: 12.03.2017].

https://men.gov.pl/wp-content/uploads/2011/02/1c.pdf, s. 36 [dostęp: 14.03.2017].

https://www.librus.pl/doradca-dyrektora/pytania-i-odpowiedzi/nowa-i-stara-podstawa-programowa/ [dostęp: 13.03.2017].

Jankowski D., Szkoła – środowisko – współdziałanie, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2001.

Kalaga W., Wstęp, [w:] Dylematy wielokulturowości, Universitas, Kraków 2004.

Kupisiewicz Cz., Szkoła w XX wieku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.

Levinas E., Istniejący i istnienie, Wydawnictwo Homini, Kraków 2006.

Lewowicki T., Szczurek-Boruta A., Grabowska B., Wprowadzenie, [w:] Społeczne uwarunkowania edukacji międzykulturowej. Problemy praktyki oświatowej, red. T. Lewowicki, A. Szczurek-Boruta, B. Grabowska, Wyd. Adam Marszałek, Cieszyn – Warszawa – Toruń 2009.

Mackie D.M., Hamilton D.L., Susskind J. i Rosselli F., Społeczno-psychologiczne podstawy powstawania stereotypów, [w:] Stereotypy i uprzedzenia, red. C.N. Macrae, Ch. Stangor, M. Hewstone, GWP, Gdańsk 1999.

Markowska D., Teoretyczne podstawy edukacji międzykulturowej, „Kwartalnik Pedagogiczny” (1990)4.

Mazur B., Kompetencje międzykulturowe w opinii podlaskich menedżerów, „Współczesne Zarządzanie” (2012)1.

Milerski B., Innowierca jako wyzwanie pedagogiczne, [w:] Miejsce innego we współczesnych naukach o wychowaniu. W poszukiwaniu pozytywów, I. Chrzanowska, B. Jachimczak, K. Pawelczak, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2013.

Milerski B., Kształcenie międzykulturowe w szkole z perspektywy pedagogiki religii (referat wygłoszony podczas IV Ekumenicznego Forum Katechetycznego, Warszawa-Radość, 15‒16 maja 2009 r.).

Molicka M., Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Media Rodzina, Poznań 2002.

Morawska I., Dialog kultur jako wyzwanie edukacyjne, [w:] Dialog kultur w edukacji, B. Myrdzik, M. Karwatowska, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009.

Myrdzik B., Dialog z Innym w przestrzeni kultury w wybranych koncepcjach, [w:] Dialog kultur w edukacji, B. Myrdzik, M. Karwatowska, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009.

Nikitorowicz J., Edukacja regionalna i międzykulturowa, WAIP, Warszawa 2009.

Nikitorowicz J., Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej, GWP, Gdańsk 2005.

Nowosad I. (red.), Współpraca nauczycieli z rodzicami i szkoły ze środowiskiem lokalnym, [w:] Jakość życia i jakość szkoły. Wprowadzenie w zagadnienia jakości i efektywności pracy szkoły, red. I. Nowosad, I. Mortag, J. Ondráková, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2010.

Obidniak D., Polityczna edukacja seksualna, [w:] Czytanki o edukacji, red. D. Obidniak, współpr. M. Konarzewska, ZNP, Warszawa 2011.

Ogrodzka-Mazur E., Kompetencja aksjologiczna dzieci w młodszym wieku szkolnym. Studium porównawcze środowisk zróżnicowanych kulturowo, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2007.

ORE, https://www.ore.edu.pl/wydzialy/rozwoju-kompetencji-spolecznych-i-obywatelskich/

-szklenie-% [dostęp: 12.03.2017].

Plummer K., Intimate Citizenship. Private Decisions and Public Dialogues, University of Washington Press, Seattle 2003.

Potoniec K., Bajki w edukacji międzykulturowej, [w:] Przygody Innego. Bajki w edukacji międzykulturowej, red. A. Młynarczuk-Sokołowska, K. Potoniec, K. Szostak-Król, Fundacja Edukacji i Twórczości, Białystok 2011.

Przedszkole 237, http://www.przedszkole237.waw.pl/index.php/homepage/innowacje-i-projekty/persona-dolls [dostęp: 10.03.2017].

Reykowski J., Psychologiczne antynomie demokracji, [w:] Kolokwia psychologiczne, red. Z. Ratajczak, Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa 1993.

Różnorodność ‒ podaj dalej, http://9dwunastych.org/roznorodnosc/oprojekcie.htm [dostęp: 14. 02. 2017].

Sapir E., Kultura, język, osobowość. Wybrane eseje, tłum. B. Stanosz, R. Zimand, PIW, Warszawa 1978.

Savidan P., Wielokulturowość, Oficyna Naukowa, Warszawa 2012.

Schein E. H., Organizational culture and leadership, Jossey-Bass, San Francisco-London 1986.

Storytelling, http://storytelling.com.pl/co-to-jest-storytelling/ [dostęp: 17.02.2017].

Uździcki R., Współdziałanie interpersonalne warunkiem rozwoju organizacyjnego instytucji oświatowych, [w:] Komunikacja i negocjacje a współdziałanie interpersonalne, red. Z. Nęcki, K. Błaszczyk, R. Uździcki, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009.

Varianty, https://www.varianty.cz/intercultural-education [dostęp: 12.03.2017].

Weigl B., Maliszkiewicz B., (red.) INNI to także my: mniejszości narodowe w Polsce – Białorusini, Cyganie, Litwini, Niemcy, Ukraińcy, Żydzi: program edukacji wielokulturowej w szkole podstawowej, GWP, Gdańsk 1998.

Weigl B., Stereotypy i uprzedzenia etniczne dzieci i młodzieży, Wyd. Instytutu Psychologii PAN, Warszawa 1999.

Opublikowane
2017-07-01
Jak cytować
Smoter, B., & Smoter, K. (2017). (Nie)możliwości kształtowania kompetencji międzykulturowych u uczniów edukacji wczesnoszkolnej – w poszukiwaniu rozwiązań praktycznych. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 12(2(44), 43-57. https://doi.org/10.35765/eetp.2016.1244.03