Świat uniwersalnych wartości w zetknięciu z niepełnosprawnością – przykłady z polskiej literatury dla dzieci w latach 1919-1949
Abstrakt
Autorka przedstawia dzieła literackie powstałe dla dzieci w Polsce w latach 1919‒1949, odnoszące się do problematyki niepełnosprawności. Poddaje analizie dzieła Edwarda Słońskiego (Prawdziwa bajka), Kornela Makuszyńskiego (O dwóch takich, co ukradli księżyc), Marii Kędziorzyny (Za rozbitą szybką, Gaptuś z kąta gracianego). Posługując się dwoma perspektywami badawczymi: studiami nad niepełnosprawnością (disability studies) oraz estetyczną koncepcją literatury dla dzieci autorstwa Igora Saksidy. Prezentuje wartości obecne w tych tekstach (tolerancja, samoakceptacja), skupiając się na ich uniwersalnym charakterze. Kolejną propozycją Autorki jest zmiana chronologii w polskiej historii literatury dla dzieci – postulat „trzydziestolecia 1919‒1949”, zamiast powszechnie przyjętego podziału na dwudziestolecie międzywojenne i okres powojenny. Celem artykułu jest prezentacja utworów współcześnie zapomnianych przez nauczycieli, a które mogą stanowić ciekawe i przystępne dla dziecięcego odbiorcy przykłady zetknięcia się z niepełnosprawnością, jak również propozycja przywrócenia części z nich do obiegu kulturowego po okresie PRL-u. Utwory te można podzielić ze względu na obecność dwóch typów bohaterów: „kalekie” przedmioty oraz niepełnosprawnych bohaterów ludzkich. Bardzo ważnym elementem tej prozy jest jednak nie tylko jej wymiar dydaktyczny, ale również walory estetyczne obecne w wybranych tekstach polskich twórców.
Bibliografia
Balcerek M., Rozwój wychowania i kształcenia dzieci upośledzonych umysłowo. Zarys historyczny, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1981.
Białek J. Z., Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1918‒1939, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1979.
Falski M., Koncepcja szkoły powszechnej i jej roli w ustroju szkolnictwa w okresie międzywojennym w Polsce, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” (1958)1.
Jonca M., Sierota w literaturze polskiej dla dzieci w XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1994.
Kędziorzyna M., Gaptuś z kąta gracianego, Państwowy Zakład Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1948.
Kędziorzyna M., Za rozbitą szybką, T. Gieszczykiewicz, Kraków 1942.
Krętowski J., W. Monkiewicz, Zbrodnie hitlerowskie na ludziach chorych i niepełnosprawnych, „Białostocczyzna” (1986).
Kuliczkowska K., W szklanej kuli, Nasza Księgarnia, Warszawa 1970.
Leszczyński G., Tylicka B., Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2003.
Makuszyński K., O dwóch takich, co ukradli księżyc, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1982.
Mauerberg S., Sejm Nauczycielski (14–17 kwietnia 1919 r.), „Rozprawy z dziejów oświaty”, XXIII/1980.
Pękala U., Ewolucja roli kobiety w Kościele Katolickim w XX wieku – wnioski i kontrowersje, „Aequalitas” (2012), s. 1‒17.
Saksida I., Mladinska književnost med literarno vedo in književno didaktiko, Založba Obzorja, Maribor 1994.
Słoński E., Prawdziwa bajka, Księgarnia M. Ostaszewskiej i Spółki, Warszawa 1923.
Ustawa z dnia 15 listopada 1921 roku, Dz. U. Nr 94 poz. 699, § 1.
Woźniak Z., Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academica”, Warszawa 2008.
Copyright (c) 2017 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
