"Literakcja" w edukacji współczesnego przedszkolaka
O interakcji literatury z emocjami, zabawą, kreatywnością oraz innymi dziedzinami sztuki
Abstrakt
Rodzic, opiekun bądź nauczyciel, jako pośrednik lektury, odpowiada za kontakt dziecka z literaturą. Dorosły to kluczowa postać podczas inicjacji literackiej. Każdy, w szczególności pedagog, powinien zwracać uwagę, aby nie tylko zapoznawać dziecko z treścią i czytać bajkę, lecz także mobilizować do działania. Chodzi głównie o dawanie możliwości do przeżywania, tworzenia, odczuwania, wyrażania oraz rozwijania pozytywnego nastawienia do książki. Literakcja łączy w sobie dwa, istotne w życiu najmłodszego człowieka elementy, jakimi są: literatura oraz interakcja. Pierwszy z nich rozumiemy jako jedną z dziedzin sztuki. Literatura to słowne dzieła artystyczne, których celem jest pobudzenie przeżyć odbiorcy, nawet najbardziej skrajnych. Dzisiejsze wydania książek dla najmłodszych łączą w sobie te dwa aspekty, a przede wszystkim są literaturą dostosowaną do możliwości rozwojowych i aktualnych problemów młodych czytelników (Adamczykowa 2004: 26). Interakcja świadczy o obustronnym oddziaływaniu określonych zachowań, osób oraz przedmiotów. W poniższym artykule zaprezentowana została literakcja, jako interakcja pomiędzy literaturą a emocjami, zabawą, oraz kreatywnością. Przedstawione przykłady wskazują jak pozytywnie oraz wielkoobszarowo literatura oddziałuje na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym. Zaznaczono również, że literatura dziecięca ściśle wiąże się z innymi dziedzinami sztuki, do których należy między innymi muzyka, malarstwo czy teatr.
Bibliografia
Adamczykowa Z. (2004). Literatura dziecięca. Funkcje-kategorie-gatunki, Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP.
Antczak M. (2015). Czy młodzież lubi czytać? Wybrane refleksje z badań uczniów i ich rodziców, „Trendy”, nr 2-3, s. 7-11.
Bilewicz-Kuźnia B. (2015). Zabawa i nauczanie przez zabawę w podstawie programowej i wybranych programach wychowania przedszkolnego, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, vol. 38, nr 4, s. 13-32. DOI:10.14632/eetp_38.1
Brooks F., Allen F. (2019). Wszystko o emocjach, tłum. P. Kielan, Poznań:Papilon.
Brzostowska A. (2018). Rola książki w rozwoju przedszkolaka, „Guliwer”, nr 1, s. 22-28.
Cieślikowski J. (1977). Słowo – obraz –gest czyli o intersemiotycznej naturze tekstów dziecięcych, [w:] M. Tyszkowa (red.), Sztuka dla najmłodszych. Teoria – recepcja – oddziaływanie, Warszawa: PWN.
Cieślikowski J. (1985). Literatura osobna, Warszawa: Nasza Księgarnia.
Dusza B. (2017). Bajka animowana i literacka w codzienności dziecka przedszkolnego, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika", nr 14, s. 229-238.
Frączek A. (2018). O ćwierkaniu, czyrkaniu i czykczyrikaniu, czyli o przyjemnościach czytania dziecku, „Guliwer” nr 2, s. 52-54.
Jull J. (2014). Kryzys szkoły. Co możemy zrobić dla uczniów, nauczycieli i rodziców?, tłum. D. Syska, Podkowa Leśna: MIND.
Kiełbowicz M. (2019). Huczy jak w ulu, Kraków: Znak emotikon.
Klim-Klimaszewska A. (2012). Pedagogika przedszkolna. Nowa podstawa programowa, Warszawa: Instytut Wydawniczy ERICA.
Królica M. (2008). Teatr we wczesnej edukacji dziecka, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” nr 4, s. 31-33.
Kruszewska A. (2017). Oddziaływanie bajki na życie emocjonalne dziecka kończącego roczne przygotowanie przedszkolne, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika” nr 14, s. 215-227.
Llenas A. (2019). Kolorowy potwór. Książka pop-up, Warszawa: Mamania.
Nazaruk S. (2016). Socjalizacja w klasach zróżnicowanych kulturowo – przykłady z praktyki szkolnej, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, nr 11, s. 42. DOI: 10.14632/eetp.2016.11.42.39.
Oziewicz T. (2020). Co robią uczucia?, Warszawa: Dwie Siostry.
Papuzińska J. (1996). Dziecko w świecie emocji literackich, Warszawa: SBP.
Podstawa Programowa Wychowania Przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego (2017), <https://podstawaprogramowa.pl/Przedszkole> [dostęp: 27.11.2020].
Samborska I. (2020). Treść dziecięcych opowieści o świecie – perspektywa edukacyjna, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” vol. 15, nr 2(56), s. 37-45. DOI: 10.35765/eetp.2020.1556.03
Skoczylas-Krotla E. (2008). Oblicza kultury języka we współczesnej szkole, [w:] Funkcje opiekuńczo-wychowawcze współczesnej szkoły (red.) A. Marzec, Częstochowa: Wydawnictwo AJD.
Ungeheuer-Gołąb A. (2011). Rozwój kontaktów małego dziecka z literaturą, Warszawa. SBP.
Wasilewska-Chmura M. (2011). Przestrzeń intermedialna literatury i muzyki, Kraków: Wydawnictwo UJ.
Zabawa K. (2015). „Teatr” obrazów i słów – sztuka lektury książek obrazkowych (na przykładzie wybranych utworów Iwony Chmielewskiej), [w:] A. Pilch, M. Rusek (red.), Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki, Kraków: Wydawnictwo UJ.
http://www.ryms.pl/2020/10/14/swiat-koziolka-czyli-27-ogolnopolska-nagroda-literacka/ [dostęp: 28.11.2020].
https://pl.wikiquote.org/wiki/Wis%C5%82awa_Szymborska [dostęp: 24.11.2020].
Copyright (c) 2021 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
