Baśniowa książka obrazkowa – dziecięce rozważania wokół Jasia i Małgosi Anthony’ego Browne’a
Abstrakt
W artykule omówiono zagadnienia dotyczące sposobów wprowadzenia baśniowej książki obrazkowej do praktyki edukacyjnej dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. W pierwszej części tekstu zarysowano kontekst obecności literatury baśniowej w edukacji wczesnoszkolnej, natomiast druga część przedstawia przebieg zajęć edukacyjnych prowadzonych z dziećmi w wieku 6-7 lat, zorganizowanych w oparciu o książkę obrazkową „Jaś i Małgosia” Anthony'ego Browna. Podwójna rola: nauczyciela i badacza – postrzegana jest przez autora tekstu jako istotny element: projektowania warsztatu, jego realizacji, późniejszego interpretowania wytworów dziecięcych, a ostatecznie – poszukiwania nowych dróg do kreowania okazji edukacyjnych. Przeprowadzona w paradygmacie jakościowym obserwacja uczestnicząca dostarczyła wglądu w dziecięce sposoby odczytywania znaczeń zawartych w wizualnej i werbalnej warstwie historii. Dziecięce konstruowanie znaczeń wokół wskazanych ilustracji skategoryzowano wokół trzech wiodących wątków: wizji domu, relacji między członkami rodziny, relacji między macochą a czarownicą. Włączanie wiedzy osobistej uczestników stanowiło okazję do negocjowania znaczeń i zadawania nieoczywistych pytań. Zbudowanie sytuacji interpretacyjnej wokół klasycznej w warstwie słowa historii dopełnionej nieoczywistymi ilustracjami pozwala na zachowanie jej niosącego nadzieję przesłania, a jednocześnie kreuje szansę odkrycia nowych kontekstów.
Bibliografia
Angrosino, M. (2010). Badania etnograficzne i obserwacyjne (M. Brzozowska-Brywczyńska, tłum.), Wydawnictwo Naukowe PWN.
Arizpe, E. i Styles, M. (2016). Children reading picturebooks: Interpreting visual text. Routledge.
Bachelard, G. (1976). Wstęp do poetyki przestrzeni (W. Błońska, tłum.). W: H. Markiewicz (red.), Współczesna teoria badań literackich za granicą. T. 2: Strukturalno-semiotyczne badania literackie, literaturoznawstwo porównawcze, w kręgu psychologii głębi i mitologii (s. 342–366). Wydawnictwo Literackie.
Baluch, A. (1992). Archetypy literatury dziecięcej. Wydawnictwo Naukowe WSP.
Boguszewska, A. (2017). O ilustracjach lektur polecanych w programach szkolnych dla uczniów kształcenia zintegrowanego u progu XXI wieku. Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna, 5(9), 185–197.
Browne, A. (1981). Hansel and Gretel. Walker Books.
Bruner, J.S. (1991). The narrative construction of reality. Critical Inquiry, 18(1), 1–21.
Bunio-Mroczek, P. (2021). Badania skoncentrowane na dzieciach, badania z udziałem dzieci, dzieci jako badacze. Etyczne i metodologiczne aspekty badań prowadzonych w nurcie nowej socjologii dzieci i dzieciństwa. Przegląd Socjologii Jakościowej, 17(4), 6–26. https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.4.01
Cackowska, M. (2016). Emergent literacy, visual literacy i czytanie dialogowe. Potencjał edukacyjny i emancypacyjny książki obrazkowej w środowisku rodzinnym i przedszkolnym. Problemy Wczesnej Edukacji, 33(2), 102–113. https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/pwe/article/view/897
Chęcińska, U. (2016). Baśń jest gatunkiem pedagogicznym. W: U. Chęcińska (red.), Dziecko i baśnie świata w kontekście wczesnej edukacji (s. 7–10). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Doonan, J. (1983). Talking pictures: A new look at “Hansel and Gretel”. Signal, 42, 123–131.
Duncan, D. (2009). Teaching children’s literature: Making stories work in the classroom. Routledge.
Dylak, S. (2012). Alfabetyzacja wizualna jako kompetencja współczesnego człowieka. W: S. Dylak i M. Skrzydlewski (red.), Media. Edukacja. Kultura. W stronę edukacji medialnej (s. 119–132). Polskie Towarzystwo Technologii i Mediów Edukacyjnych.
Gemel, A. i Wiśniewska-Kin, M. (2023) Smaki życia razem. Metafory wizualne w dyskursie dziecięcym. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. https://doi.org/10.18778/8220-971-6
Jung, C.G. (1976). Archetypy i symbole. Pisma wybrane (J. Prokopiuk, tłum.). Czytelnik.
Klus-Stańska, D. (2004). Światy dziecięcych znaczeń – poszukiwanie kontekstów teoretycznych. W: D. Klus-Stańska (red.), Światy dziecięcych znaczeń (s. 15–38). Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kłakówna, Z. (2016). Język polski. Wykłady z metodyki. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kostecka, W. (2014). Baśń postmodernistyczna – przeobrażenia gatunku. Intertekstualne gry z tradycją literacką. Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Kümmerling-Meibauer, B. i Meibauer, J. (2018). Picturebooks and cognitive studies. W: B. Kümmerling-Meibauer (red.), The Routledge companion to picturebooks (s. 391–400). Routledge.
Landay, L. (2016). Minecraft: Transitional objects and transformational experiences in an imaginary world. W: M. Wolf (red.), Revisiting imaginary worlds: A subcreation studies anthology (s. 157–178). Routledge.
Leszczyński G. (2005). Baśń jako matryca doświadczeń egzystencjalnych. W: G. Leszczyński (red.), Kulturowe konteksty baśni. T. 1: Rozigrana córa mitu (s. 68–93). Centrum Sztuki Dziecka.
Ługowska, J. (2005). Baśń jako wprowadzenie do myślenia aksjologicznego. W: G. Leszczyński (red.), Kulturowe konteksty baśni. T. 2: W poszukiwaniu straconego królestwa (s. 27–40). Centrum Sztuki Dziecka.
Maciejewska-Mroczek, E., Radkowska-Walkowicz, M., Reimann, M., Witeska-Młynarczyk, A., Boni, Z. i Krawczyk, A. (2018). Kodeks dobrych praktyk w badaniach z dziećmi prowadzonych z perspektywy nauk społecznych W: M. Radkowska-Walkowicz i M. Reimann (red.), Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhood studies (s. 27–34). Oficyna Naukowa.
Maciejewska-Mroczek, E. i Reimann, M. (2016). Jak zgadzają i nie zgadzają się dzieci. O (nie)równowadze sił i świadomej zgodzie w badaniach z dziećmi. Przegląd Socjologii Jakościowej, 12(4), 42–55.
McCallum, R. (2000). Approaches to the literary fairy tale. W: J. Zipes (red.), The Oxford companion to fairy tales (s. 17–21). Oxford University Press.
Nikolajeva, M. (2014). Reading for learning: Cognitive approaches to children’s literature. John Benjamins Publishing Company.
Nikolajeva, M. (2019). Cognitive-Affective approaches to fairy tales. W: N.L. Canepa (red.), Teaching fairy tales (s. 203–212). Wayne State University Press.
Papuzińska, J. (2007). Dziecięce spotkania z literaturą. Centrum Edukacji Bibliotekarskiej Informacyjnej i Dokumentacyjnej im. Heleny Radlińskiej w Warszawie.
Piekarski, J. (2017). Perspektywa uczestnicząca w badaniach empirycznych – zarys tematyczny. Przegląd Badań Edukacyjnych, 25(2), 267–298. https://doi.org/10.12775/PBE.2014.030
Schön, D.A. (1983). The reflective practitioner: How professionals think in action. Basic Books, Inc.
Skowera, M. (2016). Postmodernistyczny retelling baśni – garść uwag terminologicznych. Creatio Fantastica, 53(2), 41–56.
Sławińska, M. (2019). Problemy etyczne w badaniach z udziałem dzieci. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 22(2/86), 107–123.
Szuman, S. (1928a). Wpływ bajki na psychikę dziecka. Szkoła Powszechna, 1, 30–46.
Szuman, S. (1928b). Wpływ bajki na psychikę dziecka. Szkoła Powszechna, 2, 113–130.
Tripp, D. (1993). Critical incidents in teaching: Developing professional judgement. Routledge.
Wais, J. (2007). Ścieżki baśni. Symboliczne wędrówki do wnętrza duszy. ENETEIA – Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
Waksmund, R. (1978). Bajkosfera, czyli o użyciu semiotycznym fabuł baśniowych. Rekonesans badawczy. Litteraria, 9, 99–119.
Waksmund, R. (2000). Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej. (Tematy – gatunki – konteksty). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wiśniewska-Kin, M. (2016). Nauczyciel wczesnej edukacji między rutyną a gotowością do zmian. W: W. Leżańska i A. Feliniak (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmian społeczno-kulturowych (s. 39–51). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wiśniewska-Kin, M. (2020). Skuteczne zdziwienie. Wyzwalająca myślenie nauka czytania. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wójcik-Dudek, M. (2009). Baśń – powracająca lektura. Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego, 20, 30–37.
Żuchowska, W. (1992). Oswajanie ze sztuką słowa. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Copyright (c) 2025 Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Oświadcza, że nie narusza praw autorskich osób trzecich i praw prawnych.
Oświadcza, że nie występuje żaden konflikt interesów.
2. Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
