Wprowadzenie

Abstrakt

Zrównoważona przyszłość proponowana przez Agendę 2030 wymaga przekształcenia edukacji z nauczania przedmiotowego na wspieranie rozwoju kompetencji międzyprzedmiotowych, które są niezbędne do rozwiązywania złożonych, interdyscyplinarnych problemów. Kompetencje te są różnie nazywane w literaturze pedagogicznej: kompetencje przekrojowe, kompetencje XXI wieku (umiejętności, które zazwyczaj nie są bezpośrednio związane z konkretnym zawodem, zadaniem, dyscypliną akademicką czy obszarem wiedzy, a które można wykorzystać w różnych sytuacjach i środowiskach pracy); kompetencje STEAM, kompetencje 4C (z ang. communication – komunikacja, collaboration – współpraca, critical thinking – myślenie krytyczne, creativity – kreatywność), choć w niektórych ujęciach dodaje się także piątą literę C (character – charakter) lub szóstą (citizenship – obywatelstwo). Choć skrót ten nie przekłada się dobrze na język polski, doskonale oddaje istotę problemu – dzisiejsze dzieci potrzebują innej wiedzy i innych umiejętności niż ich przodkowie. Najlepsze, co nowoczesna szkoła może zaoferować dziecku, to umiejętność samodzielnego uczenia się, krytycznego oceniania i selekcjonowania dostępnych informacji, twórczego rozwiązywania problemów, współpracy i komunikacji z innymi, a także emocjonalnej i poznawczej samoregulacji. Rozwijanie takich metakompetencji jest możliwe już od najwcześniejszego dzieciństwa, a według wielu badaczy jest również zgodne ze specyfiką uczenia się małego dziecka – uczeniem się poprzez odkrywanie i dociekanie, wielozmysłowe doświadczanie świata, zadawanie pytań, działanie i testowanie hipotez, formułowanie wniosków. Czy taka reorientacja edukacji – od podręczników i kart pracy w kierunku holistycznego rozwoju dziecka – jest możliwa w polskim systemie edukacji, i w jakim stopniu (a raczej w jaki sposób)?