Edukacja wrażliwa na traumę z perspektywy teorii przywiązania
Abstrakt
Sytuacje mogące powodować uraz psychiczny takie jak przemoc, zaniedbanie i dysfunkcje rodziny dotykają istotną część dzieci. Odczuwanie zagrożenia w bliskiej relacji połączone z niedostępnością responsywnego dorosłego łagodzącego negatywne emocje dziecka prowadzi do pojawienia się toksycznego stresu (toxic stress) negatywnie wpływającego na rozwój mózgu. Stąd dzieci z historią traumy mogą w szkole przejawiać różnorodne problemy, w tym deficyt uwagi, nadaktywność i dysregulację emocji. Jednocześnie zagrażające doświadczenia w dzieciństwie (adverse childhood experiences) sprzyjają rozwojowi pozabezpiecznych stylów przywiązania, przez co dziecko znajdując się w środowisku szkolnym może z trudem ufać nauczycielom, czuć dużą presję i interpretować zachowania innych w kategoriach zagrożenia, ale też przeżywać silną frustrację w sytuacji niepowodzeń i mieć trudności w rozwiązywaniu konfliktów. Najpoważniejsze konsekwencje ma zdezorganizowany wzorzec więzi.
Trudności uczniów z historią traumy wymagają specyficznej odpowiedzi ze strony szkół, stąd powstał postulat edukacji wrażliwej na traumę (trauma-informed education). Z teorii przywiązania wynika, że w szkole najpierw należy zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego, przede wszystkim dzięki relacji z nauczycielem, który w obliczu problematycznych reakcji ucznia rozumie jego specyficzne potrzeby i aktywnie podtrzymuje z nim wymianę emocjonalną.
Bibliografia
Avery, J.C., Morris, H., Galvin, E., Misso, M., Savaglio, M. i Skouteris, H. (2021). Systematic review of school-wide trauma-informed approaches. Journal of Child & Adolescent Trauma, 14(3), 381–397. https://doi.org/10.1007/s40653-020-00321-1
Bailey, H.N., Moran, G. i Pederson, D.R. (2007). Childhood maltreatment, complex trauma symptoms, and unresolved attachment in an at-risk sample of adolescent mothers. Attachment & Human Development, 9(2), 139–161. https://doi.org/10.1080/14616730701349721
Bick, J. i Nelson, C.A. (2016). Early adverse experiences and the developing brain. Neuropsychopharmacology, 41(1), 177–196. https://doi.org/10.1038/npp.2015.252
Buchanan, G., Gewirtz, A.H., Lucke, C. i Wambach, M.R. (2020). The concept of childhood trauma in psychopathology: Definitions and historical perspectives. Childhood trauma in mental disorders: A aomprehensive approach. W: G. Spalletta, D. Janiri, F. Piras i G. Sani (red.), Childhood Trauma in Mental Disorders (s. 9–26). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-49414-8_2
Cole, S., Greenwald O’Brien, J., Geron Gadd, M., Ristuccia, J., Luray Wallace, D. i Gregory, M. (2005). Helping traumatized children learn. Massachusetts Advocates for Children.
Fang, Y., Luo, J., Boele, M., Windhorst, D., van Grieken, A., Raat, H. (2022). Parent, child, and situational factors associated with parenting stress: a systematic review. European Child & Adolescent Psychiatry, 1–19. https://doi.org/10.1007/s00787-022-02027-1
Fonagy, P., Gergely, G., Jurist, E.L. i Target, M. (2002). Affect regulation, mentalization, and the development of the self. Routledge
Hertel, R., Frausto, L. i Harrington, R. (2009). The compassionate schools pilot project report. Office of the Superintendent of Public Instruction.
Holmes, J. (2014). The search for the secure base: Attachment theory and psychotherapy. Routledge.
Howard, J. (2013). Distressed or deliberately defiant? Managing challenging student behaviour due to trauma and disorganised attachment. Australian Academic Press.
Hunt, T.K., Slack, K.S. i Berger, L.M. (2017). Adverse childhood experiences and behavioral problems in middle childhood. Child Abuse & Neglect, 67, 391–402. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2016.11.005
Jezierski, K. (2019). Recenzja książki: Brian Schiff (2017), A New Narrative for Psychology. New York (US): Oxford University Press. Psychologia Rozwojowa, 24(1), 99–104.
Kennedy, J.H. i Kennedy, C.E. (2004), Attachment theory: Implications for school psychology. Psychology in the Schools, 41, 247–259. https://doi.org/10.1002/pits.10153
Lewis, S.J., Arseneault, L., Caspi, A., Fisher, H.L., Matthews, T., Moffitt, T.E., Odgers, C.L., Stahl, D., Teng, J.Y. i Danese, A. (2019). The epidemiology of trauma and post-traumatic stress disorder in a representative cohort of young people in England and Wales. The Lancet Psychiatry, 6(3), 247–256. https://doi.org/10.1016/S2215-0366(19)30031-8
Lowell, A., Renk, K. i Adgate, A.H. (2014). The role of attachment in the relationship between child maltreatment and later emotional and behavioral functioning. Child Abuse & Neglect, 38(9), 1436–1449. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2014.02.006
Łosiak, W. (2023). Stres wojny i migracji – konsekwencje dla dzieci i młodzieży. Intercultural Relations, 7(13), 108–117. https://doi.org/10.12797/RM.01.2023.13.07
Martin, K., Dobson, M., Fitzgerald, K., Ford, M., Lund, S., Egeberg, H., Walker, R., Milroy, H, Wheeler, K., Kasten-Lee, A., Bayly, L., Gazey, A., Falconer, S., Platell, M. i Berger, E. (2023). International Trauma-Informed Practice Principles for Schools (ITIPPS): Expert consensus of best-practice principles. The Australian Educational Researcher, 1–24. https://doi.org/10.1007/s13384-023-00648-2
Portwood, S.G., Lawler, M.J. i Roberts, M.C. (2021). Science, practice, and policy related to adverse childhood experiences: Framing the conversation. American Psychologist, 76(2), 181–187. https://doi.org/10.1037/amp0000809
Purvis, K.B., Milton, H.S., Harlow, J.G., Parris, S.R. i Cross, D.R. (2015). The importance of addressing complex trauma in schools: Implementing trust-based relational intervention in an elementary school. ENGAGE: An International Journal on Research and Practices in School Engagement, 1(2), 40–51.
Rees, C. (2008). The influence of emotional neglect on development. Paediatrics and Child Health, 18(12), 527–534. https://doi.org/10.1016/j.paed.2008.09.003
Riggs, S.A. (2011). Childhood emotional abuse and the attachment system across the life cycle: What theory and research tell us. W: R. Reynome (red.) The effect of childhood emotional maltreatment on later intimate relationships (s. 5–51). Routledge.
Rzeszutek, M., Dragan, M., Lis-Turlejska, M., Schier, K., Holas, P., Drabarek, K., Van Hoy, A., Pięta, M., Poncyliusz, C., Michałowska, M., Wdowczyk, G., Borowska, N. i Szumiał, S. (2023). Exposure to self-reported traumatic events and probable PTSD in a national sample of Poles: Why does Poland’s PTSD prevalence differ from other national estimates? PLoS ONE, 18(7): e0287854. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0287854
Schaffer, H.R. i Emerson, P.E. (1964). The development of social attachments in infancy. Monographs of the Society for Research in Child Development, 29(3), 1–77. https://doi.org/10.2307/1165727
Shonkoff, J.P., Garner, A.S., Committee on Psychosocial Aspects of Child and Family Health, Committee on Early Childhood, Adoption, and Dependent Care, and Section on Developmental and Behavioral Pediatrics, Siegel, B.S., Dobbins, M.I., Earls, M.F., Garner, A.S., McGuinn, L., Pascoe, J. i Wood, D. L. (2012). The lifelong effects of early childhood adversity and toxic stress. Pediatrics, 129(1), e232-e246. https://doi.org/10.1542/peds.2011-2663
Sroufe, L.A., Egeland, B., Carlson, E.A. i Collins, W.A. (2006). The development of the person: The Minnesota study of risk and adaptation from birth to adulthood. Guilford Press.
Steele, H. (2003). Unrelenting catastrophic trauma within the family: When every secure base is abusive. Attachment & Human Development, 5(4), 353–366. https://doi.org/10.1080/14616730310001633438
Substance Abuse and Mental Health Services Administration. (2014). SAMHSA’s Concept of Trauma and Guidance for a Trauma-Informed Approach. Substance Abuse and Mental Health Services Administration. https://ncsacw.acf.hhs.gov/userfiles/files/SAMHSA_Trauma.pdf
Thomas, M.S., Crosby, S. i Vanderhaar, J. (2019). Trauma-Informed practices in schools across two decades: An interdisciplinary review of research. Review of Research in Education, 43(1), 422–452. https://doi.org/10.3102/0091732X18821123
Vang, M.L., Elklit, A., Simonsen, S., Austin, S.F. i Møller, S.B. (2023). Trauma exposure and diagnostic and Statistical manual of mental disorders (fifth edition) posttraumatic stress disorder among Danish adults: Implications of narrow and broad operationalizations of criterion A. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy. Advance online publication. https://doi.org/10.1037/tra0001589
Verschueren, K., Koomen, H.M.Y. (2012). Teacher–child relationships from an attachment perspective. Attachment & Human Development, 14(3), 205–211. https://doi.org/10.1080/14616734.2012.672260
Copyright (c) 2024 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
