Nature and Directions of Modernisation in Preschool Education in Łódź in 1924-1939
Abstract
The purpose of this study was the attempt to recreate the nature and directions of transformations which took place in preschool education in Łódź in 1924-1939. This article is a continuation of the research (related to the period of 1918-1923) the results of which have already been published in Elementary Education in Theory and Practice [Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce]. The new research problem was the establishment of the first and other preschools by the local government of the city of Łódź. The attempt was made to study the manner in which the financial basis of these preschools was organized, the way the educational and care work was performed, whether new pedagogical tendencies were followed, and what difficulties had to be overcome. To find the responses to those questions, the author of this article examined source materials in journals. Two journals were surveyed: the nation-wide Przedszkole [Preschool], and the local Dziennik Zarządu Miasta Łodzi [Journal of the Management of the City of Łódź]. It was found that, since the mid-1920s, a new direction was defined in preschool education in Łódź due to the opening of public preschools for children and to the employment of Janina Pawłowska as a municipal preschool education inspector. It was concluded that major changes which occurred in Łódź preschools in 1924-1939 concerned the area of education and didactics, in particular in work with children and their family. Following the innovative pedagogical solutions, the authorities tried to modernize the existing preschools and open new ones, equip them with modern teaching aids, improve the quality of educational work, and introduce new forms of cooperation with parents to preschools.
References
Bobrowska-Nowak, W. (1978). Historia wychowania przedszkolnego. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Czerwiński, S. (1929/30). Ramy programowe nauczania w państwowych seminariach ochroniarskich. Zagadnienia Przedszkolne, 9, 3–10.
Jakubiak, K. (1997). Współdziałanie rodziny i szkoły w pedagogice II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uczelniane WSP.
Kabzińska, Ł. (2002). Dziecko jako przedmiot poszukiwań badawczych w myśli pedagogicznej przełomu XIX/XX wieku. W: K. Jakubiak i W. Jamrożek (red.), Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. T. 2: Dzieje nowożytne (s. 21–49). Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej.
Księga pamiątkowa dziesięciolecia samorządu miasta Łodzi 1919–1929 (1930). Nakładem Magistratu Łódzkiego.
Nartonowicz-Kot, M. (1985). Samorząd łódzki wobec problemów kultury w latach 1919–1939. Acta Universitatis Lodzensis. Folia Historica, 21.
Nartonowicz-Kot, M. (2001). Polski ruch socjalistyczny w Łodzi w latach 1927–1939. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Nowacki, T. (1939). Rozwój świadomości społecznej u dzieci i młodzieży warstwy robotniczej Łodzi. Wydawnictwo Towarzystwa Polonistów RP Oddział w Łodzi.
Pawłowska, J. (1928a). Sprawozdanie kwartalne z działalności przedszkoli miejskich i subsydiowanych przez miasto za czas od 22 marca do 1 kwietnia 1928 r. Akta miasta Łodzi, Wydział Oświaty i Kultury, sygn. 16807, 20–28.
Pawłowska, J. (1928b). Sprawozdanie z inspekcji przedszkoli miejskich oraz społecznych subsydiowanych za czas od 1 września do 31 grudnia 1928 r. Akta miasta Łodzi, Wydział Oświaty i
Kultury, sygn. 16807, 34–38.
[Pawłowska, J.] (1929). Wychowanie przedszkolne. Dziennik Zarządu Miasta Łodzi, 41, 734–737.
Pawłowska, J. (1933/34). Kolonje dla dzieci z przedszkoli. Przedszkole, 8, 141–145.
Pawłowska, J. (1935). Opieka nad dzieckiem w wieku przedszkolnym na terenie miasta Łodzi. Dziennik Zarządu Miasta Łodzi, 10, 613–618.
Pawłowska, J. (1935/36a). Ankieta w sprawie postępów dzieci szkolnych, które otrzymały wychowanie przedszkolne. Przedszkole, 8–9, 198–199.
Pawłowska, J. (1935/36b). Przedszkole i dom, wzajemne współdziałanie oraz wpływy. Cz. I. Przedszkole, 6, 135–138.
Pawłowska, J. (1935/36c). Przedszkole i dom, wzajemne współdziałanie oraz wpływy. Cz. II. Przedszkole, 7, 162–166.
Pawłowska, J. (1936/37). Przedszkola m. Łodzi. Przedszkole, 7–8, 183–190.
Pawłowska, J. (1938). I Ogólnopolski Kongres Dziecka w Warszawie. Dziennik Zarządu Miasta Łodzi, 10, 975–977.
Prace samorządu łódzkiego na polu oświaty i kultury w okresie lat 1928–1931 (1931). Dziennik Zarządu Miasta Łodzi, 35, 665–668.
Rydzewska, L. (1935/36). Stosunek matki do dziecka i do przedszkola. Przedszkole, 6, 131–135.
Samorząd miasta Łodzi w latach 1933–1937. Sprawozdanie z działalności Zarządu Miejskiego w Łodzi (1938). Oddział Prasowy Magistratu m. Łodzi.
Sosnowska, J. (2014). Instytucje wychowania przedszkolnego w wielokulturowej Łodzi w latach 1924–1939. Organizacja, zadania, formy działania. Wychowanie w Rodzinie, 9, 281–306.
Sosnowska, J. (2016a). Janina Pawłowska (1895–1972) i jej koncepcja wychowania oraz opieki nad dziećmi w międzywojennej Łodzi. W: U. Kozłowska, T. Sikorski i A. Wątor (red.), Obywatelki na obcasach. Kobiety w życiu publicznym (XIX–XXI w.), (t. 1, s. 281–297). Wydawnictwo von Borowiecky.
Sosnowska, J. (2016b). Wydawcy polskich czasopism pedagogicznych adresowanych do wychowawczyń przedszkoli i ich rola w popularyzowaniu idei wychowania przedszkolnego w II Rzeczypospolitej. W: I. Michalska i G. Michalski (red.), Oświatowe i edukacyjne aspekty działalności wydawniczej w XX i pierwszych latach XXI wieku (s. 31–55). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Sosnowska, J. (2019a). Aspekty wychowawcze i edukacyjne w pracy łódzkich przedszkoli miejskich w okresie międzywojennym. W: J. Siemionow i P. Śpica (red.), Historyczne i współczesne konteksty badań nad edukacją. Studia teoretyczne i analizy empiryczne z okazji jubileuszu sześćdziesięciolecia pedagogiki gdańskiej (1958–2018) (s. 392–410). Wydawnictwo Adam Marszałek.
Sosnowska, J. (2019b). Proces przemian w wychowaniu przedszkolnym w Łodzi po 1918 roku w świetle źródeł archiwalnych. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 14(3), 27–46. DOI: 10.35765/eetp.2019.1453.02
Sosnowska, J. (2020). Opieka nad dzieckiem w Polsce międzywojennej. Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci – Oddział Łódzki (1923–1939). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Sośnicki, K. (1967). Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX wieku. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Szczepańska, B. (2002). Działalność łódzkiego samorządu miejskiego w dziedzinie oświaty powszechnej i pozaszkolnej w latach 1919–1939. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Ustawa z 11 marca 1932 r. o ustroju szkolnictwa (1932). Dz. U. 1932, nr 38, poz. 389. (Polska).
Wachowska, B. (1976). Struktura wyznaniowo-narodowościowa i społeczno-zawodowa proletariatu łódzkiego (1918–1929). Rocznik Łódzki, 21, 30–65.
Wychowanie przedszkolne w r. 1928–29 (1929). Dziennik Zarządu Miasta Łodzi, 30, 566.
Żarnowski, J. (2015). Rola państwa i instytucji w przemianach społecznych w Polsce (1918–1939). W: W. Mędrzecki i J. Żarnowski (red.), Społeczeństwo międzywojenne: nowe spojrzenie. Metamorfozy społeczne (t. 10, s. 49–79). Wydawnictwo PAN.
Żukiewiczowa, Z. (1933/34). Budujące się przedszkole. Przedszkole, 2, 23–26.
Copyright (c) 2023 Elementary Education in Theory and Practice

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
- When submitting a text, the author declares that he/she is the Author of the article (hereinafter referred to as the “Work”) and:
- he/she owns the exclusive and unlimited copyright to the Work,
- is entitled to dispose of the copyright to the Work.
Declares that it does not infringe any third party copyrights or legal rights.
Declares that there is no conflict of interest.
2. At the same time, the Author grants the Ignatianum University in Cracowa royalty-free, non-exclusive and territorially unlimited licence to use the Work in the following fields of exploitation:
- recording the Work in a hard copy, as well as on a digital or magnetic medium;
- reproduction of the Work using any technique, without limitation of the number of editions or copies;
- distribution of the Work and its copies on any medium, including marketing, sale, lending, and rental;
- introduction of the Work into a computer memory;
- disseminating the Work in information networks, including in the Internet;
- public performance, exhibition, display, reproduction, broadcasting and re-broadcasting, as well as making the Work available to the public in such a way that everyone can have access to it at a time and place of their own choosing;
- within the scope of dependent rights to the Work, including in particular the right to make necessary changes to the Work resulting from editorial and methodical development, as well as to translate the Work into foreign languages;
The licence is granted from the moment of the transfer of the Work to the Ignatianum University in Cracow. The Ignatianum University in Cracow is entitled to grant further sub-licences to the Work within the scope of the right granted. The licence is time-limited and it is granted for a period of 15 years, starting from the date of its granting.
Authors are permitted and encouraged to publish their text online (e.g. in their institution’s repository or on the institution’s website) before or during the submission process as this may lead to beneficial exchanges, as well as earlier and greater citation of the published text (See The Effect of Open Access). We recommend using any of the following portals of research associations:
- ResearchGate
- SSRN
- Academia.edu
- Selected Works
- Academic Search