Terapeutyczna funkcja literackich relacji o wojnie w Ukrainie adresowanych do dzieci
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza książek o wojnie adresowanych do dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem wojny w Ukrainie, autorstwa pisarzy polskich i ukraińskich. Punktem wyjścia rozważań jest metodologia children studies, dyscypliny naukowej stawiającej okres dzieciństwa jako przedmiot wnikliwego badania. W interpretacji wykorzystano aktualne dane dotyczące problemów psychologicznych związanych z najmłodszymi uciekinierami z Ukrainy. Analizie poddano książeczki dla dzieci polskich autorów wydane w serii „Wojny Dorosłych – Historie Dzieci” opowiadające o wojnie w Ukrainie i wskazano na ich niepodważalne funkcje terapeutyczne. Indywidualna lub wspólna lektura tych książek niesie ukojenie doznanych traum przez dzieci ukraińskie, które znalazły się na uchodźstwie w nowym nieznanym kraju. Jednocześnie uczy współodczuwania i rodzi empatię dla potrzebujących wśród najmłodszych Polaków. Utwory ze wskazanej serii zostały zestawione z tymi, które w tym samym czasie, tj. od lutego 2022 roku, napisane zostały przez autorów ukraińskich. Okazało się, że nie uwzględniają one psychicznych potrzeb dzieci ukraińskich, propagując przede wszystkim treści patriotyczne i skupiając się na przekazaniu wiedzy o ojczyźnie w stanie zagrożenia. W podsumowaniu zawarty jest postulat dotyczący potrzeby dostosowania treści i formy przekazu związanego z wojną w literaturze dla dzieci do odbiorcy w wieku wczesnoszkolnym w taki sposób, by realizowała się jego funkcja terapeutyczna.
Bibliografia
Bautsz-Sontag, A. (2013). Literatura w terapii dzieci. Oficyna Wydawnicza Wacław Walasek.
Bautsz-Sontag, A. (2015). Literatura w terapii. Warsztaty otwarte. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Borecka, I. (1991). Biblioterapia: przewodnik metodyczny dla studentów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie.
Brett, D. (2003). Bajki, które leczą (Part 1) (M. Trzebiatowska, Trans.). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Brett D. (2005). Bajki, które leczą (Part 2). (H. Dankiewicz, Trans.). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Charczenko, O., Sampson, M. (2022). Mała książka o wielkiej Ukrainie. Z tekstem hymnu narodowego/РозповідьпроУкраїну. Гімнславитасвободи [Rozpovìdʹpro Ukraïnu. Gìmnslavitasvobodi] (M. Tychmanowicz, Trans.). Wydawnictwo Babaryba.
Czernianin, W., Czernianin, H., & Chatzipentidis, K. (2017). Podstawy współczesnej biblioterapii. Podręcznik akademicki. Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Falkowska, E., & Telusiewicz-Pacak A. (Eds.) (2019). Prawa dziecka z perspektywy dzieci, rodziców i nauczycieli. Raport z badań. UNICEF.
Gawryluk, B. (2022). Moc Amelki. Wydawnictwo Literatura.
Gawryluk, B. (2022). Teraz tu jest nasz dom. Wydawnictwo Literatura.
Grzywacz, M., & Okupnik, M. (Eds.). (2020). Dzieci i doświadczenie wojny. Wiek XX i XXI. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Józefowicz, A. (2019). Czego można nauczyć się z literatury dla dzieci, prezentującej dzieciństwo naznaczone doświadczaniem uchodźstwa? Kwartalnik Pedagogiczny, 64(251), 113–125.
Kotaba, K. (2015). Czy wojna jest dla dzieci? O obrazach wojny w literaturze dla najmłodszych. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, 15, 184–192.
Kotaba, K. (2021). Książki Barbary Gawryluk lekarstwem na problemy duszy. Paidia i Literatura, 3, 1–10.
Kryńska, E. J. (2022). Nie chcemy umierać – mówią dzieci. In: E. J. Kryńska, Ł. Kalisz & A. Suplicka (Eds.), Dziecko w historii – między godnością a zniewoleniem. Vol. 2: Godność jako źródło naszego człowieczeństwa (p. 59–65). Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Michajłowa-Rodina, O., & Nikorycz, L. (2022). Ukraina. Wydawnictwo Muchomor.
Molicka, M. (1997). Bajki terapeutyczne jako metoda obniżania lęków u dzieci hospitalizowanych. Kolegium Nauczycielskie w Lesznie.
Molicka, M. (1999). Bajki terapeutyczne dla dzieci. Media Rodzina.
Molicka, M. (2002). Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii. Media Rodzina.
Molicka, M. (2003). Bajki terapeutyczne. Cz. 2. Media Rodzina.
Molicka, M. (2011). Biblioterapia i bajkoterapia. Rola literatury w procesie rozumienia świata społecznego i siebie. Media Rodzina.
Ortner, G. (1995). Bajki na dobry sen. Poradnik dla rodziców (Z. Dalewski, Trans.). Świat Książki.
Ortner, G. (1996). Nowe bajki na dobry sen. Poradnik dla rodziców dzieci od 6 do 10 lat (E. Ptaszyńska-Sadowska, Trans.). Świat Książki.
Ostrowska, J. (2020). Performans wojenny. Strategie opowiadania dzieciom o wojnie w muzeach i miejscach pamięci. In M. Grzywacz & M. Okupnik (Eds.), Dzieci i doświadczenie wojny. Wiek XX i XXI (p. 225–238). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Papuzińska, J. (2017). Asiunia. Wydawnictwo Literatura.
Sharapova, T. (2023, June 30). Bezpłatna pomoc psychologiczna dla dorosłych i dzieci z Ukrainy. Ukrainian in Poland. https://www.ukrainianinpoland.pl/free-psychological-assistance-for-people-arriving-from-ukraine-pl
Shrodes, C. (1949). Bibliotherapy: A theoretical and clinical-experimental Study. University of California.
Sikora, A. (2014). W jaki sposób mówimy dzieciom o wojnie? Charakterystyka prozy o tematyce wojennej na podstawie wybranych książek dla dzieci. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum, 2(19), 25–44.
Słoniowska, Ż. (2022). Owwa! Ukraina dla dociekliwych. Wydawnictwo Dwie Siostry.
Szaga H. (2014). Bajki terapeutyczne. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Szymborska, K. (2016). Childrenstudies jako perspektywa metodologiczna. Współczesne tendencje w badaniach nad dzieckiem. Teksty Drugie, 1, 189–205.
Szymborska, K. (2020). Po stronie dziecka. Perspektywa childrenstudies. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Trojański, P. (Ed.) (2008). Auschwitz i Holocaust. Dylematy i wyzwania polskiej edukacji. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Turaieva, I. (2022, October 27). Ukraińcy w Polsce mogą zdobyć niezbędne rzeczy dzięki serwisowi Lalafo. Ukrainian in Poland. https://www.ukrainianinpoland.pl/lalafo-helps-ukrainians-in-poland-pl
Turaieva, I. (2023, December 4). Dzisiejsza sytuacja na polskiej granicy: ilu Ukraińców przekroczyło granicę z Polską w 2023 r. Ukrainian in Poland. https://www.ukrainianinpoland.pl/how-many-ukrainians-have-crossed-the-ukrainian-polish-border-since-the-beginning-of-the-war-current-data-pl
Ungeheuer-Gołąb, A. (1999). Poezja dzieciństwa, czyli droga ku wrażliwości. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Ungeheuer-Gołąb, A. (2007). Tekst poetycki w edukacji estetycznej dziecka. O metodzie ekspresywnego wykonania utworów poetyckich. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Ungeheuer-Gołąb, A. (2009). Wzorce ruchowe utworów dla dzieci. O literaturze dziecięcej jako wędrówce, walce, tajemnicy, bezpiecznym miejscu i zabawie. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Ungeheuer-Gołąb, A. (2011). Rozwój kontaktów małego dziecka z literaturą. Wydawnictwo SBP & Uniwersytet Rzeszowski.
UNICEF. (2022a, March 21). Dzieci uciekające przed wojną na Ukrainie są narażone na handel ludźmi i wykorzystanie (2022). UNICEF. https://unicef.pl/co-robimy/aktualnosci/news/dzieci-uciekajace-przed-wojna-na-ukrainie-sa-narazone-na-handel-ludzmi-i-wykorzystanie
UNICEF. (2022b, March 31). Już dwa miliony dzieci uciekły z Ukrainy. UNICEF. https://unicef.pl/co-robimy/aktualnosci/news/juz-dwa-miliony-dzieci-uciekly-z-ukrainy
Wądolny-Tatar K. (2017). Dziecko i wojna w perspektywie postpamięci. Narracje dla najmłodszych. Litteraria Copernicana, 23(3), 111–124. http://dx.doi.org/10.12775/LC.2017.053
Witek, R. (2023). Jak Pan Żyrafa uciekał przed wojną. Wydawnictwo Literatura.
Copyright (c) 2024 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
