Rozwój agresji u dzieci i oddziaływania profilaktyczne w rodzinie
Abstrakt
Agresja dzieci stanowi zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa. Współczesna wiedza na temat agresji u dzieci wskazuje na rozwój zachowań agresywnych już od najwcześniejszego okresu życia, jej stałość i heterotypiczny charakter. Artykuł ma na celu prezentację rozwoju agresji u dzieci najmłodszych, wskazanie na rodzinne uwarunkowania zachowań agresywnych dzieci oraz dostarczenie wskazówek dla skutecznej profilaktyki zachowań agresywnych u dzieci w środowisku rodzinnym. Rozwój agresji u dzieci dokonuje się od agresji fizycznej do społecznej, przy czym występowanie fizycznych przejawów agresji jest bardziej właściwe dla chłopców, natomiast agresja społeczna częściej jest spotykana u dziewcząt. Badania nad agresją wskazują, że istnieje pewna grupa dzieci, u których obserwuje się podwyższony poziom agresji. W wielu przypadkach prowadzi to do niedostosowania społecznego. Autor wymienia trzy grupy czynników agresji dzieci tkwiące w rodzinie: transmisja międzypokoleniowa, metody i style wychowawcze oraz występowanie konfliktów małżeńskich. Następnie przedstawia wskazówki dla oddziaływań profilaktycznych w rodzinie, które obejmują różne fazy rozwojowe dziecka oraz najważniejsze czynniki chroniące. Aby oddziaływania profilaktyczne były skuteczne, należy uwzględnić formy agresji stosowanej przez dzieci i dopasować do nich odpowiednie programy skierowane bądź na gniew, jako przyczynę agresji gorącej lub korzyści i pozytywne emocje kojarzone z agresją traktowaną instrumentalnie. Ponadto działania profilaktyczne powinny być skierowane zarówno na dziecko, jak i rodziców oraz szersze otoczenie społeczne, które może stanowić potrzebne wsparcie dla dysfunkcyjnego środowiska rodzinnego.
Bibliografia
Badora S., Rodzinne czynniki ryzyka zachowań agresywnych dzieci, [w:] Rodzina i szkoła wobec przemocy, red. T. Sakowicz, Jedność, Kielce 2004.
Biel K., Przestępczość dzieci. Wczesne czynniki ryzyka i wskazówki dla skutecznej profilaktyki, [w:] Dziecko zagrożone wykluczeniem. Elementy diagnozy, działania profilaktyczne i pomocowe, red. K. Biel, J. Kusztal, Wydawnictwo WAM-WSF-P Ignatianum, Kraków 2011.
Biel K., Rozwój agresji u dzieci w kierunku niedostosowania społecznego, [w:] Dziecko zagrożone wykluczeniem. Elementy diagnozy, działania profilaktyczne i pomocowe, red. K. Biel, J. Kusztal, Wydawnictwo WAM-WSF-P Ignatianum, Kraków 2011.
Campbell S.B., Spieker S., Vandergrift N., Belsky J., Burchinal M., The NICHD Early Child Care Research Network, Predictors and sequelae of trajectories of physical aggression in school-age boys and girls, „Development and Psychopathology” 22(2010).
Del Vecchio T., O’Leary S.G., Antecedents of toddler aggression: Dysfunctional parenting in mother-toddler dyads, “Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology” 35(2006)2.
Dziecko zagrożone wykluczeniem. Elementy diagnozy, działania profilaktyczne i pomocowe, red. K. Biel, J. Kusztal, Wydawnictwo WAM-WSF-P Ignatianum, Kraków 2011.
Galen B.R., Underwood M.K. (1997), A developmental investigation of social aggression among children, „Developmental Psychology” 33(1997)4.
Giordano P.C., Legacies of crime. A follow-up of the children of highly delinquent girls and boys, Cambridge University Press, New York 2010.
Howell J.C., Preventing and reducing juvenile delinquency. A comprehensive framework, Sage Publications, Thousand Oaks-London-New Delhi 2003.
Jonkman H., van Yperen T., Prinsen B., Prevention, [w:] Tommorow’s criminals. The development of child delinquency and effective interventions, red. R. Loeber, N.W. Slot, P. van der Laan, M. Hoeve, Ashgate, Burlington 2008.
Kuppens S., Grietens H., Onghena P., Michiels D., Associations between parental control and children’s overt and relational aggression, „British Journal of Developmental Psychology” 27(2009).
Obuchowska I., Agresja dzieci w perspektywie rozwojowej, [w:] Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja i psychokorekcja, T. 3, red. B. Kaja, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2000.
Surzykiewicz J., Społeczno-poznawczy wymiar agresji: przegląd teoretyczno-badawczy, [w:] Systemowe rozwiązywanie problemu przemocy i agresji w szkole, red. A. Rejzner, Wydawnictwo WSP TWP, Warszawa 2011.
Tremblay R.E., Nagin D.S., Seguin J.R., Zoccolillo M., Zelazo P.D., Boivin M., Perusse D., Japel C., Physical aggression during early childhood: Trajectories and predictors, „Pediatrics” 114(2004)1.
Underwood M.K., Beron K.J., Gentsch J.K., Galperin M.B., Risser S.D., Family correlates of children's social and physical aggression with peers: Negative interparentalconflict strategies and parenting styles, „International Journal of Behavioral Development” 32(2008)6.
Urban B., Agresja i przemoc – wstępne refleksje, [w:] Agresja i przemoc w środowiskach i instytucjach, red. B. Urban, P. P. Barczyk, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. kard. Augusta Hlonda, Mysłowice 2014.
Urban B., Agresja młodzieży i odrzucenie rówieśnicze, PWN, Warszawa 2012, s. 24-25.
Wolińska J.M., Agresywność młodzieży. Problem indywidualny i społeczny, Wyd. UMCS, Lublin 2000.
Wójcik D., Środowisko rodzinne a poziom agresywności młodzieży przestępczej i nieprzestępczej, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1997.
Copyright (c) 2016 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
