Wzorce jako narzędzia transmisji oddziaływań wychowawczych

Słowa kluczowe: pedagogika, wychowanie, dziecko, osobowość, tożsamość, wzorzec, pole wartości

Abstrakt

Definiując wychowanie jako proces pedagogiczny w zakresie oddziaływania na sferę osobowości jednostki zakłada się, że prowadzony jest on jako działanie intencjonalne i nieintencjonalne przez zawodowych i niezawodowych wychowawców oraz działanie samokształceniowe. Wszystkie te działania można traktować jako transmisję wartości przy użyciu narzędzi kształtowania prawidłowych parametrów tożsamościowych, którymi są wzorce identyfikacyjne (wzorce postępowania), w skład których wchodzą wzorce osobowe i wzorce zachowań. W artykule zamieszczono opis tych wzorców i ich interpretację jako pola wartości, w obrębie których prowadzona jest określona gra społeczna wyznaczająca rodzaje wpływów wzorców na tożsamość jednostki. Pola wartości wzorców przenikają się i dzięki temu jest możliwa ich eksploracja w poszukiwaniu nowych wzorców i w poszerzaniu przestrzeni poznawczych. Współcześnie, w epoce zdominowanej przez Internet, dziecko jest zanurzone w galaktyce wzorców, w tym narzuconych instytucjonalnie, sugerowanych przez wychowawców oraz własnych, odkrytych samodzielnie. Spośród nich tylko wzorce akceptowane przez dziecko są uaktywniane w procesach transmisji oddziaływań wychowawczych opartych na imitacji, identyfikacji i internalizacji. A artykule przedstawiono charakterystykę tych oddziaływań z perspektywy pedagogiki wychowania i w powiązaniu z różnymi rodzajami stosowanych wzorców.

Bibliografia

Bakiera L., Harwas-Napierała B. (2016). Wzory osobowe w rozwoju człowieka, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Błachut J., Gaberle A., Krajewski K. (2004). Kryminologia, Kraków: Wydawnictwo ARCHE.

Brzezińska A.I. (2000). Psychologia wychowania, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańsk: GWP, s. 227- 257.

Doroszewski W. (red.). (1969). Słownik języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Dryll E. (2013). Wrastanie w kulturę. Transmisja narracji w wychowaniu rodzinnym, Warszawa: Wydawnictwo Psychologii i Kultury ENETIA.

Gurycka A. (1979). Struktura i dynamika procesu wychowawczego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Hajduk E. (2001). Kulturowe wyznaczniki biegu życia, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Katra G. (2014). Czas w wychowaniu, „Psychologia Wychowawcza”, nr 47, s. 105-114,. DOI: 10.5604/00332860.1123975

Katra G. (2019). Współczesne ujęcia i modele wychowania, „Psychologia Wychowawcza”, nr 16, s. 27- 48,. DOI: 10.5604/01.3001.0013.6331

Kowalski M. (2021). Świadomość aksjologiczna i/a tożsamość człowieka – perspektywa edukacyjna (analizy i refleksje), „Studia Paedagogica Ignatiana”, vol. 24, nr 1, s. 83- 99,. DOI: 10.12775/SPI.2021.1.004.

Kuczyński L., Parkin C.M., Pitman R. (2016). Socialization as dynamic process, [w:] J.E. Grusec, P.D. Hastings (red.), Handbook of socialization. Theory and research, New York-London: Guilford Press, s. 135- 157.

Leppert R. (2006). Tożsamość młodzieży w społeczeństwie naśladowczym, [w:] R. Leppert, Z. Melosik, B. Wojtasik (red.), Młodzież wobec (nie)gościnnej przyszłości, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, s. 88- 101.

Levi Martin J. (2010). Co to jest teoria pola?, [w:] A. Manterys, J. Mucha (red.), Nowe perspektywy teorii socjologicznej. Wybór tekstów, Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS, s. 375–418.

Lipiec J. (1990). Problemy egzystencjalne w teorii wartości, [w:] J. Lipiec (red.), Studia z ontologii i epistemologii wartości, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Filozofii UJ, s. 15- 34.

Mielczarek M. (2017). Czym jest poradnicze pole i jak je badać? „Studia Poradoznawcze/Journal of Counsellogy”, vol. 6, s. 58 72, DOI: 10.34862/sp.2017.3

Nikitorowicz J. (2009). Edukacja regionalna i międzykulturowa, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Nowak W.M. (2015). Dobro i wzory osobowe, „Studia Philosophica Wratislaviensia”, vol. X, fasc. 4, s. 65- 76.

Okoń W. (2007). Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie ŻAK.

Olearczyk T.E. (2005). Znaczenie wartości w procesie wychowania, „Państwo i Społeczeństwo”, t. 5, nr 4, s. 169- 180.

Ossowska M. (2000). Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Radlińska H. (1961). Pedagogika społeczna, Wrocław: Ossolineum.

Scheler M. (2004). Wolność, miłość, świętość, tłum. G. Sowiński, Kraków: Wydawnictwo ZNAK.

Śliwerski B. (2001). Pedagogika niedyrektywna, „Edukacja i Dialog”, nr 9–10, s. 18-26.

Świderska-Włodarczyk U. (2015). Wzorzec osobowy czy wzorzec postępowania? Przyczynek do nowej definicji formułowanej z punktu widzenia historyka na przykładzie szlachty polskiej przełomu średniowiecza i czasów nowożytnych, „In Gremium. Studia nad Historia, Kulturą i Polityką”, nr 9, s. 41 -50.

Zarzecki L. (2012). Teoretyczne podstawy wychowania. Teoria i praktyka w zarysie, Jelenia Góra: Wydawnictwo Karkonoskiej Państwowej Szkoły Wyższej.

Znaniecki F. (1973). Socjologia wychowania, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Żuk G. (2016). Edukacja aksjologiczna. Zarys problematyki, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Opublikowane
2021-09-07
Jak cytować
Juszczyk-Rygałło, J. (2021). Wzorce jako narzędzia transmisji oddziaływań wychowawczych. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 16(4(62), 13-25. https://doi.org/10.35765/etp.2021.1662.01