Kindergartens in Exile During the World War II
Abstract
The objective of the article is to outline the activity of the Polish kindergartens in exile during the Second World war. The research methods proper for the history of education were used in the work. Its contents were mainly based on the analysis of archival materials from the Polish Institute and Sikorski Museum in London. The author of the article proved that Polish kindergartens existed in all large colonies of refugees in Iran, India, Palestine, Central-Eastern and Southern Africa, New Zealand, Mexico, and the Polish II Corps of general Władysław Anders. The kindergartens mainly took care of orphans and children who, for various reasons, were deprived of parental care. The kindergartens in Austria and Bavaria, supervised by the Polish army, gathered the children of people who were forced to go there during the war and did not manage to get back to Poland yet. Also, they included the children of Home Army (Polish abbreviation: AK) soldiers who came from Poland. A lot of kindergartens worked 24 hours a day. Their main task was to prepare preschool children for studying in the public primary school. Kindergartens were usually organised in school buildings. Despite numerous difficulties, the organisers of those kindergartens did their best to provide them with well-qualified teaching staff. Apart from teachers, teacher’s assistants were employed. Kindergartens in exile finished their activity in the years 1945-1947 when particular colonies of Polish refugees were being closed. Summing up the work of Polish kindergartens in exile, one has to admit that they played an important role in upbringing and caring for the youngest generation of Polish refugees, they protected them against losing the national identity, and gave them the sense of warmth and stability during the war exile. The issue of kindergartens in exile requires further detailed analysis, especially as for their activity in Africa.
References
Instytut Polski i Muzeum im. gen. Władysława Sikorskiego w Londynie (dalej: IPMS), zespół: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (dalej: MWRiOP) sygn. A. 19.I/13c., A. M. Stöcker, Sprawozdanie z prac wykonanych na kursie dla nauczycielek przedszkola w Moray Hause za czas od 1X do 12 XII 1941 r.
IPMS, MWRiOP, sygn. A. 19.I/13c, A.M. Stöcker, Sprawozdanie za mies[iąc] czerwiec 1941; tamże, taż, Sprawozdanie z letniego kursu pedagogicznego w Edinburghu od dnia 14 lipca do 1 sierpnia 1941 r.
IPMS, MWRiOP, sygn. A. 19. I/15, Notatka z konferencji z Prof. Blatzem Prof. Uniw[ersytetu] Toronto i jego 3 asystentami z prof. Sulimirskim i por. [ Józefem ]Follprechtem, odbytej dnia 19.IX. [19]42.
IPMS, MWRiOP, sygn. A.19. I/17, Co należy czynić w przyszłości w obrębie Urzędu Ośw[iaty] i Sp[raw] Szk[olnych].
IPMS, MWRiOP, sygn. A. 19. I/11, Rozporządzenie Nr 10/1943. Ministra Kierownika Urzędu Oświaty i Spraw Szkolnych z dnia 7 stycznia 1945 r. w sprawie utworzenia Komisji Organizacji Szkolnictwa w Okresie Przejściowym.
IPMS, MWRiOP, sygn. A.19. II/72, Komisja Organizacji Szkolnictwa w Polsce w Okresie Przejściowym. Tezy. Londyn - 1943 - Edynburg, 10 sierpnia 1943 roku.
IPMS, MWRiOP, sygn. A.19. II/72, Komisja Organizacji Szkolnictwa w Polsce w Okresie Przejściowym. Tezy. Londyn - 1943 - Edynburg, 10 sierpnia 1943 roku.
IPMS, MWRiOP,, sygn. A. 19.II/3. Tezy:1) Kształcenie nauczycieli szkół powszechnych i wychowawczyń przedszkoli. 2) Podstawy organizacji szkolnictwa średniego ogólnokształcącego w okresie przejściowym po wojnie. Referat: Kształcenie nauczycieli szkół powszechnych i wychowawczyń przedszkoli (Dr Jan Konopnicki, Mgr Romuald Niewiakowski i Mgr Wacław Szomek). Referuje; Mgr Romuald Niewiakowski.
IPMS, MWRiOP, sygn. A. 19. II/ 47, Komisja Odbudowy Szkolnictwa i Reformy Ustroju Szkolnego, grudzień 1944.
IPMS, MWRiOP, sygn. A.19. III/58, Członkowie Podkomisji, 5 maja 1944 rok.
IPMS, MWRiOP, sygn. A. 19.II/7, Zestawienie liczbowe szkolnictwa według stanu z dn15 sierpnia 1944r.; tamże, sygn. A. 19./I - 14. Odpis. Wyciąg. Sprawozdanie drugie z działalności Delegatury Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej w Teheranie ( za czas od 16 lipca do 15 września 1942 r.).
IPMS, MWRiOP, sygn. A.19. II/6, Wykaz nauczycieli i wychowawców w szkolnictwie na terenie Iranu w dniu 15 XI 1944 r.; tamże, Normy wynagrodzeń nauczycieli szkół rozmaitych typów oraz pracowników administracji szkolnej w Iranie.
IPMS, MWRiOP, sygn. A.19. II/115, Sprawozdanie delegata Ministerstwa WRiOP w Jerozolimie z okres od 1 września do 31 grudnia 1943 roku dla Ministerstwa WRiOP .
IPMS, MWRiOP, sygn. A. 19. II/6, Wykaz nauczycieli przedszkoli w Ain - Karem, Jerozolimie i Telavivie w/g stanu z dnia 1 września 1944; tamże, sygn. A. 19. III/11, Tymczasowy Komitet Skarbu dla Spraw Polski, Dział Oświatowy - Delegatura na Środkowy Wschód, Jerozolima, Sprawozdanie okresowe za czas od 1lipca do 31 grudnia 1945 r.
IPMS, MWRiOP, sygn. A.19. III/11, Tymczasowy Komitet Skarbu dla Spraw Polski, Dział Oświatowy - Delegatura na Środkowy Wschód, Jerozolima, Sprawozdanie okresowe za czas od 1lipca do 31 grudnia 1945 r.
IPMS, MWRiOP, sygn. A.19. III/11, Tymczasowy Komitet Skarbu dla Spraw Polski, Dział Oświatowy - Delegatura na Środkowy Wschód, Jerozolima, Sprawozdanie okresowe za czas od 1lipca do 31 grudnia 1945 r.
Archiwum Akt Nowych w Warszawie (dalej: AAN), zespół: Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej (emigracyjne) w Londynie (dalej: MPiOS), sygn. 85, Sprawozdanie szóste z działalności Opieki Społecznej na terenie Indii za czas od 1-go do 31-go października 1943 r., k. 104.
AAN, MPiOS, sygn.85, Sprawozdanie Delegatury MPiOS w Indiach za miesiąc grudzień 1943 r., k. 159.
AAN, MPiOS, sygn.85, Sprawozdanie Delegatury MPiOS w Indiach za miesiąc styczeń 1944 r., k. 5.
AAN, MPiOS, sygn.85, Sprawozdanie Delegatury Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej na Indie za czas do końca maja 1943 r., k. 8 6 a.
IPMS, Delegatura MWRiOP w Indiach, sygn. A.23/16, Sprawozdanie Kierownika Polskiej Akcji Obywatelskiej w Indiach za okres od 10 lipca do 20 września 1943r., por. tamże, Protokół przejęcia spraw szkolnych i oświaty pozaszkolnej przez Delegata Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Bombaju i rozdzielenia kompetencji między nim a Delegatem Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej w Bombaju, Bombaj, 16 września 1943 roku.
IPMS, Delegatura MWRiOP w Indiach, sygn. A.23/16, Sprawozdanie Delegata za IV kwartał 1943r.
IPMS, zespół: Ministerstwo Sprawa Zagranicznych (dalej: MSZ), sygn. A.11.E/705, Sprawozdanie statystyczne Konsulatu Generalnego RP w Bombaju, dotyczące pobytu Polaków w Indiach na dzień 2 stycznia 1944 rok.
AAN, MPiOS, sygn. 86, J. Dobrostańska, Sprawozdanie z Przedszkola za miesiąc styczeń 1944 r., Balachadi, 2 lutego1944 r., k. 30; tamże, taż, Sprawozdanie z Przedszkola za miesiąc luty 1944 r., Balachadi, 29 lutego1944r, k. 97.
AAN, MPiOS, sygn. 86, Osiedle Balachadi-Jamnagar, Sprawozdanie z Działu Wychowania, 2 lutego 1944 rok , k. 26.
IPMS, MWRiOP, sygn. A.19. III/16, Polski Komitet Opieki nad Uchodźcami w Indiach, Szkolnictwo polskie w Indiach, dane na 1 marca 1946 r.
IPMS, MWRiOP, sygn. A.19.II/6, Odpis. Wykaz uposażeń nauczycieli i personelu administracyjnego szkół w osiedlu Santa Rosa, Leon, Goto,- Mexico w/g stanu z dnia 1-go września 1944 roku., por. AAN, MPiOS , sygn. 85, Pismo W. Styburskiego z 10 września 1943 roku do kierownika drugiego transportu uchodźców do Meksyku W. Rattingera, k. 136.
IPMS: MSZ. sygn. A. 11. E/1202, E. Zaleski, Statistic Polish Childern, 12 maja 1950 roku.
IPMS, MWRiOP, sygn. A. 19. III/17, Pismo Tymczasowej Komisji Osiedla Dzieci Polskich w Pahiatua z 20 lutego 1946 roku do Tymczasowego Komitetu Skarbu dla Spraw Polskich w sprawie stopniowego rozmieszczania młodzieży w szkołach nowozelandzkich.
IPMS, MSZ, sygn. A. 11. E/504, Sprawozdanie za pierwszy kwartał 1945 r.
IPMS, MWRiOP, sygn. A. 19. III/17, Pismo Tymczasowej Komisji Osiedla Dzieci Polskich w Pahiatua z 20 lutego 1946 roku do Tymczasowego Komitetu Skarbu dla Spraw Polskich w sprawie stopniowego rozmieszczania młodzieży w szkołach nowozelandzkich.
IPMS, MSZ, sygn. A.11. E/1202, Pismo K. Wodzickiego z 18 czerwca 1950 roku do M. Sokołowskiego, informujące o stanie opieki nad młodzieżą polską po zamknięciu osiedla Pahiatua w Nowej Zelandii.
IPMS, MWRiOP, sygn. A. 19.IV/4, Sprawozdanie z pracy oświatowej w 2 Korpusie i obozach dla ludności cywilnej pozostającej pod opieką 2 Korpusu.
IPMS, MWRiOP, sygn. A. 19. III/ 116 (cz. I), Szkolnictwo polskie poza Wielką Brytanią. Stan z pierwszej połowy r. 1946.
Tomaszewska (Loszek) R., Pniewska D. (2002). Szkolnictwo i oświata, [w:] L. Bełdowski i in. (red.), Polacy w Indiach 1942 - 1947 w świetle dokumentów i wspomnień, Warszawa: Koło Polaków z Indii 1942 - 1948, 2002.
Bobrowska - Nowak W. (1978). Historia wychowania przedszkolnego, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Chmielewski W. (2008). Szkolnictwo polskie w Afryce Środkowo - Wschodniej i Południowej podczas II wojny światowej, „Przegląd Historyczno - Oświatowy”, nr 3-4.
Chmielewski W. (2013a). Przygotowanie kadr oświatowych na uchodźstwie. Seria: Monografie z Dziejów Oświaty, t. XVIII, Warszawa: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów PAN.
Chmielewski W. (2013b). Działalność oświatowa Urzędu Ministra Gen. Broni Józefa Hallera (sierpień 1940 - kwiecień 1941), „Przegląd Historyczno- Oświatowy”, nr 3-4.
Chmielewski W., (2015). Polskie osiedle Santa Rosa w Meksyku 1943 - 1946, Warszawa, Kielce: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów PAN, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Dobrzański J. (1967). Oświata i szkolnictwo w Królestwie Polskim, [w:] Ł. Kurdybacha (red.), Historia wychowania, t.. 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Draus J. (1993). Oświata i nauka polska na Bliskim i Środkowym Wschodzie 1939 - 1950, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Dwie ojczyzny. Polskie dzieci w Nowej Zelandii. Tułacze wspomnienia, (2006). J. Manterys, S. Zawada, H. Manterys, J. Zawada (red.), Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM.
Knopek J. (2000). Działalność oświatowo - wychowawcza wśród skupisk polskich w Afryce Północnej w czasie II wojny światowej, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 3-4.
Korzeniowska W. (2004). Edukacja i wychowanie różnych warstw społecznych na ziemiach polskich od drugiej połowy wieku XIX do roku 1818, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kotula O., Weinert W. (1946). Poradnik dla nauczycieli, kierowników, dyrektorów szkół oraz pracowników naukowych administracji szkolnej. Zbiór ważniejszych przepisów ustawodawstwa szkolnego z uwagami praktycznymi, cz. 1, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Królikowski Ł.Z. (2008). Skradzione dzieciństwo. Polskie dzieci na tułaczym szlaku 1939 - 1950, Kraków: Wydawnictwo OO. Franciszkanów „Bratni Zew” spółka z.o.o.
Leżańska W. (1998). Kształcenie nauczycieli wychowania przedszkolnego w Polsce, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Maresch (Polonik) E. (2002). Bombaj - centrala polskich placówek, w: L. Bełdowski i in. (red.), Polacy w Indiach 1942 - 1947 w świetle dokumentów i wspomnień, Warszawa: Koło Polaków z Indii 1942 - 1948.
Nasze przedszkole (1945), „Mały Junak” 1 stycznia 1945.
Przeździecka-Obińska T. (1987). Siedemnastka. Zakład 17, [w:] I. Beaupré-Stankiewicz, D. Waszczuk-Kamieniecka, J. Lewicka-Howells (red.), Isfahan miasto polskich dzieci, Londyn: Koło Wychowanków szkół polskich Isfahan i Liban.
Rymarska-Kosińska Z. (1976). Studia w Bejrucie, w: Książka pamiątkowa Szkół Młodszych Ochotniczek, Londyn.
Skwarko K. (1972). Osiedlenie Młodzieży Polskiej w Nowej Zelandii w r. 1944, Londyn: Polskie Towarzystwo Historyczne w Australii.
Starzyk M. (1987). Dziesiątka -„Bombonierka” - Przedszkole. Zakład Nr 10, [w:] I. Beaupré - Stankiewicz, D. Waszczuk-Kamieniecka, J. Lewicka-Howells (red.), Isfahan miasto polskich dzieci, Londyn: Koło Wychowanków szkół polskich Isfahan i Liban.
Sulkiewicz K. (1995). Tułacze dzieci. Exiled childern, Warszawa: Archiwum Fotograficzne Tułaczy.
Szewczuk D. (2013). Zapewnić opiekę - działalność ochronek na terenie Królestwa Polskiego w XIX i na początku XX wieku, [w:] E. Kryńska, A. Suplicka, U. Wróblewska (red.), Dziecko w historii - wątek korczakowski, Bialystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana.
Tomaszewska (Loszek) R., Pniewska D. (2002). Szkolnictwo i oświata, [w:] L. Bełdowski i in. (red.), Polacy w Indiach 1942 - 1947 w świetle dokumentów i wspomnień, Warszawa: Koło Polaków z Indii 1942 - 1948.
Uchwały w sprawie demokratyzacji życia społeczno-gospodarczego i kulturalno-oświatowego (1944), [w:] O przyszłość szkoły polskiej. Sprawozdanie z zjazdu Zrzeszenia Nauczycieli Polaków w W[ielkiej] Brytanii. 1–3 X 1943, Londyn, Glasgow.
Wenserska-Krajewska E. (1987). Szkolnictwo, [w]: I. Beaupré - Stankiewicz, D. Waszczuk- Kamieniecka, J. Lewicka-Howells (red.), Isfahan miasto polskich dzieci, Londyn: Koło Wychowanków szkół polskich Isfahan i Liban.
Wróbel E., Wróbel J. (1992). Rozproszeni po świecie. Obozy i osiedla uchodźców polskich ze Związku Sowieckiego 1942 - 1950, Chicago: Panorama Publishing Co.
Zakłady (1987). [w:] I. Beaupré-Stankiewicz, D. Waszczuk-Kamieniecka, Jadwiga Lewicka–Howells (red.), Isfahan miasto polskich dzieci, Londyn: Koło Wychowanków szkół polskich Isfahan i Liban.
Copyright (c) 2019 Elementary Education in Theory and Practice
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
- When submitting a text, the author declares that he/she is the Author of the article (hereinafter referred to as the “Work”) and:
- he/she owns the exclusive and unlimited copyright to the Work,
- is entitled to dispose of the copyright to the Work.
Declares that it does not infringe any third party copyrights or legal rights.
Declares that there is no conflict of interest.
2. At the same time, the Author grants the Ignatianum University in Cracowa royalty-free, non-exclusive and territorially unlimited licence to use the Work in the following fields of exploitation:
- recording the Work in a hard copy, as well as on a digital or magnetic medium;
- reproduction of the Work using any technique, without limitation of the number of editions or copies;
- distribution of the Work and its copies on any medium, including marketing, sale, lending, and rental;
- introduction of the Work into a computer memory;
- disseminating the Work in information networks, including in the Internet;
- public performance, exhibition, display, reproduction, broadcasting and re-broadcasting, as well as making the Work available to the public in such a way that everyone can have access to it at a time and place of their own choosing;
- within the scope of dependent rights to the Work, including in particular the right to make necessary changes to the Work resulting from editorial and methodical development, as well as to translate the Work into foreign languages;
The licence is granted from the moment of the transfer of the Work to the Ignatianum University in Cracow. The Ignatianum University in Cracow is entitled to grant further sub-licences to the Work within the scope of the right granted. The licence is time-limited and it is granted for a period of 15 years, starting from the date of its granting.
Authors are permitted and encouraged to publish their text online (e.g. in their institution’s repository or on the institution’s website) before or during the submission process as this may lead to beneficial exchanges, as well as earlier and greater citation of the published text (See The Effect of Open Access). We recommend using any of the following portals of research associations:
- ResearchGate
- SSRN
- Academia.edu
- Selected Works
- Academic Search
