Sukces i porażka w wychowaniu

Abstrakt

Porażkę i sukces wychowawczy/edukacyjny należy postrzegać i analizować w kontekście różnych pojęć i zjawisk pedagogicznych mających znaczenie w rozwoju każdego człowieka. Do nich z pewnością zaliczyć należy samo rozumienie pojęcia wychowanie, któremu ze względu na brak jasnych i logicznych kryteriów nadaje się różne znaczenia treściowo-zakresowe. Ważną kategorią w rozważaniach na temat sukcesu i porażki wychowawczej jest pojęcie celu wychowania. Dojście do niego stanowi sukces wychowawczy, a brak osiągnięcia celu można traktować jako porażkę wychowawczą. Sukces wychowawczy zależy od poprawnej strategii formułowania etapowych i operacyjnych celów wychowania, zaś porażka jest wynikiem braku zrozumienia ich znaczenia. Bez znajomości i jasnego uświadomienia celu wychowawczego nie można na końcu drogi dochodzenia do niego orzekać o sukcesie bądź porażce wychowawczej. Zmierzając do wyznaczonego celu wychowawczego należy zdawać sobie w pełni sprawę, iż cele należy wyprowadzać z wartości rozumianych jako wektory ukierunkowujące drogę życiową dzieci i młodzieży. Wartości te nigdy nie występują samoistnie, lecz zawsze tworzą określone systemy. Definiujemy je jako byty cenne i godne pożądania, które stanowią cel dążeń ludzkich. Dochodzenie do sukcesu wychowawczego wymaga ustawicznego stawiania pytania o wartości oraz zrozumienia ich roli w procesie formacyjnym młodego człowieka. Droga do sukcesu pedagogicznego wymaga zatem pokonywania i przezwyciężania wielu trudnych do przewidzenia przeszkód przez wszystkich, którzy są w pełni świadomi roli wychowania. Na tej drodze mają miejsce chwilowe, a niekiedy i długotrwałe załamania, poczucie zawodu, a nawet przegranej w dochodzeniu i realizacji stawianych celów wychowawczych. Rodzi się zatem refleksja i powstaje sytuacja, w której pojawiają się pytania: gdzie popełniono błąd, na czym on polega, jak należy go rozwiązać, jak unikać kolejnych? Ustalenie błędu wychowawczego jest niezwykle trudne. Niekiedy można go dostrzec już na etapie bieżących działań podmiotu wychowującego. Błędy wychowawcze są następstwem niezadowalającego poziomu świadomości wychowawczej i kultury pedagogicznej. Wyrazem optymalnego poziomu świadomości wychowawczej i kultury pedagogicznej rodziców i pedagogów jest podejmowanie przez nich takich czynności i działań w procesie wychowawczym, które można określić mianem wspomagania rozwoju dzieci i młodzieży. Z jednej strony prowadzą one do optymalizacji procesu dochodzenia do sukcesów, zaś z drugiej przyczyniają się do minimalizowania porażek wychowawczych. Proces wspomagania rozwoju podmiotu wychowywanego musi być poprzedzony poprawnym zorientowaniem się w kwestiach dotyczących porażki i sukcesu wychowawczego. Proces wspomagania rozwoju ma przede wszystkim służyć skuteczności wychowania. O skuteczności wychowania decydują kompetencje pedagogiczne, a więc świadomość celów wychowawczych, umiejętność ich realizacji oraz sposoby jej pomiaru.