Literary Texts of Early School Education Against the Challenges of the Anthropocene
Abstract
The contemporary social crisis requires deep reflection and making the right decisions to counteract the effects of the changes that have taken place. The Anthropocene, as the time when man became the force responsible for the transformations taking place on Earth, poses specific challenges to us – living in the present times. The aim of the article is to indicate the reason for the actions taken to prevent climate change by presenting specific literary texts that fulfill this requirement. For the needs of the analyses, the document analysis method was used. Bruce's experience began with defining the concept of social crisis. In the next part, the climate crisis was pointed out as a contemporary existential threat. The position of the European Union in this regard was quoted. The role of education as a guarantor of changes in the process of transforming the ecological awareness of modern man was emphasized. As a result of the analysis of documents, the rank of Polish language education in this area was indicated: with full conviction and responsibility, a literary text was established as a modulator of awareness attitudes; methods supporting the development of ecological attitudes in the education process were presented. The essence of creative work with a literary text was also emphasized. Specific, selected literary texts from the proposed reading list for grades 1-3 of primary school were recommended, the content of which develops pro-ecological and cognitive competences, taking into account the challenges of the Anthropocene.
References
Bińczyk, E. (2018). Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Đurđević, G., Marjanić, S. i Pieniążek-Marković K. (2022). Eko, eko... ekopoetyka,
ekopsychologia: światy literackie i psyche. Poznańskie Studia Slawistyczne, 22, 9–16.
Domańska, E. (2012). Historia egzystencjalna. Krytyczne studium narratywizmu i humanistyki zaangażowanej. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gajda, S. (2021). Lingwoekologia – ochrona języka przed człowiekiem i człowieka przed językiem. Poradnik Językowy, 782(3), 85–98.
Giddens, A. (2009). Klimatyczna katastrofa (M. Głowacka-Grajper, tłum.). Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
Górczyńska-Sady, K. i Sady W. (2023). Antropocen. Szanse i zagrożenia. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Guzy, A. i Ochwat M. (2022). Uczniowie wobec zmian klimatu. Raport z badań. Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Edukacją Humanistyczną. https://www.prosilesia.pl/resources/upload/PDF/Uczniowie%20wobiec%20zmian%20klimatu.pdf?_t=1641542636
Janus-Sitarz, A. (2023). Książki zadające pytania. Pogranicza literatury dla dorosłych i niedorosłych. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Kramsch, C. (2008). Ecological perspectives on foreign language education. Language Teaching, 41(3), 389–408.
MEiN. (2020, 22 czerwca). Treści dotyczące edukacji ekologicznej obecne w polskich szkołach, Ministerstwo Edukacji i Nauki. https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/tresci-dotyczace-edukacji-ekologicznej-obecne-w-polskich-szkolach
Michalski, M. (2021). Edukacja literacka wobec wyzwań współczesności – próba diagnozy i
propozycje rozwiązań. Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego, 30, 21–44. https://doi.org/10.31261/TPDJP.2021.30.03
Michalski, M. (2022). Polonistyka końca świata. Edukacja literacka wobec wyzwań współczesności. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Niesporek-Szamburska, B. i Przybyla, O. (2021). Edukacja ekologiczna/klimatyczna w podstawie programowej i w seriach podręczników szkolnych do nauczania języka polskiego (jako ojczystego). Postscriptum Polonistyczne, 28(2), 1–30. https://doi.org/10.31261/PS_P.2021.28.02
Nowak, D., Sordyl-Lipnicka, B. i Wojtanowicz, K. (2023). Wprowadzenie. W: D. Nowak, B. Sordyl-Lipnicka i K. Wojtanowicz (red.), Kryzys jako wyzwanie XXI wieku (s. 5–7). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Jana Pawła II w Krakowie. https://doi.org/10.15633/9788363241926.00
Nycz, R. (1993). Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Wydawnictwo IBL PAN.
Nycz, R. (2010). Tekstowe doświadczenia. Teksty Drugie, 1–2, 6–12.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej. (2017). https://podstawaprogramowa.pl/Szkola-podstawowa-I-III
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 z dnia 30 czerwca 2021 r. w sprawie ustanowienia ram na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej i zmiany rozporządzeń (WE) nr 401/2009 i (UE) 2018/1999 (Europejskie prawo o klimacie). (2021). Dz. Urz. UE, 9.07.2021. https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2021/1119/oj
Skubała, P. (2010). Dekalog kompetentnego nauczyciela i ucznia – edukacja środowiskowa we współczesnej szkole. W: P. Skubała i I. Kukowka, Zrozumieć przyrodę na nowo. 10 zasad, jak uczyć o przyrodzie, by budować motywację do działań ekologicznych (s. 5–40). Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot.
Steciąg, M. (2021). Glottodyaktyka w ujęciu ekolingwistycznym. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, 21, 51-62.
Suchańska, A. (2021). Komiks w perspektywie edukacyjnej, czyli o formalnej budowie komiksu. Edukacja Elementarna w Teorii i w Praktyce, 16(62), 93–106. https://doi.org/10.35765/eetp.2021.1662.07
Szaj, P. (2021). Czas, który wypadł z ram. Antropocen i ekokrytyczna lektura tekstów literackich. Forum Poetyki, 24, s. 6–25.
Uniwersytet Śląski. (2022, 10 stycznia). Uczniowie wobec klimatu. Konieczne systemowe zmiany w edukacji. Raport badaczy z UŚ. Uniwersytet Śląski. https://us.edu.pl/uczniowie-wobec-klimatu-konieczne-systemowe-zmiany-w-edukacji-raport-badaczy-z-us/
Wójcik-Dudek, M. (2021). Horror i troska w antropocenie, W: M. Wójcik-Dudek M., Po lekcjach (s. 83–100). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Copyright (c) 2023 Elementary Education in Theory and Practice
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
- When submitting a text, the author declares that he/she is the Author of the article (hereinafter referred to as the “Work”) and:
- he/she owns the exclusive and unlimited copyright to the Work,
- is entitled to dispose of the copyright to the Work.
Declares that it does not infringe any third party copyrights or legal rights.
Declares that there is no conflict of interest.
2. At the same time, the Author grants the Ignatianum University in Cracowa royalty-free, non-exclusive and territorially unlimited licence to use the Work in the following fields of exploitation:
- recording the Work in a hard copy, as well as on a digital or magnetic medium;
- reproduction of the Work using any technique, without limitation of the number of editions or copies;
- distribution of the Work and its copies on any medium, including marketing, sale, lending, and rental;
- introduction of the Work into a computer memory;
- disseminating the Work in information networks, including in the Internet;
- public performance, exhibition, display, reproduction, broadcasting and re-broadcasting, as well as making the Work available to the public in such a way that everyone can have access to it at a time and place of their own choosing;
- within the scope of dependent rights to the Work, including in particular the right to make necessary changes to the Work resulting from editorial and methodical development, as well as to translate the Work into foreign languages;
The licence is granted from the moment of the transfer of the Work to the Ignatianum University in Cracow. The Ignatianum University in Cracow is entitled to grant further sub-licences to the Work within the scope of the right granted. The licence is time-limited and it is granted for a period of 15 years, starting from the date of its granting.
Authors are permitted and encouraged to publish their text online (e.g. in their institution’s repository or on the institution’s website) before or during the submission process as this may lead to beneficial exchanges, as well as earlier and greater citation of the published text (See The Effect of Open Access). We recommend using any of the following portals of research associations:
- ResearchGate
- SSRN
- Academia.edu
- Selected Works
- Academic Search
